41. Құрғақ тура жану дегеніміз не?

Құрғақ бірағысты жану кезінде оның фронты шикі мұнайдың жанбаған фракцияларын ығыстырады, сонымен қатар оның кокс деп дұрыс аталмаған көміртекті қалдыққа айналған фракциялары айдалатын ауа оттегісінде жанады. Жану фронтының ар жағында қалатын облыс органикалық қосылыстарға ие емес.

Қалыптасқан режим жағдайын қарастыру үшін төрт негізгі зонаны бөлген қолайлы, олардың нөмірленуі фронттың таралу бағытымен жүреді.

1 зона. Қабаттың бұл облысында жану болған және ол мұнайдан босаған. Айдалатын ауа коллектормен байланыс кезінде қызады, ол жану кезінде бөлінетін энергияның бір бөлігін пайдалануға мүмкіндік береді. Демек, зона бір жылу алмастырғыш болып табылады, ондағы температура айдау ұңғымасына қарай бағытта төмендейді.

2 зона. Жану зонасы. Оттегі коллектор бетінде тұнып қалған көмірсутектер мен коксты жағу кезінде пайдаланылады. Бұл зонада температура негізінде зонаның бірлік көлеміндегі қатты және газ тәрізді қоспаларының қасиеттері және мөлшерімен анықталады.

3 зона. Кокстау зонасы. Жылжымаған және газ тәрізді күйге ауыспаған ауыр фракциялар пиролизге ұшырайды. Егер жану зонасына келген оттегінің барлық бөлігі тотығу кезінде қолданылмаса, қышқылдық пиролиз жүреді.

4 зона. Температура жеткілікті мөлшерде төмендеген кезде химиялық қоспалар айдалады. Осы зона арқылы газ тәрізді және сұйық өнім фильтрленеді. Мұнда келесі құбылыстар байқалады:

Реакциялар зонасымен түйісетін облыста кезекті булану және кенорында басында болған мұнай мен судың жеңіл фракцияларының конденсациясы қайтадан жүреді; сондай-ақ, химиялық реакциялардың өнімі болып табылатын судың конденсациясы жүреді.

Температуралық деңгей судың конденсациясы температурасынан төмен болатын облыста суға қанықтылық мәні берілген кенорынның (сулы зал) бастапқы суға қанықтылығы мәнінен артық болатын зона пайда болады; бұл қабат өз алдына мұнайды итереді (мұнайға қанықтылықтың бастапқы деңгейімен салыстырғанда салыстырмалы жоғары зона). Бұл мұнай өте тұтқыр және оның қозғалысы қабаттың тығындалуына алып келуі мүмкін. Мұнай ағыны сыртында қабат сипаттамалары бастапқы шамаларға баяу жақындайды.

42. Серпімділік коэффициенті. Сұйықтың серпімділік қоры.

Қабат бойымен ұңғыма түбіне-қысымы ең төмен нүктелерге, сұйықтың фильтрациясының жүруі қабаттық энергия есебімен іске асады. Сұйық қабаттық қысым әсерінен сығылған түрде болады. Кен орынды пайдалану үрдісі кезінде, қабаттық қысым құлайды. Сондықтан сұйықты қабаттан қысым түспей тұрғанға дейін және қажетті депрессияны ұстау мүмкін болмайтын жағдайға дейін алу қажет. Қабаттық қысымды үнемі бақылап тұрады және оның тез құлау жағдайы кезінде шоғырға жасанды әсер ету әдістерін қолданады, жиі түрде қабаттық қысымды ұстау әдістерін пайдаланады. Қабаттық қысымның төмендеу жылдамдығы, қабаттың энергетикалық қоректенуін сипаттайды, ол қабаттық сұйықты: мұнай, су және газды алу жылдамдығымен сипаттайды, ол өз кезегінде кен орынды игеру жобасымен және қабаттық қысымды ұстау әдісінің жүргізілуі немесе жүргізілмеуімен шартталды. Бұл жасанды факторлар басқа тұрғыдан, қабаттық энергияның қоры, қабат қысымының алғашқы мөлшері және оның төмендеу жылдамдығы табиғи факторларға да тәуелді:

• газ шапкасының болуына оның ұлғаю энергиясы кен орынды игеруде қолданылады;

• қабаттық жүйеде серпімді энергияның қоры;

• мұнайда еріген газдың болуы, оның ұлғаю энергиясы қабаттық сұйықтардың және газдардың ұңғы түбіне ығысуына әкеледі;

игеру объектісінің қабаттық нұсқа сыртындағы сумен қоректендіретін көзінің болуы және осы сумен қабаттағы мұнайдың орын басу қарқындылығының болатындығы.

• Гравитациялық фактор, ол құлау бұрышы үлкен қабаттарда мұнайды тиімді ығыстыруға себепкер болады.

Аталған фактор табиғи шарттармен анықталады және кен орынның қалыптасу үрдісімен байланысқан және технологқа тәуелсіз болады.

Каппилярлы-беттік күштер көбінесе кеуекті ортада, өзінің меншікті беттігімен қабаттық сұйықтың фильтрациясын тежейді, сондықтан аталған факторлармен бірге ұңғы түбіне сұйықтың келу қарқындылығын анықтайды.

Пайдалану және айдау ұңғымаларының жүйесімен дренаждау барысында кеуекті ортаның үрдістерін анықтайтын барлық табиғи және жасанды факторлардың қосындысын- қабат режимі деп аталады.