Желіге қойылатын талаптар мен сипаттамалар.

Жұмыс өнімділігінің жоғары болуы;

Қауіпсіз және сенімді жұмыс атқаруы;

Кеңейтілетін мүмкіндігі болуы;

Жеңіл, әрі көрнекі түрде басқарылуы;

Құрылғылар мен сигналдардың өзара сәйкестігі болуы тиіс.

23-Сурак

Желілік қауіпсіздік 21 апреля 2013 | 3220 Ақпараттық қауіпсіздік жүйесін қарастырғанда әдетте екі мәселелер тобына бөледі: компьютер қаупсіздігі және желілік қауіпсіздік. Компьютердің қауіпсіздігіне деректерді қорғаудың барлық мәселелері жатады, яғни компьютерде сақталатын, өңделетін автономды жүйе ретінде қарастырылатын деректер мәселелері. Бұл мәселелер деректер қорымен,компьютердің енгізілген аппаратты құрылғыларымен, операциялық жүйе құралдарымен шешіледі. Желілік қауіпсіздік түсінігі желілік құрылғылар араындағы ақпарат алмасу кезіндегі қорғау және рұқсатсыз енуден қорғау мәселелері болшып табылады. Бірақ қазіргі уақытта компьютер мен желілік қауіпсіздікті бір-бірінен айырмашылығын анықтау өте қиын мәселе, олар бір –бірімен өте тығыз байланыста жатады. Тек желілік қауіпсіздік өзінің мамандығын қажет етеді. Жеке дара жағдайда жұмыс істеп тұрған компьютерге ішкі қол салудан сақтау үшін әртүрлі тиімді әдістерді қолдануға болады: мысалы клавиатураны құлыпқа жабу немесе қатты дискіні шығарып алып сейфке салып тастау. Желіде жұмыс істеп тұрған компьютер қоғамнан бөлініп қала алмайды ол басқа компьютерлермен кез-келген уақытта байланыста болуы керек. Сондықтан желіде қауіпсіздік қорғау өте күрделі жағдай болып есептеледі. Басқа қолданушының желіде жұмыс істеп тұрған компьютерді қолдануы логикалық тұрғыдан болуы шарт. Осындай жағдайда қауіпсіздікті қорғауды қамтамасыз ету бір ойға әкеліп соқтырады – яғни әрбір қолданушы үшін өзінің ақпаратты қолданатын құқығы желідегі әрбір компьютер үшін желілік байланыстарын реттеп отыру қажет. Б9л м2селелерден басқа желілер өзінің табиғатында тағы да бір қауіп түріне кездеседі. желімен берліген хабарды ұстап қалу анализдеу «жалған» трафиктер құру. Желі қауіпсіздігін қорғаудың негізгі бөлшегі осы қылмыстың алдын алуға жұмсалады. Желілік қауіпсіздігінің мәселелері коорпаративті желілерден бөлінген каналдарға өту барысында көптеп байқалады.

24-Сурак

FTP (File Transfer Protocol) файлдарды жіберу хаттамасы файлға қашықтықтан қолжеткізуді іске асырады. Оны желі бойымен файлдарды жіберу үшін қосымшалар мен қолданушылар қолдана алады. Сенімді жіберуді қамтамасыз ету үшін, FTP көлік ретінде қосылысты орнататын ТСР хаттамасын қолданады. Дегенмен файлдарды жіберуден басқа басқа да қызметтерді ұсынады. Осылайша қолданушыға қашықтықтағы машинамен интерактивтік жұмыс істеу мүмкіндігі берілед3, мысалы, ол оның каталогтарының мазмұнын басып шығара алады. Бұдан басқа FTP қолданушыға жадыда сақталатын деректердің түрі мен форматын көрсетуге мүмкіндік береді. Ең соңында, FTP қолданушылардың аутентификациясын орындайды. Қажетті файлды жіберудің алдында хаттамаға сәйкес қолданушылар өз аттарын немесе құпиясөздерін хабарлаулары тиіс.

