3. Оқыту міндеттері

а) жасөспірімдер еңбек гигиенасының әдістері мен мазмұны бойынша білімді және іскерлікті қалыптастыру

б) жасөспірімдер еңбек жағдайын бағалау дағдыларын қалыптастыру

в) жасөспірімдер еңбек жағдайының кластарын анықтау білімін қалыптастыру

г) жасөспірімдерге арналған сауықтыру шараларының кешенін жетілдіру дағдыларын қалыптастыру

д) жасөспірімдер еңбегін қорғау бойынша жаңа құрылыстың жобасына баға беру дағдыларын қалыптастыру

е) жұмыс істейтін жасөспірімдерге жасалатын медико-санитарлық қызметтердің жағдайын бағалау дағдыларын қалыптастыру .

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары

1. Жасөспірімдер жұмыс бастылық проблемалары

2. Жасөспірімдер еңбегін ұйымдастыру мен нормалау және гигиеналық бағалау

3. Сыртқы орта факторларына жасөспірімдер организмінің сезімталдығы

4. Кәсіптік өндірістік факторларға жасөспірімдер организмінің реакциялары

5. Жасөспірімдер организмінің метеорологиялық жағдайға реакциясының ерекшеліктері

6. Жасөспірімдер организмінің өндірістік шуға және дірілге реакциясының ерекшеліктері

7. Жасөспірімдер организмінің өндірістік шаңға реакциясының ерекшеліктері

8. Жасөспірімдер организмінің химиялық заттарға реакциясының ерекшеліктері

9.Жасөспірімдер организмінің физикалық жүктемелерге реакциясының ерекшеліктері

10. Жасөспірімдердің еңбек жағдайын және еңбекке оқытуды ұйымдастыру мен нормалаудың гигиеналық принциптері

11. Жасөспірімдердің еңбек жағдайына және еңбекке оқытуға қойылатын гигиеналық талаптар

12. Өндірістік факторларға адаптацияны жеңілдету үшін жүргізілетін емдік сауықтыру және профилактикалық шаралары.

13. «Жасөспірімдердің денсаулығын қорғау» туралы Қ.Р. басты заңдары және актілері.

5. Оқыту әдісі және сабақ беру

Тәжірибелік сабақты талқылау және орындау. Ситуациялық және тесттік есептерді шығару. Комбинирленген ( дисскуссия, презентация, кейс-стади).

6. Әдебиет

Негізгі

1. Еңбек гигиенасы бойынша тәжірибелік сабақтардың жетекші құралы: Оқу құралы. – Тоғызбаева Қ.Қ. Алматы. – 2010. – 311-313 б.

2. Измеров Н.Ф., Кириллов В.Ф. Гигиена труда. Оқулық. Москва, 2008.- 478-495 б.

3. Гигиена. Кенесариев У.И., Тоғызбаева Қ.Қ. және т.б., Оқулық. Алматы. 2010 г.- 424-429 б.

Қосымша

4. Руководство к лабораторным занятиям по гигиене труда под ред. Кириллова В.Ф.), М, Медицина, 2001.-353-355 б.

7. Бақылау (сұрақтар, тестер, есептер және б.)

Сұрақтар

1. «Жасөспірімдер еңбек гигиенасына» түсініктеме бер.

2. Жасөспірімдердің еңбегі және еңбекке оқыту

3. Жасөспірімдер организмінің морфофункционалдық мүмкіншілігі

4. Жасөспірімдердің еңбекке адаптациясы

5. Жасөспірімдердің еңбегін қорғау бойынша еңбек заңнамалары

6. Жасөспірімдердің еңбек жағдайының кластары

7. Дәрігерлік кәсіптік кеңес берудің этаптары

8. Түйінді кәсіптік маңызды функциялардың топтары

Ситуациялық есептер

№1 есеп

Болатты үздіксіз құю цехында оператор-жасөспірімнің жұмысы приборды бақылау болып табылады, яғни ауырлық дәрежесі бойынша жеңіл (1а). Оператордың жұмыс орны арнаулы жабдықталған басқару постарында орналасқан, ауа кондиционирленген жүйемен қамтамассыз етілген және толығымен цехтан бөлектенген. Қабырға, еден, төбе температурасы 25-32С. Жұмыс орнында жазда ауа температурасы 27-30С құрайды, ал болатты құю кезінде 2-3С жоғарылайды; салыстырмалы ылғалдылық 55-60%; ауаның қозғалыс жылдамдығы 0,1-0,2 м/с; шарды термометрдің температурасы 28-30 С.

Физиологиялық зерттеулер жүргізгенде жұмыс соңында цех операторының дене температурасы 36,8 (36,7), маңдай терісінің температурасы 34,0, қол саусақтарының терісі 29,8, конвекциялы және радиациялы жылу бөлу 55Вт/м, ылғал жоғалту 156 г/ч (60).

