19 04 15

Бу ӱлгэрлэримди-алкууларымды литературага учурланган кой јылда , оос тилдиҥ јаҥжыгууларыла бичип лэ бала-баркаага,

акаа-иийиингэ, эје-сыйыынга актуу кӱӱнимнэҥ сыйлап турум.

Кэрээ (Библия)

бичиктэҥ кӧчӱӱрилгэн лэ ого тайаанган

мӱргӱӱлэр, алкуулар ла аайладуулар.

1-1

Тэҥээрилэй

Куут-Ада-Аайыбыс!

Аат-нэрээгэр

агаару чаалызын,

каандыгар да бискэ

тээкши jаайылзын,

таап- кӱӱнигэр

Алтайыбыста,

ӧрӧгидий лэ

тоомjыланзын !

Кӱнӱҥ саайынгы

ажыбысты

ӱзӱӱлтбэстэҥ бэригэр лэ,

jамаандарысты таштаагар --

бис тэ тӧлӱӱлӱни

кыспайдыбыс;

Оноҥ бисти

аачына куйуулттына

кийдиртпэгэр,

jе кинчэк эдэринэҥ

кыйлаадыгар !

1-2

***

Ааданыҥ,

Уулдыҥ ла

Ак-аару Кууттыҥ аадына !

Мэн - Ааданыҥ уулы Василий.

1-3

***

Тэҥэрилэй Куут-Аайыс,

Слэрдиҥ аадар мактаалзын!

Тэкшиликтэй Кааныбыс,

Санаа-кӱӱнэр чаалызын!

Аш- курзактаҥ бэрип лэ,

Тӧлӱӱлэрис ӧткӱригэр;

Онойдо ок бистэр дэ

Эдэдибис—бӱдӱгэр!

Алын jолыс ачылзын,

Кийин jаныс курчаалзын;

Ал-санаабыс jаарызын,

Кэректэрис оҥдоолзын!

1-4

Куут-Аада-Аай

(Куудай)

Ол сӱӱнчилӱ каткыны

Качан бирдэ чыгаарттар,

Ооҥып калган сӱӱмjини

Кӱлӱӱмјидэ jаайылттар.

Кайрааканга ижэнгин,

Эр чыдымыҥ каадыргын,

Кунуугарын ундуугын,

Элкэм-тэлкэм санаангын.

Jакшылыкка ӱӱрэнгин,

Аайын-оойын бээдрэгин,

Базынышты коскооргын,

Тӱбэктэгэ боолышкын.

Амаадазаҥ--jэдээриҥ,

Бӱдӱӱмjиҥди таштаба !

Ижээнгэжиҥ--эдэриҥ,

Сӱӱштиҥ одын ӧчӱрбэ !

1-5

Кайрааканыс

Кэрэгислэ, сӧзислэ

Кайрааканды мактаарыс!

Быйанысты айдала,

Бааш бӧкӧӧйттип мӱргӱӱрис!

Аайым, аайым, аай-айым!

Оойым, оойым, оой-ойым!

Аайым, аайым, аай-айым!

Оойым, оойым, оой-ойым!

Колдорыстаҥ тудужып,

Куудайыска сӱӱнэрис;

Jайканыжып кожоҥдоп,

Jайаачысты алкаарыс!

Аайым, аайым, аай-айым!

Оойым, оойым, оой-ойым!

Аайым, аайым, аай-айым!

Оойым, оойым, оой-ойым!

1-6

***

Кудай уулын Ий-Суусты

Кайракан дэп адайдым;

Кэрэктэрин улалттып,

Кажы ла кӱн мактайдым!

Кижиликтиҥ аадына

Урнукканы--кайкаалду,

Кинчэликти бойына

Урунганы-- алкышту!

Ада, Уул ла Ак - Аару Куут

Jӱрӱмимдэ алкаалгай,

Агаруулык Оойыр-От

Jӱрэгимгэ каамылгай!

1-7

Jаманымды таштагар!

Буруу-кинчэк бар болзо--

Чэчип салар, Байанаам!

