21 Патогенді саңырауқұлактар. Ашытқы және мицелиальды саңырауқұлақтар.

Патогенді саңырауқұлақтар өсімдіктердің көптеген түрлерін әртүрлі ботаникалық тұқымдастарды зақымдауда. Мысалы: Sclerotinia graminearum Elen және Nyphula graminearum Tul, астық тұқымдастарын, кейбір шөптесін өсімдіктерді, қылқан жапырақтарды бүлдіреді.

Мицелийлер тұрақты түрде бұтақталып отырады; өсірген мицелийлер-дәнді, iрiлеу, көптеген қосындылары, нәзік, гомогендi. Саңырауқұлақтар арасында диморфизм құбылысы тараған,бұл кезде сағырауқұлақтың бiр түpi гифаларды да, және де бүршiктенген жасушаларды да түзе алады. Бүршiктенуден гифа түзуге ауысуы саңырауқұлақтын патогендiлiк белгiлерiнiң күшейгенi деп қарастыруға болады. Диформизм кокцидияларға(Coccidioides), гистоплазмаларға (Histoplasma), кандидаларға (Candida) тән.

Мицелиялар біржасушалық, септаланған, ЯFНИ көлденең перделермен- септалармен (ол ценоциттi- бiрегей, ортақ деп аталады) бөлiнбеген болуы мумкін; немесе септаланған көпжасушалы; немесе жалған мицелиялар (бүршiктенiп бөлiне бастаған жасушалардан тұратын) түзедi. Ценоциттiк caңыpayқұлaқтapғa зигомицеттер (Zygomycetes), септаланғандарға-аскомицеттер (Ascomycetes), дей-теромицеттер (Deuteromycetes) және базидиоммицеттер (Basidiomyctes) жатады.

22 Ауыз қуысының қалыпты микрофлорасына антибиотикотерапияның тигізетін әсері

23 Ауыз куысын микозды коздырғыштары. Балалар кандидозының ағымның ерекшіліктері. Емдеу және алдын алу шаралары.

Микоздар-адамдардың, жануарлардың, өсімдіктердің арасында кең таралған аурулар. Дегенмен, мұндай инфекциялар соңғы жылдарға дейін (15-20 жыл бұрын) айтарлықтай аландатушылық туғызбады. Қазіргі кезде саңырауқұлақтар қоздыратын аурулар жиі кездесе бастады және өте ауыр түрде көрініс беретін болды. Оның әртүрлі себептері бар, соның ішінде ең маңыздысы-иммундық жүйе қызметінің бұзылуы, науқастың иммундық қорғанысының зардаптануы. Иммундық тапшылықтың жиі кездесуі өз кезегінде (таңқаларлық болып көрінседе) медицинаның, биологияның жетістіктерімен байланысты. Бірінші кезекте- антибиотиктер индустриясының дамуы, медицинада және шаруашылықтың көптеген салаларында кең пайдалану; сүйек кемігін және басқа агзаларды трансплантациялау; сәулелермен, гормондармен емдеу ж.т.б. Осындай жағдайларға байланысты әлсіз вирулентті шартты патогенді саңырауқұлақтар инфекция қоздыра бастады. Мысалы Саndidа, олар ауруханаішілік індет қоздыруға себепкер бола бастады. Ұдемелі АИВ (ВИЧ)-инфекция кезінде дамитын микоздар ұлкен қиындық туғызып отыр. Осындай ауруларда кандидалар, криптококтар, гистоплазмалар, пневмоцисттар өте ауыр оппортунистік инфекциялар қоздырады. Иммунды тапшылыққа шалдыққан ауруларға өсімдіктерде (томатта) ауру қоздыратын саңырауқұлақтар жұққан жағдайда өліммен аяқталу тіркелген. Иммундық жұйе қызметі кұрт төмендеген ауруларда ең ауыр зардаптану дамиды. Осындай ауруларды «тірі Петри табақшасымен» салыстыруға болады, өйткені науқастың организмі бұл кезде патогенді, шартты-патогенді микробтар, бірінші кезекте- саңырауқұлақтар, үшін қоректік ортаға айналады.

Саңырауқұлақтар адамдарда 4 топқа бөлінетін аурулар қоздырады:

1. Аллергиялық аурулар. Микогенді аллергия кең таралған, ауыр тұрде өтеді. Ауруларда жоғарғы сезімталдық (ауру емес) дамиды.

2. Саңыраукұлақтармен улану. Улы саңырауқұлақтарды ас тағамдарымен пайдалану асқазан-ішек жолдарының зақымдануына, кейбір жағдайда бауыр қызметінің толық тоқтауына соқтырады (саңырауқұлақтық токсикоз).

3. Микотоксикоздар (мицетизм). Саңырауқұлақтармен біріншілік улану организмге кейбір зең саңырауқұлақтар өндіретін екіншілік метоболиттер-микотоксиндердіңтұсуімен байланысты. Организмге тағамдармен, ауамен түскенде олар ауыр асқынулар қоздыруы, кейде өлімге әкелуі мүмкін. Осындай токсиндерді көбінесе Аspergillus flavis Aspergillus parasitus(афлотоксин); Fusarium (зеараленон, фузаренон X ж.б.) өндіреді, Ғиsarium graminerum дәндік дақылдарда паразиттік тіршілік етеді («мас нан» ауруын қоздырады); Claviceps purpurea өндіретін микотоксин эрготизм ауруын қоздырады (астан улану).

4. Микоздар- патогенді және шартты патогенді саңырауқұлақтар қоздыратын терінің, шаш, тырнақ, әртүрлі тіндер мен ағзалардың аурулары. Зақымданған ошақтардың орналасуына байланысты келесі микоздарды ажыратады:

к фатомикоздар (беткейлік микоздар)-терінің беткейлік қабаттары және шаш зақымданады.

эпидермомикоздар, эпидермофитиялар, дерматомикоздар-эпидермис, шаш және тырнақтар зақымданады.

теріастылық (субкутанды) микоздар-тері, тері астылық майлы қабат, бұлшықет, фасциялар (шандырлар) зақымданады;