25-Сурак

Веб-браузер дегеніміз – интернеттегі ақпарат көздерін көру үшін оларды өңдеуге, бір беттен екіншісіне ауыстыруға арналған бағдарлама. Ақпарат көздері Uniform Resource Identifier (URI) арқылы анықталып, ақпарат көзі ретінде веб-беттер, суреттер, видео жəне контенттің басқа да бөлімдері болуы мүмкін. Жалпы браузер сайт пен оған кіруші арасындағы веб-беттерді өңдеуші, шығарып беруші қосымша болып есептеледі.

Google Chrome — бұл Google компаниясының Chromium еркін браузері мен веб-парақшаларды көрсететін WebKit жүргіртпесінің (қозғағыш) негізде жасалған браузер. Алғашқы beta-нұсқасы 2008 жылдың 2 қыркүйегінде Microsoft Windows-ке арналып шығарылды. Ал бірінші тұрақты нұсқасы - 2008 жылдың 11 желтоқсанында шықты. StatCounter мен Net Applications мәліметтері бойынша браузер танымалдылығы жөнінен 3 орында, ал оның 2011 жылдың нарықтағы көрсеткіші 13,49% пен 22,14% аралығында. Алты жыл бойы Google-дің бас директоры Эрик Шмидт үздік браузерді ойлап табу идеясын қолдамады. Ол Google-дің тек қана "кішкене компания" деп, және де "браузерлер соғысына" қайтысқысы келмеді. Компания негізін қалаушылары Сергей Брин мен Ларри Пейдж Mozilla Firefox браузерін жасаған бірнеше адамдарды ала отырып, Chrome-ның алғашқы түрін көрсеткеннен соң, Шмидт өз сөзінде "Оның керемет болғаны соншалық, өз ойымды өзгертуге тура келді

Электротехника және Электроника Инженерлер Институты — IEEE (ағылш. Institute of Electrical and Electronics Engineers) (I triple E — «Ай трипл и») — халықаралық бейкоммерциялық мекеметехника мамандарының ассоциациясы, радиоэлектроника және электротехника стандарттарын даярла жөнінде әлемдік басшы.

Электротехника және (IEEE) радиоэлектроника бойынша арналған инженерлер институты - 1963 жылда АҚШта құрылған және телекоммуникациялық стандарттардың бiр қатарын әзiрлеуге жауапты ұйым. 802-шi стандарттардың топтамасы көпке белгiлi.

26-Сурак

    HTML (Hypertext Markup Language - “еренмәтін белгілеу тілі”) — ғаламторда еренмәтін мен басқа ақпараттан тұратын уеб беттерді жасауға арналған белгілеу тілі (бағдарламалау тілі емес). Көпшілік уеб беттер HTML тілі көмегімен жасалады. HTML тілі әр түрлі уеб браузерлер (Internet Explorer, Mozilla, Opera, Chrome және т.б) арқылы аударылып, түсінікті құжат (мәтін, сурет, кесте, аудио, видео және т.б. ) ретінде уеб бетте көрінеді.

 HTML (HyperTextMarkupLanguage) – бұл құжаттарды кодтау үшін қолданылатын гипертекстік белгілеу тілі. HTML ді көбі программалау тілі деп ойласа да, бұл программалау тілі емес. HTML – мәтінді белгілеу тілі.  HTML құжаттарды көру үшін браузерларды қолданамыз. Браузер-программалардың саны өте көп, мысалы көп таралғандар Netscape Communicator, Microsoft Internet Explorer, Opera. HTML тiлiнде колданылатын командаларды “тег” деп айтамыз.  HTML тiліндегi тегтер екi топқа бөлiнедi: жұпты, жұпсыз. Жұпты тегтер дегенiмiз, бiр тег ашылса, келесi тег оны жабады. Мысалы, тегтiң жұмысын ашады да келесi тегi оны жабады. ашылуы, жабылуы. Жұпсыз тегтер дегенiмiз, тег ашылады да қолданыла бередi. Мысалы,   т.с.с. Көрсетілген мысалдарды компьютерде көрү үшін мәтінді Блокнот программасына теріп, оны htm түрінде сақтаңыз. Файлды браузерде ашыңыз.  