Болгоонбостыҥ каршуузын

Чачып кӧйӧр, Тӧстӧрим!

Билин-билбэй айтканым,

Ӧдӱп калзын--сурайдым!

Баш билинбэй эткэним,

Ӧҥдӧйбӧзин--jайнайдым!

Килээмjилӱ Кайракан,

Jаманымды таштагар!

Кӱӱнсӱӱмjилӱ Jайаачым,

Jакшы эдӱӱм кӧрӱгэр!

Кылчас эдип кӧргӧнӧр

Ал-санаамды jаарытсын,

Кыҥыс эдип укканар

Алтын сыным jэҥилтсин!

Сӱӱштиҥ одын каамызып,

Jӱрэгимди кӱйдӱрэр!

Сэрээмjини ӧчӱрип,

Jакшылыкка баштагар!

Аарлык-бээрлик Алтайдаҥ

Jамандыкты тайыгар,

Акты-чэкти карадаҥ

Jара тарттып айрыгар!

1-8

Чыккан-Кӱн-Байрам

(Рождество)

Тӱн тымыыган сакышта,

Агааруланган саалымда;

Тэлекэй дэ кайкаалда,

Аар-бӱткэн дэ ырыста.

Чагаан айдыҥ јааҥызы

Jааҥы ла аар болкалган,

Чыккан Кӱнниҥ байрамы

Jаҥжыылыкта арткалган..

Jааҥы ла аар ай болып,

Чагаан айыс кубуулган;

Jӱрӱм jолы jааҥырып,

Чактарлыкла кӧндӱккэн.

Айдыҥ тӱнниҥ тымыыгын!

Кайкаамдылык коойылат,

Ак - Аарулыктыҥ jаажыдын

Кайрааканыс ачылттат !

1-9

Крэскэ учур Байрам

(Крещение)

Крэскэ учур Байрамды

Айылыста уткуурыс,

Куудайысты, Алтайды

Алкыш айдып мактаарыс.

Чагаан кӱндэ сооксынбай,

Аагын сууга барарыс;

Чӱмээркэбэй, јалкуурбай,

Алтын-сыныс јунарыс.

Суунып јӱргэн Алтайыс,

Суузып ичкэн Талайыс!

Алтын-сыныс јэҥилттэр,

Аал-санаасты јаарыдар!

Алкыш-быйан бээригэр!

Ааданыҥ, Уулдыҥ ла Ак - Аару Кууттыҥ аадына!

19ян15г.

1-10

Кызыл-Јымыртка

(Пасха)

Кэрэ-Эс-Тӧс бу кӱнде

Тириилишти кӧргӱскэн,

Кижииликкэ јаркынды

Ий-Суус такыып сыйлаган.

Јакшылыктыҥ байрамы—

Јамаандыкты јэҥгэни,

Јӱрӱмдиктиҥ учуры—

Ӧлӱмдикти басканы.

Ак-аарулык бу байрам—

Алтай-Кудай кэрээзи,

Ак-санаалык ак јаайым—

Ак караны јэҥгэни.

Ак-јаарыгыс караны

Јэҥгэн кӱни чаалызын,

Ал-санаабыс јаарыгы

Јӱрӱмистэ мактаалзын!

1-11

***

Jӱрӱӱмиҥ ол--тартыжууҥ,

Бээдирэнзэҥ--табарыҥ,

Токулдаатсаҥ--кирэриҥ,

Сураагажыҥ--аларыҥ.

Алтай-Куудай алкаагын,

Алтын-сыныҥ тыҥыыткын,

Ал-санааҥды аарлагын,

Аалды-кийнин аjааргын.

Кэмзинбэзим, Кайраакан,

Слэрге мӱргӱӱп тургамнаҥ.

Кижи эмэс шордоозын-

Кара кэрэк jаайганнаҥ.

Арткан jӱрӱӱм, кӱндэрим

Колыгарда, Кайраакан !

Ӧштӱӱ колын, Куудайым,

Кыскаарттыгар, Ӧрӧӧкӧн!

