С.Ж.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ		КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ С.Д.АСФЕНДИЯРОВА
МЕДИЦИНАЛЫҚ ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУДАҒЫ ЗАҢНАМА НЕГІЗДЕРІ МОДУЛІ
СТУДЕНТТЕРДІҢ ТӘЖІРИБЕЛІК ЖҰМЫСТАРҒА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ӨҢДЕУ ҚҰРЫЛЫМЫ

ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚҚА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛЫҚ

«ҚҰҚЫҚ НЕГІЗДЕРІ» ПӘНІ БОЙЫНША

Алматы 2014

«Медициналық құқық және денсаулық сақтаудағы заңнама негіздері» модулінің отырысында қарастырылып, №_1_ хаттамамен «___28___» ____08______2014 ж. бекітілді.

Модуль меңгерушісі з.ғ.д., доцент Испаева. Г.Б.

1. Тақырып № 1: Мемлекет пен құқықтың ұғымы, негізгі белгілері және санаттары. ҚР Конституциясының даму кезеңдері. Азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтары және міндеттерінің түсінігі мен жүйесі.

2. Мақсаты: Мемлекеттің негізгі белгілерімен және қызметтерімен танысып, құқық пен мемлекет дамуына салыстырмалы-құқықтық талдау жасау. Студенттерді мемлекеттің конституциялық құрылымымен, ҚР конституциясымен, Қазақстан Республикасы Конституциясының даму кезеңдерімен таныстыру. Қазақстан Республикасының жеке тұлғаның конституциялық дәрежесін анықтау. Адам және азаматтардың құқықтары, міндеттері мен бостандықтарын және заңмен қамтамасыз етілген кепілдемелерін оқыту.

3. Оқытудың міндеті:

1. Мемлекет дамуының негізгі кезеңдерімен таныстыру.

2. Құқықтың құрылымы мен мазмұнын сипаттау.

3. Нормативтік-құқықтық актілермен таныстыру.

4. Мемлекет пен құқықтың қоғамдық өмірдегі орны мен рөлін анықтау.

5. Студенттерді Қазақстан Республикасы Консцитуциясымен таныстыру.

6. Қазақстан Республикасы Конституциясының негізгі даму кезеңдерін сипаттау.

7. ҚР Конституциясының бөлімдерін оқып білу

8. Жеке тұлғаның құқықтық дәрежесімен танысу.

9. Адам және азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын оқыту.

10. Тұлғаның заңды кепілдіктерін білу.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. «Құқық негіздері» курсының пәні, әдісі, жүйесі.

2. Мемлекеттің негізгі түсінігі мен категориялары.

3. Құқықтық мемлекет.

4. ҚР конституциялық құқығы – құқықтық саласы және заң ғылымы ретінде

5. Конституцияның негізгі даму кезеңдері

6. ҚР Конституциясы – Мемлекеттің негізгі заңы

7. Конституция мен заңдардың, халықаралық құқық нормаларының арақатынастары

8. Қазақстан Республикасындағы тұлғаның констиуциялық мәртебесі.

9. Тұлғаның құқықтық мәртебесі - құқықтары, міндеттері мен бостандықтарын және заңды кепілдемелері.

10. Тұлғаның құқықтық мәртебесінің қағидалары: адам және азаматтардың теңдігі; адамның құқығы мен бостандығының абсолюттілігі және алынбайтындылығы, тұлғаның құқықтық мәртебесі адамгершілік, адам және азаматтардың құқықтар мен бостандықтарына кепілдік.

5. Сабақ өткізу әдістері: ситуациялық есептерді шешу

Тапсырма 1. Заңды күштердің өсу тәртібі бойынша нормативті актілерді орналастырыңыз: ҚР Конституциясындағы түзетулер, Университет ректорының бұйрығы, ҚР Конституциясы, ҚР үкіметінің қаулысы, ҚР заңнамасы.

Есеп 3. Президенттік кандидатқа сайлау комиссиясы сенімді адамдар алуға қарсы болды. Комиссияның іс- әрекеті заңды ма?

Есеп 4. Мәжіліс депутатының кандидаты агитациялық қағаздарын тарихи бағалы ескерткішке жапыстырды. Кандидат іс әрекеті заңды ма?

Есеп 5. Діни бірлестіктер ұйымы сенат депутатының кандидатына қаржылай ақша жинап берді. Сайлау кезінде мұндай заң бар ма?

