№ 14 Дәріс. Қытай журналистикасы

Шет елдердің (радиосы, теледидары) ақпарат құралдарының бөлімдері бізде ашылып жатса, қазақ бөлімдері әлемнің бірнеше алпауыт мемлекеттерінде туларын желбіретіп отыр. Бұған әрине, себеп – қандастарымыздың сол жақта өмір сүріп, жемісті қызмет етуі.

Тұңғыш рет хабар «Пекин» орталығынан берілсе, кейін 1978 жылы Қытай орталық теледидары деп аталады. Бүгінгі таңда бұдан 138 сағат көлемінде берілетін 8 бағдарлама бар. Оларды таратып айтсам:

1-бағдарлама – мәдени, көңіл көтеретін хабарлар

2-бағдарлама – мәдени, көңіл көтеретін хабарлар

3-бағдарлама – халықаралық арна, 5 арна – спортқа, 6-киноға, маңыздысы балалар, ауыл шаруашылығы, әскери, ғылыми-техникалық хабарлар маңызды орын алады. Ең соңғы 8 бағдарлама – әдебиетке арналған.

Күн сайын жарты сағат берілетін ақпаратты бағдарлама – «Информационнан панорама». Оны солтүстіктегі Хэйлунцзяннан оңтүстіктегі Хайнань аралығына дейінгі, шығыстағы Сары Теңіз жағалауынан бастап батыстағы Тянь-Шань тауына дейінгі аралықта барлығы көреді. Дикторлары – өте жас, қарапайым киінген, мәтінді мүдірмей, аса шеберлікпен тоқиды.

Қытай халық республикасында екі аптада біррет шығатын «Баньюэ тань» («Беседы», күнділікті газет – «В эньх уэй бао» («Литература чтение») «Гуанмин жибао («Свет»), «Гунжэнь жибао» («Рабочая газета»), «Жэншэнь жибао» («Народная газета»), «Дачжун ряньин» («Массовое кино» – ай сайын шығатын киножурнал, «Пекин ревью» (Пекинскок обозрение), «Синьэвэнь чжаньсянь» («На фронте журналистики») – журналистерге арналған ай сайын шығатын журнал, «Цзефан жибао» («Освобождение»), «Чайниз литече» («Китайская литература») – әдеби журнал, ең бір атап өтетіні – «Жэньшинь хуабао» («Народная иллюстрированная газета») – ай сайын шығатын суретті журнал. Пекинда қытай, орыс, ағылшын, араб, вьетнам, индонез, испан, тиальян, корей, неміс, сухаил, урду, француз, хинд, швед, жапон, румынь (17) тілдеінде басылады. Аталған газет-журналдардың дерлігі 8, 2 млн – 70 мыңға дейінгі тиражда шығатын көрінеді.

Қытайда радиохабар Орталық және аймақтық болып бөлінсе, Орталық тәулігіне 128 сағат хабарды жеті дербес арна арқылы таратады. (21 %) – жаңалықтар, 20 % - оқу-білім, 49 % – көңіл көтеретін, қызметтік – 7 %).

Ал аймақтық радиохабардан Шыңжан – ұйғыр халықтық радиостанциясын атауға болады. Қытайда – коммерциялық радиостанция болмағанымен, 1979 жылы ақылы жарнама беруге рұқсат етілген.

«Пекин радиосы» – шетелге хабар тарататын мекеме (43 тілде). Сыртқы хабар тарату қызметі 54 шетелдік радиостанциясымен ынтымақтасып, 16 спутниктік байланыс жасалынған. Радио тілшілері Токио, Банген, Исламабад, Нью-Йорк, Москва, Бонн, Хараре, Сидней, Буэнос–Айрес, Брюссель, Найробиде бар.

Пекиндегі Қазақ радиосы бағдарламасы алғашқы кезде ақпараттық шектелді. Құрылғанан 1981 жылға дейін күніне 1 сағат эфирге шығып тұрады. Осы орайда Диктор Қызырбек Жанасұлы [2, 102]: «Мұның жарты сағаты еліміз іші-сыртындағы елеулі хабарлар, қалған жарты сағаты ән-күй, шетел музыкалары, радиотеатр, романнан үзінді, дастан, өлең, дәріс, сұқбат негіздегі бағдарламалар болды. 1984 жылы бағдарламаған реформа жүргізіп, бұрынғы 1 сағаттың бағдарламаны жарым сағаттан күніне 2 уақыт беруге өзгерттік», – дейді.

2000 жылғы 16 қыркүйектегі бекіміне сай (Төраға Жаңзымның) 2000 ж. 25 желтоқсаннан бастап ақпараттық бағдарлама 2 сағатқа толықты. Соған байланысты жаңадан тағы 5 айдар қосылған екен: алтын шаңырақ, жас дәурен, спорт әлемі, экономика аалдыны. Жалпы алғанда, бүгінде айдарлар саны 12-ге жеткен көрінеді.

Әдебиеттер:

Негізгі: [1]; [7]; [10]; [27]; [32];

Қосымша: [10]; [11]; [13];