Сӱӱнэрим лэ кӧӧкӱрим,

Слэрдэҥ кэлгэн быйаннаҥ;

Слердиҥ аадар мактаарым

Сӱӱш каамылган кӱӱнимнэҥ !

1-12

***

Куудай--бистиҥ кааныбыс,

Ӧчпӧс оттый сӱӱжибис,

Кӱӱн jаарыйтан ижээмjи,

Ӧӧрӧ тарттар бӱдӱӱмjи!

Кайрааканды мактаактар,

Кэрэктэрин алкаактар!

Омооркогон jӱрээктэр,

Ооҥду кэрек эдээктэр!

Аака-иийин ле эjэ-сыйын,

Алтай-Куудай мактаактар.

Ал-санаастыҥ аруузын

Акту кӱӱннэҥ кичээктэр.

Ак-jаарыкта jӱрӱӱмис

Артаабастаҥ jӱрӱӱлгэй,

Амадуулар, ижээмjис

Аалын jолыс jаарыткай.

Алтай-Куудай аадына

Ачынышпай jӱрээлик,

Ак-айастыҥ алдында

Акты-чэкти кӱӱнзэйлик!

Jэдинишкэн кӱрээдэ

Куудайыска сӱӱнээктэр,

Jараш jаҥар кожоҥды

Кайрааканга сыйлаактар!

1-13

***

Аака-иийин, ээjэ-сыйын,

Эптӱ-jӧптӱ jӱрээли;

Ал-санаастыҥ аруузын

Эпчилдэнип корыыйлы!

Аака-иийин, ээjэ-сыйын,

Кайраканга--быйаныс!

Ак-jаарыкту таап-кӱӱнин

Кожоҥыста мактаарыс!

Аака-иийин, ээjэ-сыйын,

Агарулыкты кӱӱнзэктер;

Кудай бэргэн ӱлӱӱзин

Кӧс одындый кичээктэр!

1-14

***

Аака-иийин ле эjэ-сыйын,

Алтай-Кудай мактаактар.

Ал-санаастыҥ аруузын

Актуу кӱӱннэҥ кичээктэр.

Ак-jаарыкта jӱрӱӱмис

Артаабастаҥ jӱрӱӱлгэй,

Амадуулар, ижээмjис

Аалын jолын аалынгай.

Алтай-Кудай аадына

Ачынышпай jӱрээлик,

Ак-айастыҥ алдында

Акты-чекти кӱӱнзээйлик!

7-10

***

Кӧгӱзимдэ эбэлгэн

Ал-санаалар чайпалат,

Каным, оойым кайнаткан

Айттыруулар jоткондойт.

Агын-чэгин эмди мэн

Jэтиргэйим улуска,

Ашкындалган соолумын

Jаайар турум jаарыкка !

Аайладуумды аайлайла,

Амыр-энчӱ jурттагар;

Оойлодуумды оҥдойло,

Оҥду кэрэк эдигэр!

1-15

Агаарулык

(Ак-Аар-Улуу)

jаҥыбыс

Аар-jанынаҥ бэрилтэн

Эмди кандый jаҥ болор,

Ал-санааны jаарыттан

Элгэ кандый jар кэлэр?

Аар дэгэнде jӱрӱмниҥ

Тӧӧзин-баажын табадым,

Артабастыҥ, ӧлбӧстиҥ

Таазылы дэп бодойдым.

Кайкаамдылу ак ла аар-

Ӧрӧ ӧӧзӱм ээзлиги,

Кудай бэргэн эдӱӱлэp-

Ӧчпӧс оттыҥ jаркыны!

Ару бїткэн аарлык jаҥ-

Аар-бӱткэнде ӱргӱӱлjик,

Алтай-Кудай jаҥыстыҥ

Агаарузы—мӧҥкӱлик!

1-16

***

Аары-бээри аjаарзам,

Аарлык-бээрлик—бӱдӱӱмjи;

Алды-кийнин сананзам,

Аар jанына ижээмjи.

Аар бээризин Быр-Каандык

Ак-jарыкта башкарат,

Арткаланын каралык

Аабызындап бийлэнэт.