Желілік адаптер – компьютердің байланыс желісімен сәйкестендірілуін қамтамасыз ететін құрылғы. Коммутатор  мен концентратор ақпарат алмасу сапасын жақсартады және деректерді таратудың әр түрлі стандартын қолданатын желінің әр түрлі бөліктерін біріктіреді. Сонымен, жергілікті желі дегеніміз – бір – бірімен қатар орналасқан компьютерді біріктіретін жүйелер (бір бөлмеде немесе бір ғимаратта, қатар орналсқан компьютерлер). Жергілікті желінің екі түрі бар: клиент – сервер және бір деңгейлі (бір рангілі),  яғни тең дәрежелі желі. Сервер – ортақ пайдалануға арналған барлық ресуростарды қамтитын компьютерлер. Ортақ ресуростарды пайдалану үшін сервер қосулы болуы қажет. Серверге принтерлер, модем, ортақ қолданбалы программалар (мысалы, электрондық пошта), факстер және т.б. қамтылған ресуростарды толығынан қолдануға мүмкіндік береді. Бір деңгейлі желіде барлық жұмыс станциясы қайсы бір мағына сында басқалары үшін сервер қызметін атқарады. Олар ортақтастырылған желі ресуростарын бірден қолдана алады және ресуростарды бөлуді бақылап отыратын қуатты ортақ сервер компьютер болмайды. Бір деңгейлі желілердің маңызды ерекшелігі – онымен жұмыс істеу үшін арнайы программалық жабдықтың қажеті жоқ.

27-Сурак

Желілік қауіпсіздік түсінігі желілік құрылғылар араындағы ақпарат алмасу кезіндегі қорғау және рұқсатсыз енуден қорғау мәселелері болшып табылады. Бірақ қазіргі уақытта компьютер мен желілік қауіпсіздікті бір-бірінен айырмашылығын анықтау өте қиын мәселе, олар бір –бірімен өте тығыз байланыста жатады.

Компьютердің қауіпсіздігіне деректерді қорғаудың барлық мәселелері жатады, яғни компьютерде сақталатын, өңделетін автономды жүйе ретінде қарастырылатын деректер мәселелері. Бұл мәселелер деректер қорымен,компьютердің енгізілген аппаратты құрылғыларымен, операциялық жүйе құралдарымен шешіледі.

28-Сурак

Электронды пошта (ағылш. Email, e-mail яғни electronic mail) – технология және оның қайта сілтеу бойынша ұсынылған қызметтері және компьютерлік желінің үлестірілуі бойынша алынған электрондық хабарламалар (соның ішінде ғаламдық). Хабарлама жіберудің басқа жүйелерден айырмашылығы (мысалы, әбсәтте келетін хабарламалар қызметі) болып, кейінге қалдырылған жеткізулер мүмкіндігі және дамыған жүйемен тәуелсіз пошталық сервер арасындағы қарым-қатынастар табылады.

Телеконференция (ағылш. Теlеconference) — пайдаланушылардың сөздік, мәтіңдік және бейнеақпараттарын өндеу және тарату негізіндегі қарым-қатынас мақсатында қолданылатын желі қызметтерінің интегралдық жиынтығы.

FTP (ағылш. File Transfer Protocol — файл апарғызу хаттамасы) — компьютерлік желі арқылы файлалмасуға арналған хаттама.