6. Әдебиеттер:

Негізгі:

1. Оспанов К. Құқық негіздері. Алматы, 2009

2. Ибраева А. С., Ибраев Н. С. Мемлекет пен құқық теориясы. Алматы, 2003 ж.

3. Сыдықов У. Е., Оспанов К. И. Құқық негіздері. Оқу әдістемесі. Алматы: ҚазҰТУ, 2004.

4. Дулатбеков Н.О. Қазіргі Қазақстанның мемлекет пен құқық негіздері. Астана 2000 ж.

5. Сапарғалиев Ғ. С. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы. Алматы, «Жеті жарғы» 2002

Қосымша:

1. 1995 жылғы 30 тамыздағы ҚР Конституциясы. 2007 жыл 21 мамырындағы өзгертулер мен толықтырулар, 2011 жыл 2 ақпаныңдағы өзгертулер мен толықтырулар енгізілген.

2. Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы 1995 жылғы 28 қыркүйектегі N 2464 Конституциялық заңы (2014 жылғы толықтырулар мен өзгертулермен.)//adilet.zan.kz

3. Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы 1991 жылғы 20 желтоқсандағы Заңы (2014 жылғы толықтырулар мен өзгертулермен.)//adilet.zan.kz

7. Бақылау:сұрақтар, тест сұрақтары, ситуациялық есептер

2. Нарықтық қатынастың дамуындағы құқықтың рөлі

3. Құқықтық білім жүйесіндегі мемлекет пен құқық теориясының орны

4. Заңды ғылым жүйесіндегі мемлекет пен құқық теориясы

5. Мемлекет және құқық теориясындағы жалпы ғылыми әдістер Қандай нормативті-құқықтық актіде азаматтардың құқықтары, бостандықтары,міндеттері тіркелген.

6. Жеке тұлғаның конституциялық мәртебесін анықтау.

7. Жеке тұлғаның құқықтық мәртебесінің негізгі қағидалары.

8. Конституциялық құқықтар мен бостандықтың кепілдемелері мен шектеулері.

9. ҚР шетел азаматтарының құқықтары.

! Құқық дегеніміз- бұл...

* Мемлекет бекіткен жалпыға бірдей міндетті, мемлекет тарапынан қорғалатын

* және қамтамасыз етілетін нормалар жүйесі;

* қоғамдық қатынастарды реттейтін заңи актілер жиынтығы;

* заңи актілерді қолдану барысында пайда болатын құқықтық қатынастар жүйесі;

* қоғамдық қатынастарды реттейтін нормалар жүйесі;

* мемлекет бекіткен міндетті норма.

! Соттық прицеденттер қандай құқықтық жүйеге тән:

* романо-германдық құқық жүйесі;

* мұсылман құқық жүйесі;

* англо-саксондық құқық жүйесі;

* оңтүстік- африкандық құқық жүйесі;

* шығыс құқық жүйесі.

! Позитивті құқық бұл...

* мемлекет тарапынан берілетін құқық;

* адамға тумысынан берілетін құқық;

* құдайдан адамға берілген құқық;

* мемлекет алдында ерең еңбегін үшін;

* мұрадан қалған құқық.

! Өмір сүру құқығы неге қатысты:

* шынайы құқық;

* позитивті құқыққа;

* белгіленген құқыққа;

* объективті құқыққа;

* субъективті құқыққа.

! Құқық құрғау тәсіліне қарай санкциялар мынадай негізгі түрлерге бөлінеді:

* міндеттемелік және құқық қорғаушылық;

* императивті және диспозитивті;

* құқықты қалпына келтіруші және жазалаушы;

* бланкетті және тиым салушы;

* құқық қорғаушылық және диспозитивті.

! Құқық бұзушылық – бұл...

* келісім қағидаларын құқықтық бұзушылық немесе кінәлілік;

* әрекетке қабілетті тұлғаның кінәлі құқыққа қайшы әрекеті;

* қылмыстық заңмен жазаланатын кінәлі қоғамға қауіпті әрекет;

* кінәлі құқыққа қайшы аса қауіпті әрекет;

* қоғамдық қауіпті құқық бұзушылық.

! Заңнамаларға жатады…

* барлық заңдар мен заңға қатысты құқықтық актілер;

* тек заң актілері;

* барлық заңдар, заң актілері, сот тәжірибесі;

* заңдарды және президент жарлықтарын;

* үкіметтің барлық бұйрықтарын және президент жарлықтарын.