Кажызын да jаҥдардыҥ

Jээрир учур бистэ jок,

Кыйгаастазас кудайдаҥ

Jакшы болбос-–сӧс тӧ jок!

Jаҥар (Jаҥ-аар) кожоҥ база ла

Болгоожымды jӧмӧӧжӧт,

Jаажытталыш ойто ло

Бойын бойы ачылттат.

Кажы ла jаҥ jӱрӱмдэ

Jээкттэлбэстиҥ таабында,

Кудай бэргэн jаҥдарды

Jаҥдайтаны-- бойында!

1-17

Кайракан !

Jастыргамга эмдигэ

Эп jоксынып jӱрэдим,

Jаман кылык эткэмгэ

Эмдигэ лэ бӱтпэйдим.

Эр-jаажына эмди мэн

Эткэнимди актаарым,

Эткэн нэмэ салтарын

Сайраадарга jайнаарым.

Тэнээргэмди таштагар,

Тойбодымда бэктэгэр;

Тыҥзынгаамды тыыдыгар,

Тобыракла кӧмӱгэр!

1-18

Алкууларым—ак куулар,

Ак-айасла учлагар;

Айткан сӧзим--ӧӧдӱҥир,

Албатымды оойлодор.

Чаҥкырайган тэҥэри

Чаагым-куудым сэҥиткэй,

Чаазындаган ӱлгэрим

Чэчэктэргэ кӧмӱлгэй.

Алкууларым—ак куулар,

Ак ийдээлэр шуурдырар!

Алкыштарым—јоткондор,

Ал-санаасты аарлагар!

1-19

***

Кӧгӱс байлык энчибис

Кожуларын кӱӱнзээктэр,

Кудайлыгыс, jаҥдыгыс

Колтыгына кирээктэр!

Ал-санаабыс бириксэ,

Алтайыс та jаранар;

Албатыбыс оҥдошсо,

Алын jолыс ачылар!

Бой-бойысты кӧдӱрзээс,

Баркаларыс оморкоор;

Бар-jогысты ӱлешсээс,

Бар байлыгыс арбыындар!

Jер-Алтайыс ӧҥжӱӱксин

Дэп,

Jадын-jӱрӱм jараанзын

Дэп!

1-20

***

Ада-ӧбӧӧкӧ jаҥжыгуу

Улаамjырын болгоодып,

Ака-сыйын jууктажу

Улаалар деп ижэнип,

Ал-санаамды айдадым,

Алкаанганду сурайдым!

Очокту от ӧчпӧскӧ,

Онту-сыгыт чакпаска;

От-бажында кэрэмис

Учурыла турзын дэп;

Кэрэ айыл-jуртыбыс,

Ук-тӧзибис улалзын дэп,

Алдыгарда отурым,

Алкыжаарды сакыйдым!

1-21

2.Баайлу-сулуу Алтайыс

Юрий Водянов аайынча:

Алтын-Кӧл

Кыска јӱрӱм јолында

Биске омок сыйладыҥ,

Кэлэр јаскы тушташка

Бӱдӱмјииҥди каамыстыҥ…

Узун кыштыҥ тӱниндэ

Санаан турзаҥ бистэрди,

Учуп јӱргэн кууларла

Сӱнээлэрис кубуултсаҥ.

Аай-Јаражай Алтын-Кӧл,

Сэндэ артты сӱӱжибис;

Ай јунунган кайкаамыл,

Сэдээҥиҥгэ алдырттыс.

Чӧрчӧк јэри-талайы

Јӱрэгистэ арткалдыҥ,

Чаҥкыр Алтай јаражы

Јӱрӱмисти оойлоттыҥ.

Чӱмээркэшкэн толкуулар

Шӱӱлтэлэрис чайпаады,

Чӱмдээмэлдӱ кожоҥдор

Шакпырттарды тымыытты.

Аай-Јаражай Алтын-Кӧл,

Сэндэ артты сӱӱжибис;

Ай јунунган кайкаамыл,

Сэдээҥиҥгэ алдырттыс.