ҒТР сервисі – Fіle Transfer Protocol (файлды тапсыру хаттамасы) торапқа түрлі форматтағы файлды тапсыру мүмкіндігін береді. Бұл қор соңғы кезде негізінен кең тараған. Web – серверлері бар көптеген фирмалар кең тарату бағдарламасын қамтамасыз ететін ҒТР серверлеріне қосымша қосты. Мысалы, егер сіз Іnternet Explorer броузерден жаңа хабар алғыңыз келіп, Web – сервердің Mіcrosoft корпорафиясына жүгінсеңіз, сізді қайтадан ҒТР серверіне қайтарып жібереді, ол жерден өзіңізге қажетті программаны көшіріп алуыңызға болады. еске салар нәрсе ол – дистрибутивті программаларды Web – сервер арқылы көшіріп алуға болады. ҒТР – сервердегі тағы да бір қажетті функция ол – жинақтау, сақтау және файлды кең тарату. Осындай сақтау орнына жазылған әр қолданушы өз копьютеріне неше түрлі жолайлы файлдарды жазып, ашуына болады және де арнайы каталог арқылы ҒТР – сервердің нәтижесінде бірге жұмыс істейтін адамының қолдана алатынындай да ете алады. Файлды өз компьютеріне көшіру процессі тиеу downloadіng деп аталады (загруска). Көп жағдайда скачивание деп те атайды. Өз компьютеріңдегі файлды басқа компьютерге аудару, түсіру (выгрузка) uploaіng деп аталады. ҒТР – сервердің жоғарғы жылдамдығы және файлдың көлемінің мөлшерленбеуінің нәтижесінде бұл сервис өте танымал болып келеді.

29-Сурак

Браузер (Қарап шығушы) (Браузер, просмотрщик; browser) -

1. гипермәтіндік байланысу мүмкіндігі бар файлдармен жұмыс істеуге арналған бағдарлама. Ол әркімнің таңдауы бойынша кәдімгі мәтіннің, статикалық бейненің немесе графиктердің экранда бейнеленуін және олармен байланысқан басқа файлдарды іздестіруді қамтамасыз етеді. Кең тараған қарап шығушыларға Web-браузер, Internet Explorer, Mozilla Firefox, Google Chrome және т.б. жатады;

2. желіде жұмыс істеуге арналган қосымша бағдарламалық жасақтама (мысалы, ол Microsoft Internet Explorer World Wide Webбеттерін қарап шығуға мүмкіндік береді);

3. Web-беттерін қарап шығуға арналған құрал. Гиперсілтеме көмегімен бір бетті қарап шыққаннан кейін келесі бетке өтуге мүмкіндік жасайды.

30-Сурак

Web – парақтары экранда ықшам түрде безендіріліп, көрсетілгенмен, HTML тілі мәтіндерді пішімдеп көрсететін тілге жатпайды. Өйткені әрбір тұтынушы әртүрлі компьютерлерді пайдаланады. Сол себепті жаңа ғана зауыттан шыққан бір компьютердің Windows жүйесінде жұмыс істей алатын броузері бар болса, екінші бір тұтынушы компьютері тек MS DOS жүйесінде жұмыс істейтін ескі броузерді пайдалануы мүмкін. Бұл екеуінің көрсету мүмкіндіктері әртүрлі болғандықтан, бір файл екеуіне 2 түрлі болып көрсетіледі. Ал үшінші компьютердегі Web – парақтың мәтіндері зағиптарға арналған. Брайль қаріптері арқылы берілсе, оның нәтижесі тіпті басқаша болады. Құжаттарды әртүрлі тұтынушының әртүрлі құрылғыларда және әртүрлі броузер программалармен көретіндіктерін ескерсек, HTML тілін мәтіндерді форматтау тәсілдерін жазуға арналған тіл деп атауға болмайды. Ол Интернеттегі мәтін бөліктерінің атқаратын қызметін анықтап, соларды әрбір тұтынушыға бейімдеп жеткізе алатын құжатты функционалды түрде белгілейтін тіл болып табылады.

