Үймереттерді тұрғызу қарқыны және бетондаудың интенсивтілігі

Тұтас құйма бетон және темірбетон жұмыстарының өндірісі осы процестерді кешенді механикаландыру арқылы тасқынды жылдамдатылған әдіспен жүзеге асырылады. Мұның үстіне бетондау қарқыны мен жұмысты ұйымдастыруды айқындайтын жетекші процесі бетон қоспасын беру және бөлу болып табылады.

Жетекші бетон төсегіш машина өнімділігі жөнінен құралымдарды бетондаудың қарқындылығына ілеспелі болуға тиісті. Мұның үстіне механикаландырудың өзге жабдықтаушы құралдарының саны мен өнімділігімен сәйкес іріктелініп алынады.

Жетекші машинаның өнімділігін толығырақ пайдалану үшін жабдықтаушы машиналардың өнімділігі 10-15% жоғары алынады.

Бетонды және темірбетонды ғимараттарды тұрғызу жұмыстары өндірісінде кешенді технологиялық процесс қарапайым тасқындарға бөлініп, оларды мамандандырылған жұмысшылар звенолары орындайды. Тасқынның негізгі технологиялық параметрлері мыналар: жұмыс көлемі – V, м³, м², т; сменадағы қарқындылық – J, м³, м²; алмасудың ұзақтығы – t және адам- күндегі еңбек сыйымдылығы – Q.

Әрбір қарапайым (меншікті) тасқынға процестерді механикаландыру арқылы орындау үшін технологиялық параметрлері өнімділігі жөнінен сменасына м², м³, т болатын машиналар жиынтығы; негізгі машиналардың саны және олардың таңдау мен бөлу параметрлері беріледі.

Машиналар жиынтығы көлемді-жоспарлы және тұрғызылатын үймерет мен ғимараттың құрылымдық ерекшелігі, ескерілген құрылымдарды бетондау қарқындылығы (қарқынның) тапсырмасы тұрғысынан таңдалынып алынады.

Бетон қоспасын төсеу қарқындылығы мынадай формуламен анықталуы мүмкін:

J = kV/T_д

мұндағы V – объектіге бетон қоспасының тұтыну көлемі м³; T_д – алмасудағы тұтас құймалы құралымдарды тұрғызудың директивалық мерзімі; k – 1,3-1,5-ке тең азаматтық және өнеркәсіптік құрылыстарда қолданылатын бетон қоспаларын төсеудің біркелкі еместігінің коэффициенті.

Жұмыстарды тым қарқынды жүргізген кезде, тұтас құймалы бетонды көптеп шоғырландырған жағдайда үймереттер мен ғимараттар тұрғызуды кешенді механикаландыруды өнімділігі жоғары машиналар мен жабдықтардың жиынтығын қолдану арқылы жүзеге асырылады. Ал бір тектес құралымдар немесе бір тектес үймереттер мен ғимараттар шашыраңқы болса, онда өнімділігі онша емес, жоғары жұмылдырушылық қасиеті бар машиналар жиынтығы ұсынылады.

Үймереттерді тұрғызу қарқынын жеделдету тәсілдері

Қысқы жағдайда бетонға күім жасау тәсілі оның қажетті мөлшерде беріктігін бойына жинақтауына жеткілікті қатқылдану температурасын қамтамасыз етуге тиісті. Аязға қарсы қосымшаларсыз М150, М200-300, М400-500 маркалы бетонның қату сәтінде беріктігі соған орай тиісінше 50%, 40% және 30% жобалықтан кем болмауы керек; 70% соңынан қатыруды және еруді ұстап тұруға жұмсалатын құралымдарға арналған; 80% күрделі құралымдарға және 100% арнайы талаптарға қойылған жағдайларға лайықталған. Қазіргі қыстағы бетондау әдістерін үш негізгі топқа бөлуге болады. Біріншісіне төселетін қоспаның жылуын пайдалану қарастырылған әдістер жатады, екіншісі төселген бетонды қыздырудың түрлі әдістерін біріктіреді, үшіншісі қататын температураны төмендетіп бетонның құрамына химиялық қоспалар енгізуге негізделген. Бұған қоса алған барлық үш топтағы тәсілдердің түрлі әдістері кеңінен тараған.