2-1

Айу-Таштыҥ кууйында

Рерих мында качан да

Болгон дэгэн табыш бар,

Ээлер сӱӱгэн ӱӱйиндэ

Будуугыныҥ jыды бар.

Айу-Таштыҥ кууйында

Рерих нэни шӱӱди нэ,

Алтай тилмэш jанында

Нэни jарттап турды нэ?

Бӧдӱр-Тура каладаҥ

Амадаганы бӱтти нэ,

Бар jаҥдардыҥ тӧӧзиниҥ

Аайын мынаҥ тапты нэ?

Нэ дэ болзо, туҥэй лэ,

Алтай оны кайкааткан,

Ижээништӱ бӱдӱштэ

Сӱӱш баарын кӧргӱскэн!

2-2

Кара-Коолдыҥ кууйлары

Jэбрен jэрим кууйлары

Jажыттарын ычкынбайт,

Jада тажы, саҥыды

Jилбиркээкти кайкадат.

Тээнибэрлэр jолында

Бу куйларыс ундулбайт,

Туудаҥ артык бу тууда

Байлыгыбыс ӱргӱӱлэйт.

Айса мында jээзэзин

Алмыс-jэлмис jаажырат,

Бэктэп кӧйгӧн jӧӧжӧзин

Бистиҥ кӧскӧ кӧргӱспэйт?

Тэлэкэйлэр бу jэрдэ

Катап-такып бириклэйт,

Тээркэжӱге сӱӱзэлэ,

Кээрий-тээрий ыражат…

Аар бӱткэнниҥ jаажыдын

Ачар арга билдирбэйт,

Алтай-Кудай бэргэнин

Артаадарыс jаҥжыгат !

Бу бэрилгэн энчибис,

Бистэҥ каруу сакып jат;

Jаайрап jаткан jӧӧжӧбис

Jӱрэгисти ӧйкӧп jат!

2-3

Караколдыҥ

(Бараҥулдыҥ) кӧли

Тэҥэриниҥ алдында

Чаҥкырайган экчэ кӧл,

Таш корымныҥ ӱстӱндэ

Чайпалышкан кайкамыл.

Кара-Коол-Баажыныҥ

Кӧс одындый талайы,

Кайзырыкту балыктыҥ

Каару кӧли, кабайы.

Таскылдардыҥ койнында

Мында тымык ыжыыкта,

Тӱндӱк сэрӱӱн тынышта

Мыйгактар да амырда.

Мынаҥ кӧрзӧм--тэлэкей

Алаканымда jаткандый,

Мӧштӧр тынган ару кэй

Ал-санаамды jааскадый!

2-4

Шыҥныҥ учаарлары

Шуҥуп учкан суучакту

Шыҥ-Кообыда отурым.

Ак кӧӧбӱктӱ агынду

Аржанынаҥ амзайдым.

Кирнэстэлгэн учаарлар

Солоҥылар jуралайт,

Кожоҥ-коомут тамчылар

Симфония чӱмдэлэйт,

Ай-Канатту Талайым

Алтайымда аҥданат,

Алкыштуулык сӧстӧрим

Ак-айаска учкылайт!

2-5

Тээнӱ

(Туризм)

Jэр-Алтайды ээбирэ

тээнип jӱрер кӱӱн кэлэт,

jараш jэрлэр кээридэ

jортыныштар кычырат.

«Туунаҥ тууныҥ артыгы

jаҥыс ла туу!» — бӱдэдим;

тээнибэрдиҥ jайымы —

jаныс тээнӱ, оҥдойдым !

2-6

Сулуу-Кообы

Сулуу-jараш jэрлэрис

Алтайысты кээркэдэт,

Сэдеҥ-сэргэк тууларыс

Ал-санаасты сӱӱндирэт.

Ол кообыныҥ кайкалы—

Тӧриндэги болчоктор,

Ончо jэрдэҥ башказы—

Тэҥкэйишкэн тӧстӧктӧр.

Сулуу-сэдэҥ Алтайыс

Сын сэргидэр jэрлэрлӱ,

Сэргэк-сулуу Тӧрӧлис

Солоҥыдый ӧҥдӧрлӱ!