! Құқық пайда болды:

* мемлекеттен кейін;

* мемлекеттен бұрын;

* мемлекетпен қатар;

* ерте орта ғасырда;

* орта ғасырдан кейін.

! Егер субъект белгіленген қағиданы орындамаған жағдайда қолданылатын жаза түрі

мен көлемі құқықтық норманың қай бөлігінде нақты анықтамасы беріледі:

* гипотеза;

* диспозиция;

* санкция;

* диспозиция және гипотеза;

* диспозиция және санкция.

! Позитивті құқыққа жатады:

* салт- дәстүр;

* зандық актілер;

* доктриналар;

* хандық құқық;

* шариғат

! «Қоғамдық келісім- шарт туралы...» еңбектің авторы:

* Аристотель;

* Жан-Жак Руссо;

* Френсис Бэкон;

* Гегель;

* Монтескье.

Есеп 1. Ерлі-зайыпты Галимовалар ҚР азаматтары.Бірақ балалары туылғанда Англияда болды.Азаматтығын алуда қиындықтар бола ма?

Есеп 2. Иванов жанұясы Москвадағы Қазақстан елшілігіне азаматтық беру туралы өтінішпен барды.Олар Қазақстан аумағында мүлдем тұрмаған,бірақ көп жылдан бері үлкен ағасы қартайған ата-анасымен тұрады. Иванов жанұясында азаматтық жөнінде сұрақты қалай шешеді?

Есеп 3. Балалар үйінің жанынан емшектегі бала табылды. Баланы ешкім асырай алмады. Бала қалай танылады: азаматтығы жоқ, ҚР азаматы,шетел азаматы.

1. Тақырып № 2. ҚР Сот төрелігі және құқық қорғау органдарының қызметі.

2. Мақсаты: ҚР құқық қорғау органдарының жүйесі және сот жүйесімен танысу. ҚР құқық қорғау органдары негізгі міндеттері мен қызметін анықтау. Заңмен жұмыс жасай білу.

3. Оқытудың міндеттері:

1. ҚР сот және құқық қорғау органдарының жүйесімен танысу.

2. ҚР құқық қорғау органдары негізгі міндеттері мен қызметтерін сипаттау.

3. ҚР құқық қорғау органдарының жүйесіне қатысты негізгі заңдар мен нормативті-құқықтық актілерді білу.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. ҚР Конституциялық Кеңесі: мемлекеттегі орны, ролі,маңызы және қызметі.

2. ҚР Әділет Министрлігі: жүйесі, құрылымы, маңызы және қызметі.

3. ҚР Прокуратура: жүйесі, құрылымы, маңызы және қызметі.

4. ҚР Ішкі Істер Министрлігі: мақсаты,қызметі,мүшелер жүйесі.

5. Адвокат және нотариат:орны, құқыққорғау органдарындағы маңызы және ролі.

5. Сабақ өткізу әдістері: дискуссия, ситуациялық есептерді шешу.

Есеп 1.Сот жүріп жатыр,Б объектінің өміріне қастандық жасалды деп айыпталған А объекті босатылған болатын. Объект Б өз шешімі бойынша сотқа шағымданды. Сот шешімді қайта қарауға міндетті ме?

Есеп 2. Сот А обьектісінің мүлкін тәркілеу жайлы шешім қабылдағаннан кейін А объектісі сот талабын орындаудан бас тартқаны үшін жауапқа тартылды.А объектісі сот шешіміне бағынбауына бола ма?

Есеп 3.А аумағындағы тұрғындар бұзақыларға арнап сот ашпақшы болды және оларға арнап 2 жыл көлемінде түзету жұмыстарын жүргізуге үкім шығарды.Тұрғылықты тұрғындардың өз бетімен сот жүргізуге құқықтары бар ма? Бұзақылар үкімнен бас тартуға құқықтары бар ма?

6. Әдебиеттер:

Негізгі:

1. Оспанов Қ.И. «Құқық негіздері» Алматы.-2009 ж.

2. 1995 жылғы 30 тамыздағы ҚР Конституциясы. 2011 жылғы өзгертулері мен толықтырулармен.

Қосымша:

1. Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы 2000 жылғы 25 желтоқсандағы N 132 Конституциялық заңы (2014 жылғы толықтырулар мен өзгертулермен.)//adilet.zan.kz

2. Құқық қорғау қызметі туралы Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 6 қаңтардағы № 380-IV Заңы (2014 жылғы толықтырулар мен өзгертулермен.)//adilet.zan.kz

7. Бақылау сұрақтары:

1. Мемлекет билеушілері құқық қорғау органдарымен қандай қарым-қатынаста?