Тапсырма: 1. Метеорологиялық жағдайды бағалаңыз

2. Еңбек жағдайының кластарын анықтаңыз

3. Физиологиялық көрсеткіштер бойынша денсаулық жағдайына сараптау жүргізіңіз.

4. Еңбек жағдайын сауықтыру және аурулардың профилактикасы бойынша шараларды негіздеңіз.

№2 есеп

Механожинау цехында жасөспірімдер ауылшаруашылығында қолданылатын шабу машиналарының детальдарын қозғалту үшін жасөспірімдер еңбегі қолданылады. 5 жасөспірім 20 кг дық детальдарды қолмен көтеру және қозғалту жұмыстарын басқа жұмыстармен алмастырып атқарды; 3 жасөспірім салмағы 15 кг жүкті биіктігі 1,8 м көтереді; 2 жасөспірім барлық жұмыс сменасында салмағы 16 кг детальдарды көтеріп және орнынан қозғалтқан. Жасөспірімдермен барлық жұмыс сменасында қозғалтылған жүктің салмағы 7500 кг құрайды. Цехтағы шудың жалпы деңгейі – 95 дБА, жарықтану – 50 лк.

1. Жасөспірімдер үшін белгіленген жүктемелердің шектеуін анықтаңыз

2. Осы жағдайда қолданылатын нормативтік құжаттарды атаңыз

3. Еңбек жағдайына гигиеналық баға беріңіз

4. Профилактикалық шараларды көрсетіңіз.

№3 есеп

Алматы жиҺаз фабрикасының ағаш бұйымдар жинау цехында өндірістік операциялар орындалады, көру жағдайы бойынша үшінші разрядқа жатады. Табиғи жарықтану ғимараттың сыртқы қабырғаларының жарықтық тесіктері арқылы қамтамасыз етіледі. Дәлелденген КЕО анықтау үшін ғимараттың сыртқы және ішкі жарықтығы КЕО минимальды нүктесінде анықталды. Сыртқы жарықтандыру 10000 лк, ғимараттың ішінде 400 лк. Жұмысшылар ішінде жасөспірімдер бар, оларға 15 кг дейін детальдарды көтеруге тура келеді, ал смена бойынша цехта оларға 12 км ге дейін жүруге тура келеді.

1. Нормаланған КЕО анықтаңыз.

2. Дәлелденген КЕО анықтаңыз және нормаланғанмен салыстырыңыз.

3. Қойылған міндеттерді шешу үшін керекті нормативтік құжаттарды атаңыз

4. Берілген параметрлерді жасөспірімдер еңбек гигиенасына қойылатын талаптарға сәйкестігін анықтаңыз.

№4 есеп

Сағат заводының жинау цехында өнірістік операциялар көлемі 0,2 – 0,28 мм детальдардармен жұмыспен шектеледі. Жұмыс жарық фонда аз контраста атқарылады. Жұмысшылар арасында жасөспірімдер бар. Жұмыс позасы – отырып. Қадалып бақылау ұзақтығы – смена уақытының 85 %. Оптикалық приборлармен жұмыс (лупа, микроскоп) – сменаның 70 % уақыты.

1. Көру жағдайы бойынша жұмыстың разряд және подразрядтарын аныңтаңыз, берілген жұмыс орнындағы қажетті жарықтану.

2. Берілген жағдайда ең керекті жарық көзін және жарықтандыру кешенін көрсетіңіз.

3. Жарықтандыруды анықтайтын әдістер.

4. Люминисцентті лампалардың кемшіліктері мен артықшылықтары.

5. Жасөспірімдердің еңбек жағдайы бойынша қорытынды беріңіз..

№5 есеп

Ғимараттар құрылысының соңғы этапына өңдеу жұмыстары жатады. Малярлардың жұмысы бірқатар ерекшеліктермен сипатталады. Олардың стационарлық жұмыс орындары жоқ, үнемі қозғалыста. Олар жұмыс күні бойына баспалдақтардан жүру қашықтығы 1,5 км ге дейін жетеді. Малярларға дененің мәжбүрлік жағдайда жұмыс істеуіне сменаның 30-40 % уақыты тура келеді. Бір қадам 0,5 м екендігі анықталды. Пульс жиілігі бояу кезінде орташа есеппен минутына 96 ға жетті. Жұмысшылар арасында жасөспірімдер бар. Жеке бас гигиенасы комнатасы орналаспаған. Түскі үзіліс -30 мин. Жұмыс аймағының жарықтануы – 20-30 лк. Жұмыс зонасының ауасында ацетон концентрациясы 200 мг/м³ жетеді. Малярлы материалдардың тіркелмеген химиялық заттарының өткір иістері сезіледі.