2-7

Каадыр-Кабак

Баштыҥ-кӧстиҥ аржаны

Jалаамаларла ороонгон,

Бар калыктыҥ алкыжы

Jэрибистэ торгулган.

Килээмjилӱ быйаны

Тэкши jарлу Алтайда,

Кууттык-оойлык суузыны

Тирӱӱликтиҥ койнында.

Кӧстиҥ чогын, jааркынын

Чаагылттырткан талайым,

Кӱн кӧзиниҥ jаражын

Чаачылттырган тоҥмоогым!

Ак-jаарыкты аjаарткан,

Агын суумныҥ jаражын;

Ал-санаамды jаарыткан,

Аржанымныҥ сӱрлӱӱзин!

2-8

***

Алтайыста алтындый

Алтын-Туу адабыс,

Jер-Энэбис кээбиндий

Jараш-сэдэҥ сыныбыс!

Алын jаныс ачыгар,

Кийин jаныс курчуулар!

Алкыш-быйан бэригэр,

Кӱнлик кӱӱн сыйлаагар!

Энэ болгон Инэ-Кэн

Энчӱ-амыр бэригэр,

Эбирэде Кан элин

Эптэп-кӱӱнзэп коруугар!

2-9

Ак-Оойдо

Тайга jэрдэ тыш-амыр,

Jэбрэндилик сэзилэт.

Тэлэкэйде шакпырттар

Jӱрэк мында ӧйлӧбӧйт.

Арчындардаҥ кӧксимниҥ

Кээҥигэни билдирэт,

Аржан-кутук суузынаҥ

Каным оойлоп куйулат.

Кӱкӱрт мында

Кату-ӱнгӱр кӱркӱрэйт,

Jалкын jалтты

Jэрибисти аластайт.

Бу jарашты айдарга,

Бар сӧстӧрим jэдишпэйт.

Бӱдэт бойын jураарга,

Будуктарым кэлишпэйт !

2-10

Чаҥкыр

Jӱрэкчэ лэ Чаҥкыр кыр

Jабаа-Канда тоомjыда;

Jуук jанына кэлгэндэр

Jаражынаҥ кайкаалда.

Кан-Чарасты коруулап,

Куйак болгон шибээ-туу,

Албатызын аргадап,

Алкыш бэргэн аалып-туу.

Jажыттарын чактарга

Кууйларында чэбээрлэйт,

Jэр-тӱбинэҥ кэлгэнгэ

Кылчас эдип аjаарбайт.

Чарас сууга эҥчээйип,

Jааран турат jиидиркэп;

Jылдыстарла имдэжип,

Чэчээркэжэт ойножып…

Айылчылар кэлгэжин,

Айдып-jаартап тургайым.

Амыр-эзэн jӱргэжим,

Аайлаткыштап бэргейим !

2-11

Алмысту-Боом

Тал-тӱшкэ тӧгӧӧнип,

Алмысту-Кууй тууjырайт.

Ыҥ-шыҥга кӧӧмӱлип,

Оодычылар уйуктайт.

Jэс тырмакту алмыстар

Эртэн-эҥир jорыкту,

Jӱӱлтирмэлӱ кӱлӱктэр

Эрчээжэтэн кылыкту.

Ай эскидэ балдары

Таҥ атканча сунгулайт;

Тужуудагы аттарды

Тэри-бурын агыслайт.

Эмэзэ талдар минэлэ,

Тӱн ӧткӧнчӧ чапкылайт;

Сууалгышты чэйэлэ,

Сыр-каткыда jангылайт;

Ӧрӧ-тӧмӧн ӧткӧнди

Тургаактырып тургылайт;

Кӱн чыкканча кэзигин

Уйкудаҥ да астырлайт;

Чарас сууны кэчирэ

Jарыжып та учкылайт,

Чук-Улаага jэтирэ

Jолчылаарды тоскырлайт.

2-12

Jараш Чарас

Jараш Чарас jараттай

Jӱзӱӱн чэчэк jайылттат.