HTML құжаты сол құжаттың негізгі мәтіні мен белгілі тегтер деп табылады. Сондықтан оны құрастыру үшін жай мәтіндік  редакторды, Windows ортасындағы блокнотты пайдалана беруге болады.

1. HTML құжатының кез-келгені <html> тегінен басталып соған сәйкес жабылу </html> тегімен аяқталады.

2. Осы екеуінің ортасында құжаттың тақырыптың бөлігі мен тұлғасы болып келетін негізгі бөлігі орналасады. Құжатың тақырыптық бөлігі <head> типтерінің ортасында тұруы, жалпы құжат туралы мәлімет береді. Әдетте бұл бөлікті <title> тегтерімен шектелетін құжаттың ресми атауы орналасады. Бұл атау терезе тақырыбында тұратын функцияның аты.

3. Жазылатын мәтін құжат тұлғaсы деп аталатын <body> </body> тегінің ортасында жазылады. Осы айтылған 4 тег HTML құжатының кез-келгенінде болуы тиіс.

Мысалы: <html> <head> <title> құжат тақырыбы </title>

</head>

<body>

бұл мәтін экранға шығады

</body>

</html>3

31-Сурак

JavaScript — объектіге бағытталған скрипттік (немесе сценарийлер) бағдарламалау тілі. ECMAScript тілінің диалекті болып табылады. ECMA-262 спецификациясының Conformance бөліміне сәйкес ECMAScript спецификациясының жүзеге асқан өнімі.

JavaScript тілінің көмегімен рrompt арқылы сұраныс терезесін, alert арқылы хабарлама терезесін құру. Қолданушы өз атын енгізіп, «OK» түймешесін басқанда, хабарлама терезесі пайда болатын қарапайым бағдарлама. Бағдарлама коды:

<HTML>

<HEAD>

<TITLE> Автономды жұмыс </TITLE>

<BODY>

<H2> Қарапайым бағдарлама <h2>

<h1><p align=«CENTER»><FONT COLOR=«#008080» SIZE=«7»> JavaScript әлеміне саяхат</p></H1>

</BODY>

<script language="JavaScript" type="text/javascript">

v ar ima

ima=prompt("Атыныз кім?", "Атынызды енгізініз")

alert("Сәлем, " + ima)

</script>

</HTML>

2 -мысал. Ондық санау жүйесінен он алтылық санау жүйесіне аударатын бағдарламаны JavaScript тілінің көмегімен жасау. Бағдарлама коды:

<html>

<head>

<title>Ондық сандарды он алтылық сан жүйесіне аудару</title>

<script language="JavaScript" type="text/javascript">

function convert_decimal(current_form) {

var decimal_number = current_form.decimal_value.value

current_form.hex_result.value = decimal_to_hex(decimal_number)

}

function decimal_to_hex(decimal_value) {

var hex_array = new Array("0","1","2","3","4","5","6","7","8","9","A","B","C","D","E","F")

var hex_index1 = Math.floor(decimal_value / 16)

var hex_index2 = decimal_value % 16

var hex1 = hex_array[hex_index1]

var hex2 = hex_array[hex_index2]

return hex1 + hex2

}

</script>

</head>

<body>

<form>

<b>Ондық сандар (>= 0 and <= 255):</b>

<br> <input type="text" name="decimal_value" value="0">

<p> <b>Он алтылык сан:</b>

<br> <input type="text" name="hex_result" value="0">

<br> <input type="button" value="Аудару " onClick="convert_decimal(this.form)">

</form>

</body>

</html>

3-мысал. JavaScript тілінде батырманы басқанда сандар қосындысын шығаратын бағдарлама

<html>

<head>

<script language="JavaScript">

<!-- hide

f unction calculation() {

var x= 12;

var y= 5;

var result= x + y;

alert(result);

