5 Ауыз қуысының микроорганизмі және симбиозды микробтарының ассоциациясы

Ауыз қуысының әрбір жеріндегі қалыпты микрофлорасын грам – оң және грам – теріс факультативті анаэробты және анаэробты коктар, бактериялар, спирохеталар ( лептоспиралар, трепонемалар, боррелиялар, микоплазмалар және басқа да микроорганизмдер) құрайды.

Стоматококтар тек ауыз қуысына тән микроорганизмдер. Грам – оң. Жасушалары сфера тәрізді, топтасып орналасады. Капсуласы бар. Факультативтә анаэробтар. Колониялары домалақ, шығыңқы, мукоидті, агарға жабысып орналасады. Бай қоректік ортада өсетін хромоорганотрофтар. Көмірсуларды қышқылға дейін ферменттейді. Өсудің қолайлы температурасы 37 С.

Стрептакоктар ауыз- жұтқыншақ микрофлорасының 60-%-ын вирулетті шамалы стрептококтар құрайды. Жасушалары шар тәрізді, тізбектеліп орналасқан. Көмірсуларды қышқылға дейән ыдыратады. Сахарозадан жасушадан тыс декстран және леван полисахаридтерді түзеді. Декстран стрептококтардың адгезиялануына, тәстің бетінде микробтық таңдақтардың түзілуіне әкеледі, ал леван қышқылға дейін ыдырайды. Ұзақ мерзімде таңдақтың астында қышқылдың көбеюі тістің қатты тіндерін зақымдап, кейін парадонтта аурулардың дамуына алып келеді.

Нейссерияялар ауыз қуысының басқа аэробты флорасының арасында екінші орынды алады. Грам – теріс. Кофе дәні тәріздес жұп коктар. Мұрын – жұтқыншақ және тіл қшында кездеседі. Ауыз қуысының гигиенасы толық сақталмаған жағдайда және қабыну үрдістері пайда болғанда олардың саны артады.

Вейлонеллалар ұсақ, грам – теріс, қозғалмайтын, анаэробты коктар, жұпталып немесе шынжырланып орналасады. Ауыз қуысында тұрақты мекендейді, көбінесе бадамша бездерде көптеп дақылданады. Өсуіне қолайлы температура 30-37 С, рН- 6,5 – 8,0. Күрделі қооректік ортаны қажет ететін хромоорганотрофтар.

Коринобактериялар грам – оң таяқшалардың едәуір коп болігіін құрайды.Оларда көп мөлшерде сау адамдарда анықтайды. Коринобактерияларға тән қасиет – ортаның тотығу- -тотықсыздану потенциалын төмендету, осының нәтижесінде анаэробты бактериялардың көбеюіне қолайлы жағдай жасалынады. Пародонт аурулары кезінде фузобактериялармен, спрохеталармен біріккен түрде болады.

Лактобациллалар қысқаша түрден ұзыншаға дейін пішінді жіңішке грам – оң таяқшалар. Тізбектеліп орналасады. Қозғалмайды. Өсу температурасының шекарасы 5 -53 С, ең қолайлы – 30 -40 С. Қышқылға төзімді рН -5,5 – 5,8. Кейбір түрлері қатаң анаэробты. Лактобациллалардың саны ауыз қуысының жағдайына тікелей байланысты болады.

Бактероидтар спора түзбейтін грам - теріс анаэробты жіне микроаэрофилді таяқша тәріздес бактериялар, олар негізінде қызылиек қалталарында тіршілік етеді 3 туыстыққа бөлінеді: меншікті бактероидтар, фузобактериялар, лептотрихиялар.

Микоплазмалар ауыз қуысында жиі кездесетін, жасушалық қабыршағынан айрылған, ұсақ микроорганизмдер. Олардың жасушалары тек қана цитоплазматикалық мембранамен қоршалған. Сондықтан бұл микроорганизмдер плеоморфты, пеницилинге жіне басқа жасушалық қабықтың ситезін тоқтататын антибиотиктерге тұрақты болып келеді. Факультативті анаэробтар. Олардың жалпы қасиеттері – аргининді гидролиздейді, ал глюкозаны ферменттей алмайды, бірақ олардың кейбір биохимиялық ерекшеліктері де бар.

Саңырауқұлақтар 60 – 70 % адамдарда ауыз қуысынан саңырауқұлақтар міндетті түрде табылады, әсіресе олар тіл бетінде көп кездеседі. Жоғары тыныс жолдары зақымдалған кезде жіне антибиотиктерді ұзақ уақыт қабылдаған кездерде ауыз қуысында саңырауқұақтардың саны жылдам артады.

Қарапайымдылар ауыз қуысында олардың басым бөлігін Entamoeba buccalis т.б. құрайды. Қызылиекткр қабыну кезінде қарапайымдылардың саны артады, алайда сол құбылыстардың потогенетиколық маңызы жоқ.

Вирустар жасушалық құрылымы жоқ мқлшері өте ұсақ тіршіліе иесі. Вирустардыңішінде ауыз қуысында тіршілік етуіне тез бейімделетін түрлері – ұшық, жіне эпидемиологиялық паротит вирустары.

Соңғы уақыттарда адамның қалыпты микрофлорасын зертеуге көп көңіл болінеді. Оның себебі адам ағзасындағы симбиозды қатынас ма,ынасы және оның адам ағзасындағы маңызды функцияларды реттеу, сонымен қатар практикалық денсаулық сақтауда актуалдылығы патологиялық жағдайы мен ауруларды, олардың дамуын қалыпты және резистентті микрофлоралар қатысады.

Ауыз қуысы, оның шырышты қабаты және жақ – бет аймағының лимфатикалық аппараты адам ағзасының қоршаған ортамен қарым – қатынасында негізгі роль атқарады. Микробтар ас қорыту мен витаминдер синтезіне қатысады жіне де кариесті түзетін органикалық қышқылдарды өндіреді, олар ағзаның иммундық жүйесіне күшті позитивті моделдеуші әсер етеді жіне сонымен бірге тіс бляшкасында адьюванттардың жиналуын қамтамасыз етеді. Олар патогенді флораның күшті антогонисттері болып табылады және де инвазияғв қаьілетті ауыр ауруларды дамытады. Ауыз қуысында басым көпшілігі бактериялар болып табылады. Зерттеу нәтижелерінде адам ағзасында бактериялар саны 120-200- ге жетеді. Ауы қуысындағы бактериялар саны асқазан- ішек жолдарындағыдай. Сілекейдегі микроорганизмдер мл-де 4 млн – нан 8 млрд – қа дейін құрайды. Тіс налетында 10 – нан 1000 млрд.