Серӱӱн jыбар—jалакай,

Суу аагынын jажыыдат.

Сэн, кэзэктэй, баладый,

Кылыктанып турадыҥ.

Санаарказаҥ--jоткондый,

Калаптанып ыйлайдыҥ.

Jылдыстарды экчээйлэ,

Кайдӧӧн мэҥдэп шуҥууйдыҥ?

Jаажыттарыҥ ачаала,

Кэмгэ качан сыйлаарыҥ?

Сэн билэрди—билгэйнэм,

Сэн кӧрӧҥди—кӧргӧйнӧм,

Сэн эткэҥди—эткэйнэм,

Сэн чыдууҥга jэткэйнэм?!

2-13

Оошкы-Кыр

Оошкылыкту ӧйлӧриҥ

Кажы чакта ӧтлӧгӧн,

Кэмниҥ jиит туштарын

Омоксыдып ээзирткэҥ?

Бу ла jуукта кӱӱйэлэ,

Карар калган туратаҥ.

Боро-кара кийгэҥлэ,

Кунуукчылыҥ jажыргаҥ .

Jаажыл-торкоҥ jаайылттып,

Эмди туруҥ алдымда.

Jииттэр канын кайнадып,

Эҥчэй туруҥ ӱстӱмдэ.

Оошкылыкту ӧҥдӧриҥ

Омооркодуулар тӧӧгӱлткэй,

Оойлодуулу ээзинниҥ

Ончобысты кӧӧкӱткэй!

2-14

Кан—Jабаа-Кан

Ада-ӧбӧӧкӧлик Jабаа-Кан—

Ада-Тӧрӧл Алтайым,

Ал-санаамды jаарыткан

Азыраткан, Чакырым!

Котон-кыпчак аадымга

Кээҥигэрди кайкайдым,

Кайран балдар-баркыга

Кӱӱнзэгемди айдадым.

Эр-Ирбизэк акамныҥ

Ат-нэрээзин алкаайдым,

Эстэ-буурда сӧзимниҥ

Аайын-оойын jаайадым.

Ак-Аайастык Jабаа-Кан

Алтайыста jарангай,

Аржан-Кууттык агыскан

Алтай-Кудай макталгай!

2-15

Чэчэ-Баатыр ӧзӧӧги

Чарааныла байлык сай

Чарас суу дэп адалат,

Кызалаҥду кату ӧй

Кажаадынаҥ караадайт.

...Качан да

Кайран элдиҥ кӧс jажы

Чарас сууны тустаган,

Канын тӧгӱп jаан-jаажы

Чӧлди кӧстӧп чӧркӧӧлгӧн.

Чэчэ-Баатыр салымын

Jайыымыска тоолуган.

Чаагы чыгып, jӱрӱмин

Jаш ӱйээге сыйлаган...

Шыра-сыкту албатым

Ӧйлӧр ӧдӱп, тындаанды;

Шыркалары ӧӧҥ тарттып,

Ӧрӧ ӧӧзӱм алынды.

Бу кинчэктиҥ судаазы

Качан бирдэ болор бо ?

Болгон чаактыҥ буруузы

Кайра бистэҥ jанган ба ?

Jаманыҥды алынгын дэп,

Ӧштӧӧнгӧнди кэм ӱӱрэдэр ?

Эмди эптӱӱ jӱрэк дэп,

Элчиизин кэм аткарар ?

«Jаманымды ташта !»- дэп,

Ӧӧркӧшкӧнис кэлер бэ ?

«Ӧӧн-бӧкӧӧнди чачак !»- дэп,

Jуулашканыс сураар ба ?!

2-16

Ӱйттӱ-Каайа суузыны

(Тугаяныҥ родниги)

Ӱйттӱ-Каайа суузынга

Тоҥмогыла ӱлэжэт,

Ӱнгӱр каайы калага

Тӱни-тӱжи тоомулат.

Алёнушка јанында

Каарыгышта кыйналат,

Ачык-јаарык Ырысту

Каару сӧстӧр айдынат:

«Сунуп jӱргэн тууларым

Сэдэҥ-jараш турлагай,

Сузуп ичкэн сууларым

Суузын болгой артабай !»