}

// -->

</script>

</head>

<body>

<form>

<input type="button" value="Calculate" onClick="calculation()">

</form>

</body>

</html>

32-Сурак

Тақырып. Сайтты безендіру кезінде силдерді қолдану

Теориялық ақпараттар

Стилдер Сіздің мүмкіндігіңізді барынша кеңейтетін HTML – дің қуатты құралы. Стилдерді қолдану тэг атрибуттарын пайдалануға ұқсас. Алайда стилдің мүмкіндігі жоғарылау:

1. Стилдер бүкіл бет үшін бірден беріледі, содан да қажет кезінде бірсыпыра тэг атрибуттарын өзгертіп жатпай-ақ, тек стилді өзгертсе жеткілікті.

2. Стилдердің тек статикалық ғана емес, динамикалық дизайнын жасауға мүмкіндік беретін параметрлердің көптеген жиынтығы бар (маус меңзерін апарғанда сілтеме түсін өзгертетін және т.б).

3. Стилді жеке тэг үшін де беруге болады, ал бұл бізді әрбір тэг үшін көптеген атрибуттар санын көрсету қажеттігінен құтқарады. Бұл әсіресе, кестелерді қолдану кезінде көбірек сезіледі.

Стилдер HTML – құжаттың бас жағында, <head> … </head> тэгтерінің денесі ішіне орнатылады. Барлық стилдер <style>…</style> тэгі денесінде орналасады. Стилдің өзі параметрлерімен мына ретпен жазылады:

1. Тэг аты.

2. Жүйелік жақша ішіне әуелі параметр, сонан соң қос нүкте және осы параметрдің мәні (қасиеті) жазылады.

3. мұндағы нүктелі үтір, алдыңғы параметрдің соңын және соңғы параметрдің басын бейнелейтін бөлгіш қызметін атқарады.

<p> тэгі үшін мынадай үш параметр көрсетілді:

1. COLOR: blue – қаріп түсін беру

2. FONT-SIZE: 11pt – қаріп өлшемі

3. FONT-FAMILY: Arial – қаріп типі.

<p> тэгі үшін көрсетілген үшеуден бөлек, басқа бірнеше параметрлерді беруге болады:

Параметр	Мүмкін мәндері
background-color:	Барлық мүмкін түстер
font-weight	bold, light, extra-light
margin-left margin-right margin-top margin-bottom	Шегініс мәні: сол жақтан оң жақтан жоғарыдан төменнен
text-indent	жылжыту (пайызбен не пикселмен алғанда)
text-decoration	underline, italic, line-through

Сілтемелерге стиль қолдану Сізге сілтемелерді «тірілтуге» және олардың дизайны мен сайт бойынша қозғалуын жақсартуға көмектеседі. Пайдаланушы қай сілтемелерге барғанын, қай сілтемеде тұрғанын көретін болады. Сілтемелерге арналған стильдердің төрт негізгі тобы бар:

1. A: LINK – сілтеме дизайны.

2. A: HOVER – маус меңзері апарылған сілтеме дизайны.

3. A: ACTIVE – активті сілтеме

4. A: VISITED – қатынас жасалған сілтеме дизайны.

Text-decoration: none жолының көмегімен сілтеме қара түспен, асты сызылмай бейнеленетін кодты қарастырайық. Шекара сызығының қалыңдығы мен түсі border арқылы беріледі. Мысалы, thin solid Black – бордюр/жиек/ тұтас, жіңішке және қара түспен берілгенін білдіреді. Ал мұндағы background – сілтеме мәтінінің фоны.

Стилдерді қолдану кезінде оның жоғары деңгейдегі оралымдылығына ID кластары мен селекторларының көмегімен қол жеткізуге болады.м Класты анықтау синтаксисі мынадай: Тег.Класс аты {параметрі: Мәні}

Сонымен <td> тэгі үшін былай жазамыз:

<style>

TD { text-align: center }

TD.left { text-align: left }

</style>