“Термос” тәсілі алаптарды, ленталы іргетасты және бағана астындағы іргетасты бетондау кезінде ауаның температурасы – 20ºС кем болмаған жағдайда қолданылады. Жеңіл бетондардың жылуды аз өткізетіндігі және олардың қатқылданған кезде (беріктігі жағынан бірдей ауыр бетонмен салыстырғанда бойында цементті көп ұстайтындықтан) жылуды көп бөлетіндігі ескеріліп, – 15ºС дейінгі температурада тұтас құймалы қабырғаларды тұрғызған кезде де “термос” тәсілін қолдануға мүмкіндік береді. Жеңіл бетонды “термос” жағдайында ұстап тұру арқылы құралымдарды бетондаған кезде қосымша ыстық жеңіл бетон қоспасын дайындап, төсеуге болады. Бұл ретте жаңа төселген бетон ауа калориферлерінің көмегімен жылытылады, қатқылдату жеделдегіштері қосылады.

Ыстық жеңіл бетон қоспасын дайындау жұмысы әдетте қоршаған ауаның температурасы – 15ºС кем жағдайда жүргізіледі. Мұның үстіне қоспаның жылжығыштығын сақтау мақсатында тасымалдау және беру кезінде оның температурасы 40ºС аспауы керек. Ол үшін қыздырылған толтырғыштар мен ерітетін ыстық су қолданылады.

Төселген бетонның қатқанға дейінгі қажетті беріктікке жеткендігі, не болмаса тапсырмалары жылу қорғағыш құралым жағдайындағы салқындатылған дегі мезгілдегі (химиялық қоспасыз бетондарға арналған 0^оС дейін) беріктігін анықтау жылуды сақтаудың есебі бетонның суу уақыты және белгілі жағдайдағы қатыратын орташа температурасындағы тапсырмалары бетонның беріктігіне жеткізуге қажетті уақыт есебімен салыстырмалы түрде жүргізіледі.

Жеңіл бетон құралымдарын қыздыруды пайдаланған кезде қорғағыш қаптаманың астындағы ауаның температурасы 10ºС кем болмауға тиісті және жеңіл бетонның сырғымалы қалыппен тұрғызылатын көлбеу құралымдарына қажетті таңбалық беріктігінің 40-50% мөлшерінде жинақтауына және ауыстырмалы түрінде 70% болуына қажетті мерзіміге дейін сақталу керек.

«Термос» тәсілі оның үнемділігі мен еңбек аз жұмсалатындықтан анағұрлым кең тараған тәсіл болып табылады. Сыртқы модулі М<3 алқапты ғимараттарға арналған температуралық жағдайларда оның қолданылуына тәжірибеде шек қойылмаған. Орта алқаптық құралымдар – 15ºС дейінгі температурада “термостық” тәсілмен бетондалады. Есте ұстайтын бір жәйт (аса қатал жағдайда “термос” тәсілін қолдану жылу сақтауға аса жоғары талап қойылатындықтан тиімді емес).

Жоғары экзотермиялық қасиетті тез қататын цементтерді пайдалану, қыздырылған бетон қоспаларын қолдану, оларды химиялық қосымшаларға енгізу бетонды “термостықпен” ұстап тұруды қолданудың тиімділік жүйесін кеңейтеді.

Аязға қарсы қосымшалары бар бетондар судың қату температурасын төмендетуге мүмкіндік береді және оны кері температурасының қатқындауын қамтамасыз етеді. Тұтас құймалы құрылыста жеңіл бетонға арналған аязға қарсы қосымшалар ретінде натрий нитриті, НКМ және ННХК қолданылады.

