Берілген қысым мен температурадағы табиғи газдың тығыздығын қай формуламен табамыз.
Газ
қоспаларының тығыздығы
оның
құрамы мен жағдайларына (қысымы мен
температурасы) тәуелді. Атмосфералық
жағдайларда газ тығыздығы сирек 1
ден асады.
Тәжірибеде
ауа
бойынша газдың салыстырмалы тығыздығы
деген
түсінік кең қолданылады, яғни қалыпты
жағдайда (
және
)
газ тығыздығының ауа тығыздығына
қатынасы :
мұнда 1,293 - қалыпты жағдайда ауа тығыздығы.
Газ
тұтқырлығы
өте
аз және
-ден аспайды. Қысым өскенде ол жоғарылайды.
Г
аздардың
аз қысымда ергіштігі
Генри
заңына бағынады, соған сәйкес еріген
газ мөлшері қысым мен ергіштік
коэффициентіне тура пропорционал.
Газдың суда ергіштік коэффициенті
температура мен судың минермлизациясына
тәуелді. Төмен температурада - шамамен
болғанда
ергіштіктің температураға тәуелділігі
- кері, одан жоғары температураларда –
тура. Судың минерализациясының өсуіне
орай (тұздардың құрамының ұлғаюы) газдың
ергіштігі төмендейді.
Асақысымдылық
коэффициенті
–
газды
есептегенде қолданылатын өте маңызды
параметр. Ол реал газдың идеал газдан
ауытқуын сипаттайды және келтірілген
қысым
мен температура
негізінде анықталады (келтірілген
параметрлер – газдың шын параметрлерінің
критикалықтан қаншалықты өзгеше
екендігін көрсететін өлшемсіз мәндер).
Сурет 4.Тұтқырлық коэффициентінін малекулярлық массасына тәуелділігі
Табиғи газдардың салыстырмалы тығыздығы дегеніміз не?
Тәжірибеде ауа бойынша газдың салыстырмалы тығыздығы деген түсінік кең қолданылады, яғни қалыпты жағдайда ( және ) газ тығыздығының ауа тығыздығына қатынасы :
мұнда 1,293 - қалыпты жағдайда ауа тығыздығы.
Газ тұтқырлығы өте аз және -ден аспайды. Қысым өскенде ол жоғарылайды.
Газдардың аз қысымда ергіштігі Генри заңына бағынады, соған сәйкес еріген газ мөлшері қысым мен ергіштік коэффициентіне тура пропорционал. Газдың суда ергіштік коэффициенті температура мен судың минермлизациясына тәуелді. Төмен температурада - шамамен болғанда ергіштіктің температураға тәуелділігі - кері, одан жоғары температураларда – тура. Судың минерализациясының өсуіне орай (тұздардың құрамының ұлғаюы) газдың ергіштігі төмендейді.
Асақысымдылық коэффициенті – газды есептегенде қолданылатын өте маңызды параметр. Ол реал газдың идеал газдан ауытқуын сипаттайды және келтірілген қысым мен температура негізінде анықталады (келтірілген параметрлер – газдың шын параметрлерінің критикалықтан қаншалықты өзгеше екендігін көрсететін өлшемсіз мәндер).
Жасанды газ деп қайсысын атаймыз?
Белсенді газ жыл сайын жерасты газ қоймасына айдалатын және одан алынатын газ көлемі.
Буферлі газ жерастын газ қоймасын пайдалану кезінде онын ішінде әр уақытта болатын газ көлемі.Буферлі газ қоймадан газды іріктеудің сонында керекті қысымды ұстау үшін қажет.Жерасты қоймасындағы буферлі газдың көлемі ұстағыштың жату тереңдігі, қабаттың физиқалық және химиялық параметрілеріне тәуелді.Егер жерасты қоймасы берік цементтірілген қуатты ққабатта орналасқан ұстағышта болса, онда табан су кезінде газды іріктегенде төменгі қысымда болады.Бұл кезде кен орынның газға қаныққан көлемі өзгереді.Бұл режимде жерасты газ қоймасын пайдалану серпімді су арынды деп аталады. Өнімсіз газ кенорнында жер асты газ қоймасын салуды жобалағанда келесіні анықтаймыз:
жоғарға мүмкін болатын қысым
белсенді және буферлі газдың көлемі
айдаушы және пайдаланушы ұңғылардың саны
компрессорлық станция үшін компрессор түрі
компрессорлық станцияның қуаты
қосымша салымдардың көлемі, газды сақтаудың балансы
Бұдан кейін ұңғыманың технологиялық күйін, сағалық жабдықтарды айырғыштар мен компрессорларды тексеруден өткізеді және жөндеудің түрлерін анықтайды. Жер асты қоймасына айдауға болатын жоғарғы газдың көлемін уақыт бойынша қоймадағы қысымның өзгерісін және газды айдауға қажетті компрессор санын анықтап алады. Газоконденсаттарды өңдеу үшін қажетті қысым тудыратын бірнеше компрессорлар орнатады.
Бу және сұйық фазалардың термодинамикалық тепе-теңдіктің жағдайларында сұйықтардың бір рет немесе бірнеше рет сығудың әр сатысында жүреді. Сұйықтың айыру коэффициенті 0,98-ге тең болады. Фазаларды бөлушінің механикалық әдісі бар айырғыштар қолданатын күштердің сипаты бойынша а) гравитациялық; б)ортадан тепкіш; в) инерциялық. Газ өндіру кәсіпшілігінде кеңінен таралған жұмыс айырғыштары тік көлденең гравитациялық, тік көлденең жатқыш, тік ортадан тепкіш.
Айыру коэффициенті көптеген факторларға тәуелді:
кіретін ағыстағы қатты немесе сұйық фазалардың мөлшеріне
айырылып жатқан фазалардың физикалық қасиетіне
конденсаттың қозғалу жылдамдылығына
құрылымның ерекшеліктері мен әрекет ететін аспабына байланысты
Алысқа газбен қамтамасыз ету үлкен бастапқы материалдық шығындармен, күрделі қондырғылармен және материалдармен шығындармен сипатталады. Барлық тасымалданатын газдар пайдалану кезінде үзілместей бір бөлік болады. Жүйенің бір элементін пайдаланудың технологиялық режимін бұзу барлық жүйенің технологиялық режимнің бұзылуына алып келеді.