1 Кесте

Тағам түрлері	В1 витамині
Сыра ашытқысы	5,0
Нан ашытқысы	2,0
Бұршақ	0,7
Сұлы жармасы	0,6
Қарақұмық жармасы	0,5
Сиыр еті	1,1

Химиялық табиғаты мен биологиялық маңызы

В₁ витаминінің жалпы формуласы - C₁₂H₁₇N₄OSCIHCI Тиаминнің құрамында 2 гетероциклды сақина болады:пирамидин және тиазол. Тиазол молекуласында амин тобы мен күкірттің кездесуіне байланысты тиамин деген атқа ие болады.

Табиғатта таралуы. Тиамин өсімдіктер тектес өнімдер, әсіресе бидай, күріш, қара бидай дәндерінің қауызы,ашытқы оған бай келеді. Жануар тектес өнімдерден: бауырда, мида, бұлшық еттерде, жүректе, жұмыртқаның сары уызында, сүтте кездеседі. Рационда көмірсулардың мөлшері көбейген сайын ағзаның тиаминге деген Тиаминнің адам ағзасы үшін тәуліктік қажеттілігі 2-3 мг-нан аспайды қажеттілігі арта түседі.

В2 витамині (рибофлавин)

В₂ витаминінің жалпы формуласы-C₁₇H₂₀N₄O₆. Тамақта рибофлавин болмаса, баланың бойының өсуі тежеледі және ерін, мұрын, көз, құлақ айналасындағы кілегей қабықшасының бұзылуына, көздің мүйіз қабатының қабынуы мен хрусталиктің күнгірттенуіне (катаракта) әсерін тигізеді.

В₂ витамині тотығу және тотықсыздану реакцияларына қатысады. Олай болса, В₂ витаминінің зат алмасудағы маңызы да өте зор.

В₂ витамині әсіресе клетканың, яғни ағзаның өсіп-өнуіне әсерін тигізеді. Бұл витаминнің тағамдарда жетімсіздігі адамдардың, әсіресе балалар бойының өсуі қабілетін де төмендетеді. В₂ витаминінің көздің көру процесінде де үлкен мәні бар.Әсіресе,бұл витамин А витаминімен бірге қараңғы түсе көздің көруіне және әр түрлі түсті айыруына қажет.

В₂ витамині сиырдың сүті,жұмыртқа,картоп,капуста,сәбіз,қара нан,бұршақ тағамдарында көп болады.

Рибофлавин картопта,орамжапырақта,қара нанда,ашытқыда,қызанақта сәбізде,жұмыртқада,бауырда,сүтте және сүттен жасалған тағамдарда көп кездеседі. В₂ витамині дәрі ретінде де қолданылады. Әсіресе жараның тез жазылуына және көздің көру қабілетін арттыруға әсері үлкен.

В₂ витаминнің кейбір тағамдардың құрамындағы мөлшері (100г, тағамда мг)

Тағамдар 1	В2 витамині 2
Ақірімшік	0,5
Орамжапырақ	0,05
Картоп	0,05
Ашытқы	4,0
Жұмыртқа	0,8
Қара нан	0,2-0,3
Сүт	0,2
Ақ нан	0,05-0,07
Ет, балық	0,1-0,3

Табиғатта таралуы. Рибофлавинді өсімдіктер мен жануарлар синтездеп жасайды. Бұл витаминге әсіресе бай өнімдерге бауыр, ашытқы, бидай, қарабидай, бұршақ тұқымдас өсімдіктер жатады. Ол сүтте, жұмыртқада, бүйректе, болады.

Адамға әр тәулікте қажет мөлшері - 2,0-2,5 мг.

Пантотен қышқылы (В₃ витамині)

Бұл витамин 1933 жылдан белгілі бола тұрса да, ол тек бірнеше жыл өткеннен кейін барып кристалдық түрде алынды. Пантотен қышқылы -

пантос қышқылы (ά-, γ-, диокси β, β-диметилмай қышқылы) мен β-аланиннен

түзілген дипептид.

В₃ витаминінің жалпы формуласы - C₉H₁₇NO₅

Авитаминоз. В₃-авитаминозына тән құбылыс-жас жануарлардың өсуі

тоқтайды, терісі зақымданады (пигментация бұзылады), шаш (жүн) ағарады, нерв жүйесінің (паралич), асқазан-ішек жолының жұмысы бұзылады. Адамда және жануарларда В₃-авитаминозы сирек кездеседі.

Табиғатта таралуы. Пантотен қышқылы өсімдіктерге қарағанда, жануарлар ұлпасында және мүшелерінде көп. Ол қышқылдың бай көздері: балық уылдырығы, балауыз, ашытқы, өсімдіктердің көгі, бауыр. Бұл витаминнің ересек адамға қажет мөлшері тәулігіне 10-15 мг, шөжелердің 1 кг тірі салмағына қажет 1,0-2,5 мг.