Глоссарий

Дайындама – дене түріңде анықталған пішін және өлшемдері арқылы ары-қарай өңдеуге арналған бастапқы материал.

Кесіп алу – жабық емес қарамы бойынша дайындама бөлігінің толық бөлінуі

Кесу – жабық емес қарамы бойынша дайындаманы бөліктерге бөлу

Шағу – жабық қарамы бойынша бастапқы дайындамадан бұйымның немесе дайындаманың толық бөлінуі

Тесу – ығысу арқылы материалдың қалдыққа түсіуімен дайындамада тесіктің немесе ойықтың пайда болуы

Қию – ығысу арқылы металдың қалдықтарын алып тастау

Тазалап шағу – материалдың бөліну аймағында көпжақты біркелкі емес қысуы жағдайында шағу

Тазарту – қалыптанатын дайындаманың кедір-бұдырлығын азайтуы және өлшем дәлдігін жоғарлатуы жоңқа пайда болуымен технологиялық әдіптерді қалып арқылы алып тастау.

Ию – дайындамалар бөлігінің арасыңдағы бұрыштардың пайда болуы немесе өзгеруі немесе қисықсызықты пішін беру

Серіппелі серіппелуі – құра-сайманмен берілген өлшемдермен салыстырғанда бұйым өлшемдерінің өзгеруі. Негізінен олар бұрышпен өлшенеді және ию бұрышын азайтатын мөлшер болып табылады.

Кермелеу – кеңістікті немесе жазық дайындамадан іші қуыс дайындаманы немесе бұйымды алу.

Жіңішкеруімен кермелеу – іші қуыс ішкі диаметрі өзгермейтін бастапқы дайындама қабырғасының қалыңдығы азаюмен сипатталатын іші қуыс дайындаманы кермелеу.

Айналмалы кермелеу – дайындама және құрал-сайманның салыстырмалы айналуы арқылы кермелеуі.

Қорамалау – материал қалыңдығы ескерілмеген жергілікті созу арқылы қаңылтырлы дайындамада бедерлердің пайда болуы.

Көмкеру – дайындаманың сыртқы және (немесе) ішкі қарамы бойынша ернеудің пайда болуы.

Жаншу – барлық периметр бойынша сайманның біруақытта әсері арқылы іші қуыс дайындама бөлігінің көлденен қима өлшемдерінің азаюы.

Кеңейту - барлық периметр бойынша сайманның біруақытта әсері арқылы іші қуыс дайындама бөлігінің көлденен қима өлшемдерінің көбеюі.

Мөлшерлеу – қалыпталған дайындаманың өлшемдер дәлдігін жоғарлату және беттің кедір-бұдырлығын азайту.

Қалып жиынтығы - жылғалы ендірмені бекітіп баспаққа орнатылатын бөлшек.

Итеріп шығарғыш – соғылманы қалыптан шығаруға қолданылатын бөлшек.

Иленген дайындама – айналатын біліктің арасында деформацияланған дайындама.

Соғылған дайындама – екі соққыштың арасында деформацияланған дайындама.

Ұста құралы – ұсталық өндірісте қолданылатын әр түрлі құрал-сайман.

Ұста – соғу жабдығында ұсталық құралмен жұмыс істейтін жоғарғы

дәрежелі маман.

Ұстахана – соғу жабдықтары орналасқан мамандандырылған ғимарат.

Ұяқалып – металдарды қысыммен өңдеу процесінде дайындамаға керекті түр және өлшемді беретін технологиялық жабдықтың бөлімі.

Түсті металл – темірді қоспағанда басқа барлық металдың өндірістік аты.

Қара металл – темір және оның барлық қоспаларының өндірістік аты.

Қалыптау-соғу жабдығы – жай түрі бар дайындаманы суықтай немесе ыстықтай қысыммен өңдеп күрделі түрі бар және сапасы жоғары соғылмаға немесе тетіке айналдыратын жабдықтар.

Дайындаманы шөктіру; шөгу – дайындаманың биіктігін кішірейтіп, ал диаметрін үлкейтуге қолданатын операция.

Ұсталық әбзел – ұсталық қалыптау өндірісінде қолданатын құрал-сайман.

Әрекет – екі өтпе арасында дайындаманы 90⁰ бұру.

Соғылма – тетіктердің өлшемдерін әдіпке, шақтамаға, кернемеге үлкейтіп соғу немесе көлемдік қалыптауды қолданып алатын бұйым.

Қобылау – материалды ығыстыру арқылы дайындамада қуысты алу операциясы.

Құймакесек – балқытылған металды сауытқорамға құйып салқындатып алынған дайындама.

Шөктеу, шөкпе – бастапқы дайындаманың көлденең қимасының ауданы мен соғылманың көлденең қимасы ауданы қатынасымен анықталатын мөлшер;

Металдың шөгуi – металдың салқындауы кезiнде көлемнiң кiшiреюiнен пайда болатын шөгу;

МАЗМҰНЫ

1	Пәннің оқу бағдарламасы (SYLLABUS).	3
1.1	Оқытушылар туралы мәліметтер	4
1.2	Пән туралы мәліметтер	4
1.3	Пререквизиттер	4
1.4	Постреквизиттер	4
1.5	Пәнді оқыту мақсаты	4
1.6	Тапсырмалардың тізімі мен түрлері және орындау графигі.	4
1.7	Пән бойынша оқу-әдістемелік материалдар	5
1.8	Білімді бақылау және бағалау	6
1.9	Курстың процедурасы және политикасы	8
2.0	Белсінді көрнекті құралдардың мазмұны.	8
2.1	Дәріс сабақтарының конспектісі	9
2.2	Оқытушының жетегімен орындалатын студенттердің өзіндік жұмыстары бойынша өткізілетін сабақтарының жоспары (СОӨЖ)	94
2.3	Студенттердің өздік жұмыстары бойынша сабақ жоспары (СӨЖ)	98
2.4	Өзіндік бақылау үшін тестілік сұрақтар	100
2.5	Пән бойынша емтихандық сұрақтар	108

118