Ӱйттӱ-Каайа суузыны,

Јайы-Кыжы аккай ла;

Ӱйээлэргэ быйаны

Јаажын-чакка јэткэй лэ.

Алёнушка кунуугы,

Каарындажын аайландыр;

Алтайыҥды, Ырысту,

Айылчыга мактаап тур!

30д14ј

2-17

Jалбак-Таш

Jалбак-Ташта чочкочок

Туристтэрди кайкадат.

Тилим мэниҥ--jӱгӱрӱк,

Jилбииркэкти куйулттат.

Чуй jолыла машналар

Ары-бээри учурлайт.

Чучураган туристтэр

Аарып-чыылап сунгулайт.

Jалбак ташта какайак

Муҥ jылдарга арчылбайт.

Jайгы кӱндэр уп-узак,

Мэниҥ ижим кӧндӱӱкбэйт.

Jалбак-Ташта, канайдар,

Jалбагынаҥ jадырым.

Jаман мэни айтпагар--

Jӱрӱм jолын шиҥдэдим!

2-18

Калбак-Таш

Калбак-Ташта jууруктар

Кайкабазым кайкатты,

Космостылык кэрептер

Кӱйбӱрэтти санаамды.

Кайкамчылу роботтор

Кажы чакта кэлди нэ?

Кайбак башту кижилэр

Качан ойто кэлгей нэ?

Jэбрэндилик jуурукчы

Jуураганы jаажытту,

Бичикчиниҥ бичиги

Билэримди саайратты.

Кэлэр канча ӧйлӧргӧ

Бистиҥ нээбис калгай нэ,

Кайа кӧрбӧс калыкка

Баркы-энчис арткай нэ?!

2-19

****

Эзэн болзын, Чуй-Оозы,

Эзэнде лэ кэлэрим.

Ээригерим ээрикпэзин,

Эзэн jӱрзэм--альдаарым!

Эзимдэ мениҥ арткалар

Эрэ-Чуйда тушташтар;

Эрээним дэ ундылар,

Эригиш тэ ӧт калар.

Эзэн болзын, Чуй-Оозы!

Эзэн болзын, Таш-Баатыр!

Эзэн болзын--ончозы,

Эзэн болзын, ак боомдор!

2-20

Ю. Водянов аайынча:

Чуй јолы

Туруйналар Эрэ-Чуйла,

Јол ӱстӱлэ учкылайт,

Тэмир аттар чумаакла

Јэргээлэжип сунгуулайт.

Кэткииндэрдиҥ кожоҥы

Јаажын-чакка арт калды,

Кӧлӧсӧлӧр таабыжы

Јӱрегимгэ ӧт каалды.

Темир адым-Аргымак,

Сыгырышту учурттат;

Тожооҥдуга јол-јоорык

Сыныыкпастаҥ кӧндӱӱгет.

Чӧӧйӱлишкэн јолдорым

Јаантайын ла сӱӱндиргэт.

Чуй јолында кӱндэрим,

Јӱрӱм кээҥин кайкаадат.

Ал-санаалар јаарыжып,

Ак-айаска былаашлайт;

Алтын-сыным јеҥилип,

Алкыштарым аадылттат…

Темир адым-Аргымак,

Сыгырышту учурттат;

Тожооҥдуга јол-јоорык

Сыныыкпастаҥ кӧндӱӱгэт.

2-21

Мээжэликтӱ

Эл-Ойында НЛО

Тэҥэридэ кӧрӱнгэн;

Элкэм-тээлкэм jыргалла

Туш калыктар jуукташкан.

Кызыл чолмон бийиктэҥ

Кыймыктанбай ширтээнгэн,

Карындаштык байрамныҥ

Кэрсӱӱлӱзин кайкаган.

Jылдыстанган эдӱӱлик

Сонууркагын кӧргӱсти,

Jаҥар кожоҥ-бийээлик

Санаа-укаам сээргитти!

******