Аязға қарсы қосымшалары бар бетондар қосымшасыз бетондар тәрізді температура көтерілген кезде қарқынды түрде қатқыланады. Сондықтан оларға да мүмкіндігінше “термостық” қатқылануды қолданған жөн. Аязға қарсы қосымшалардың түрлерін және оның концентрациясын таңдау ауа температурасының, бетондалған құралымдардың түрлері мен пайдалану шарттарының есептері арқылы айқындалады.

Аязға қарсы қосымшалары бар дайын жеңіл бетон қоспаларын тасымалдау мен төсеу 40 минуттан аспауы керек. Ал егер ол ұзаққа созылып кетсе, қоспаның жылжымалылығы күрт төмендейді де, оны төсеу қиынға түседі әрі бетонның сапасы нашарлайды. Мұндай жағдайда объектіде ерітетін суды аязға қарсы қосымшалармен дайындап, автобетонараластырғышта барлық компоненттермен араластырылған құрғақ қоспаларды тасымалдаған жөн.

Аязға қарсы қосымшалары бар бетондарды құрғап қалмаудан сақтау керек, ол үшін бетондалған құралымдардың үстін желден қорғайды. Бұл ретте аммиак суы қосылған бетондарға күтім жасауға ерекше көңіл бөлген жөн. Аммиак бетонның үстіңгі қабатынан буланып ұшып кетпес үшін оларды битумдалған қағазбен немесе полимер пленкамен үстінен топырақ бастырып нығарлап жабады. Пленка құрайтын материалдар және басқа да құралдармен жабады.

Бетонды жылумен өңдеу тәсілі “термос” және химиялық қосымшалар тәсілдеріне қарағанда жағдайдың өзгеруіне қарай процесс параметрлерін өзгертуге мүмкіндік береді, яғни әсер ететін уақытын да, температурасын да реттей алады.

Бетон қалыпқа төселгенінде оны жылумен өңдеу үшін жылуды конвективті, контактылы немесе радиациялы түрде беру үшін көптеген техникалық шешімдер қарастырылып жасалған. Осы орайда қыздырылған кедергі ретінде электр тізбегіне қосылатын электродты қыздыру тәсілі ерекше орын алады.

Бетондалған құралымдарды конвективті қыздыруда қыздыру арқылы пайда болған кеңістікті қоршау қондырғысы қарастырылған. Мұндай ғимараттар жылытқыштар деп аталады. Олардың құралымы мен мөлшері ғимараттардың ішінде жылу алмастыруға кедергі жасамауға тиісті. Жылытқыштарды жылыту үшін әдетте калориферлер, бу регистрлері, аспалы пештер және т.б. қолданылады. Жылытқыштағы температураның көтерілуі бетондағы судың интенсивті түрде булануына әкеліп соғады. Оны болдырмас үшін бетонның үстін буды жібермейтін материалмен жабу қажет.

Төселген бетонды контактылы қыздыру түрлі құрылыммен орындалған қыздырғыштармен жабдықталған қалыптармен жүзеге асырылады. Соңғы кедергі термоактивті қалып деп аталатындар мен термоактивті икемдік жабулар қолдану кеңи түсуде.

Бетонды элекродты қыздыру қысқы жағдайда бетондаудың қыздырғыш әдістерінің анағұрлым кең тарағаны болып табылады. Ол бетондалған құралымның кедергі ретінде электр желінің ауыспалы тогына қосуға негізделген. Мұның үстіне Джоуль-Ленц заңына сәйкес жылу бөлініп шығады. Ол мына формула арқылы көрсетіледі:

Q = 3600 · I²·R·T

мұндағы Q – бөлінген жылу, кДж; I – ток күші, А; R – бетонның электр кедергісі, Ом; t – токтың өту уақыты, сағ.

Электродты қыздыру ПЭК-нін жоғары болуына байланысты энергия шығыны жөнінен үнемдірек. Алайда ол электродқа өткізгішке жұмсалатын металл шығынын, сондай-ақ жүйені жинақтауға еңбек шығынын талап етеді.