2. Мемлекеттегі құқық қорғау аумағының негізгі заңнаманың қайнар көзі.

3. Иерархия құқық қорғау органдарынан несімен ерекшеленеді?

4. ҚР Конституциясының қанша бөлімі бар?

5. ҚР Конституциялық Кеңесі қанша мүшеден тұрады?

6. Жоғарғы Соттың негізгі бағыттаушы күші?

1. Тақырып № 3: ҚР мемлекеттік басқаруының құрылу және қалыптасу жүйесі. Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқығы және атқарушы билік.

2. Мақсаты: Мемлекеттің негізгі сипаттамаларымен, мемлекеттің басқару объектісі ретінде мемлекеттің қоғамдық қызметімен танысу. Қазіргі заманғы мемлекеттік басқарудың мемлекеттік саясатын оқыту. Атқарушы билік мекемелерінің қызметімен таныстыру; Жергілікті өзін-өзі басқару мекемелерінің әкімшілік қызметі.

3. Оқыту міндеті:

1. Қазақстан Республикасының мемлекеттік басқару құрылымымен студенттерді таныстыру.

2. Қазақстан Республикасының мемлекеттік басқару жүйесі мен негізгі белгілері.

3. ҚР ӘЖР сәйкес әкімшіліктер мен мәслихаттар қызметіне сипаттама беру.

4. Атқарушы билікті ұйымдастыру түсінігі және негізімен таныстыру.

5. Қазақстан Республикасы Үкіметінің роліне сипаттама беру.

6. ҚР әкімшілік құқығының негізгі жолдарын білу.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Мемлекеттік басқару ғылымы, пәні және әдістері.

2. Мемлекеттік басқарудың конституциялық қағидалары.

3. Мемлекеттік басқарудың өрістеу қағидалары.

4. Мемлекеттік басқаруда қағидаларды қолдану.

5. ҚР мемлекеттік басқаруды ұйымдастыру.

6. Әкімшілік құқық басқару құқығы ретінде.

7. Мемлекеттік қызметтің құқықтық дәрежесі.

8. Мемлекеттік қызметкерлердің әкімшілік жауапкершілігі.

5. Сабақ өткізу әдістері: шағын топпен жұмыс,ситуациялық есептерді және тест сұрақтарын шешу

Есеп 1: Қандай мемлекеттік органдар әкімшілік құқығының субъектілері болып табылады?

Бұл- ҚР Президенті, үкімет, орталық атқарушы мекемелері (министірлік, агенттік), жергілікті атқарушы мекемелері.

Есеп 2. Мына төрт жағдайдың қайсысы азаматтың әрекет қабілеттілігіне әсер етеді: азаматтың жасы 18-де; қолы сынғанда; психикалық аурулар; ресейлік азаматтық.

Есеп 3. Мемлекеттік университет ректорының атына қайсысы түседі: азамат Д., қабылдау емтиханына жіберу өтініші жайлы арыз; Оқу бөлімінің инспекторының демалысқа жіберуі жайлы арыз; ҚР Ғылым және Білім министрлігінен қайта құрылған факультет құрылымымен бекіту туралы бұйрық.

Есеп 4. Мемлекеттік емес жоғарғы оқу орнында оқитын студент А., әскери қызметке шақыруға арналған сұрақты шешу үшін арнайы комиссияға шақыртылды. Комиссияда ол жоғарғы оқу орнының студенті болғаны үшін, әскери қызметке шақыртуды кейінге қалдыруға құқығы бар екенін мәлімдеді.

Қандай шарттармен мемлекеттік емес жоғарғы оқу орындарының студенттері әскери қызметке шақыртуды кейінге қалдыру құқығын алады?

Есеп 5. Аудандық әкімшілік басшылығының келісімімен мектептің қасынан гараждар салына бастады. Мектеп басшылығы мен оқушылардың ата-аналары, гараждардың мектептің қасында болғаны оқушылардың өмірі мен денсаулығына зиян келтіретіні жайлы сотқа шағымданды.

Сот басшысы К., бұл шағымды қабылдамады.,Себебін сот ата-аналарға біріншіден, ұжымдық шағым сотта қаралуға жатпайды, екіншіден, олар алдымен шағымды қалалық әкімшілікке беру керектігімен түсіндірді. Соттың бас тартқаны дұрыс па?