1. Малярлар еңбегінің ауырлығына баға беріңіз

2. Олардың еңбегін жеңілдету жолдарын көрсетіңіз

3. Кезеңдік санитарлық бақылау жүргізуге керекті нормативті құжаттарды көрсетіңіз

4. Кәсіптік аурулар жағдайын тексеру кезінде қандай құжаттарға сүйенеді

5. Сауықтыру шараларын көрсетіңіз.

Тестік бақылау сұрақтары

1. Еңбек жағдайы қандай кластарға бөлінеді:

а) оптимальды

б) рұқсат етілген

в) зиянды

г) қауіпті

д) барлығы дұрыс

2.Қ.Р. санэпидқызметінің бастықұрылымының бөліктері:

а) санэпидбақылау Басқармасы

б) санэпидсараптама Орталығы

в) Қ.Р. санэпидбақыла Департаменті

г) Қ.Р. бас дәрігері

д) еңбек инспекциясы

3. Санэпидқызметінің жұмысының негізгі формалары:

а) сақтық санитарлық бақылау

б) күнделікті санитарлық бақылау

в) методикалық-ұйымдастырылған ұжым

г) жұмысшыларды медициналық тексеруден өткізу

д) өздерінің жұмысшыларының квалификациясын көтеру

4. Санитарлық дәрігердің басты қызметтерін көрсет:

а) қадағалау қызметі

б) оперативті реттеу қызметі

в) ұйымдастыру қызметі

г) үгіттеу қызметі

д) қолдану қызметі

5. ШРЕК – ұғымы:

а) концентрация шегі

б) шекті рұқсат етілген концентрация

в) рұқсат етілген концентрация сияқты

г) оң рұқсат етілген концентрация

д) принципиальды рұқсат етілген концентрация

6. Қанша уақытта пайда болған ауруды «жедел кәсіптік ауру» деп атаймыз:

а) 7 жұмыс аусымы

б) 6 жұмыс аусымы

в) 5 жұмыс аусымы

г) 4 жұмыс аусымы

д) 1 жұмыс аусымы

7.Өндірістік жұмыстың қолайлы жағдайларын жасауға кім жауапты:

а) профсоюз

б) еңбек инспекциясы

в) жұмыс беруші

г) прокурор

д) еңбекті қорғау бойынша – қоғамдық инспектор

8. Жұмыс жағдайларының гигиеналық нормативтері – бұл:

а) ШРЕК

б) ШРЕД

в) ОБУВ

г) СанЕмН

д) СНиП

9. Жарықтану қандай құрал арқылы өлшенеді:

а) анемометр

б) психрометр

в) люксметр

г) анероидпен

д) актинометрмен

10. Екі смендік жұмыс (түнгі сменсіз) еңбек жағдайының қандай класына жатады:

а) оптимальды

б) рұқсат етілген

в) «3.1 дәрежелі зиянды» классына

г) «3.2 дәрежелі зиянды» классына

д) аса жүктемелі

11. Үш смендік жұмыс (түнгі сменмен) еңбек жағдайының қандай классына жатады:

а) оптимальды

б) рұқсат етілген

в) «3.1 дәрежелі зиянды» классына

г) «3.2 дәрежелі зиянды» классына

д) аса жүктемелі классына

12. Түнгі жұмысының жүйемелі емес ауысымдылығы мына класқа жатады:

а) оптимальды

б) рұқсат етілген

в) «3.1 дәрежелі зиянды» классына

г) «3.2 дәрежелі зиянды» классына

д) аса жүктемелі классына

13. Еңбек жағдайының зияндылығы мен қауіпсіздігін бағалау анықталады:

а) зиянды және жоғарғы қауіптілік классы бойынша

б) класстардың бірлесуі бойынша

в) класстар саласчының орта мәні бойынша

г) класстар арасында айырмасы бойынша

д) барлық жауап дұрыс

14. Ауысымдар арасындағы демалыс ұзақтығы:

а) 8 сағатттан кем емес

б) 10 сағаттан кем емес

в) 12 сағаттан кем емес

г) 14 сағаттан кем емес

д) регламенттелмеген

15. «Жасөспірімдер еңбек гигиенасына» анықтама бер:

а) теориялық медицина бөлімі

б) профилактикалық медицина бөлімі

в) клиникалық медицина бөлімі

г) экспериментальдық медицина бөлімі

д) әлеуметтік медицина бөлімі

16. Қ.Р. бойынша жаңадан анықталған кәсіптік аурулардың қанша проценті жасөспірмдерге тиесілі:

а) 15

б) 20

в) 10-нан көп

г) 5

д) 20

17. Қ.Р. жасөспірімдердің денсаулығының индексі:

а) 100%

б) 80%

в) 70%

г) 50 %

д) 20-30%

18. Түнгі жұмысқа жасөспірімдер шақырыла ма:

а) ия

б) жоқ

в) жасөспірімдердің келісімі бойынша

г) профсоюз шешімі бойынша

д) прокурор шешімі бойынша