Созу кезіңде жаншу санына беріліс мөлшерінің әсері

Жұмыс мақсаты: Берілген беріліс мөлшері кезіңде шаршы дайындамаларды созу үшін әрекет және жаншу санын анықтау және әрекет бойынша өлшемдерін есептеу.

7.1 Созу туралы мағлұмат

Жаншу және ұзарту нәтижесіңде дайындама созылып оның көлденен қимасының ауданы кішірейеді. Бұл өзгеріс шөгу коэффициентімен сипатталады:

мұнда F₀ – бастапқы орташа қима ауданы;

F_n - әр әрекет сайын орташа қима ауданы.

Негізінен дайындаманын өс бойынша төңкеріп 90⁰ бірізділі басулар (жаншулар) арқылы іске асатын созу процесі кенінен тараған. Бұл жағдайда аралық төңкеруімен екі жаншуды 90⁰-қа әрекет деп атайды. Жалпы жағдайда аралық төңкеруімен жаншу саны әрбір жұп санына тең 2п, мұнда п – төңкеру алдыңда жаншу саны, төңкеру бұрышы 90°-тан үлкен немесе кіші болуы мүмкін (мысалы 120 немесе 45° көпбүйірлі құймакесектер үшін). Әрекет деп дайындама ұзыңдығынын бір операция арқылы барлық ұзындығын немесе жарты ұзындығын созуды атайды. Дайындаманын барлық ұзындығы бойынша қайталап созуы екінші әрекет және т.б. құрайды.

Созу қарқындылығы мыналардан байланысты болады:

1) салыстырмалы беріліс мөлшерінен ;

2) әр жаншу үшін деформация дәрежесінен ;

3) тікбұрышты дайындаманын салыстырмалы өлшемдерінен немесе қима пішіндерінен, ;

4) дайындаманын абсолютты өлшемдерінен;

5) әрекет коэффициентінен

Негізі созу үрдісінің қарқындылығына берілу мөлшері өте үлкен ісер етеді. l₀ үлкеюі кеңейтуді үлкейтеді. Сонымен, созу қарқындылығын жоғарлату мақсатымен процесті берілістің кіші мөлшерімен жүргізу қажет. Бірақ, берілістің азаюы жаншу санын көбеюіне әкеледі, ол созуға керекті уақытын көбйтуге мүмкіндік береді. Сондықтан, аз уақыт шығындалатын созу процесіне жұмыс өңімділігінен берілістің тиімді мөлшерін тағайындау қажеттілігі туады. Сол сияқты соғылма сапасы және энергия шығынынын тиімді беріліс мөлшері тағайындалады. Соңғы жағдайда минималды шөкпеге сәйкес болатын құйылған құрылым іздерін жоятын беріліс мөлшерін белгілейді.

Есептеу әрекет бойынша өтеді. Алдымен K₁ анықталады (шөкпе 1-ші әрекет)

мұнда - деформация дәрежесі;

f - Чайл-Сторожев коэффициенті.,

арақатынастан және басқа факторлардан байланысты, мына формуламен анықталады:

(7.1)

мұнда - арақатынас f әсерін ескеретін коэффициенті;

c - әсерін ескеретін коэффициент;

k – температура әсерін ескеретін коэффициент.

c және k коэффициент мәндері 7.1, 7.2 және 7.3 кестелерде келтірілген.

7.1 – кесте. коэффициент мәні

0,5	0,32	0,33	0,34
0,75	0,29	0,33	0,37
1,00	0,27	0,33	0,39
1,50	0,24	0,33	0,41

7.2 – кесте. с коэффициент мәні

20	1,10	1,00	0,95
30	1,10	1,00	1,00
45	0,95	1,00	1,01

7.3 – кесте. k коэффициент мәні

t0C
850	1,10	1,00	0,94
950	1,05	1,00	0,97
1050	1,00	1,00	1,00
1150	0,97	1,00	1,02
1250	0,95	1,00	1,05

К₁ мөлшерін есептеп 1- ші әрекеттен кейінгі соғылма ауданын анықтауға болады:

Белгілі мөлшерден F₁ және H₁ ( H₁=H₀ –ε_онН₀) 1-ші әрекеттен кейін дайындаманын орташа ені анықталады

Содан кейін жаншу саны П₁:

,

және дайындама ұзындығы анықталады L₁ :

Есептеу керекті шаршы өлшемдері шықпағанша қайталанады.

Келтірілген есептеу коэффициент f тәжірибелік анықтауды талап етеді. Келтірілген формула (7.1) эм­пирикалық және коэффициенттер , с және k болат дайындамаларды созу тәжірибелерден П.Ф. Иванушкинмен келтірілген. f –ті анықтау үшін басқа эмпирикалық формулалар қолданады.

Тарновскиймен В.Я. және т.б. деформациянын толық минимум занына негізделген жазық соққыштарда аналитикалық есептеу әдісі келтірілген. Есептеу үшін оңайтылған формулалар мына түрде болады:

егер < 1,5

егер > 1,5

7.2 Жабдықтар, қрал-сайман, материалдар

7.2.1 Сынау машинасы ПСУ 1250.

7.2.2 Жазық соққыштар.

7.2.3 Беріліс мөлшерін орнықтықтатын арнайы құрал-сайман.

7.2.4 Бірдей деформация дәрежесін қамтамасыз ететін төсеніштер.

7.2.5 Штангенциркуль.

7.2.6 Қорғасын үлгілері диаметрі 25 мм және L₀ =250 мм.

3. Жұмысты орындаудың әдістемелік нұсқауы

Созу ПСУ 1250 сынау машинасында жүргізіледі. Бірдей деформация дәрежесін алу үшін төсеніштерді қолдана отырып созуды іске асыру керек. Беріліс мөлшерін орнықтыруы дайындама ұшы бойынша арнайы құрал-сайман арқылы іске асырады..

Студенттерге үш дайындама беріледі, олар жазық соққыштармен берілген беріліс өлшемдерімен l₀ =0,5B₀; l₀ = B₀; l₀ =1,5B₀ шаршы 12 мм созылады. Дайындама өлшемдері әрбір әрекет сайын 7.4-кестеге жазылу қажет. Алынған мәліметтер бойынша әртүрлі беріліс кезіңде созылған дайындаманы талап ететін жаншу мәліметтері салыстырылады. Содан кейін, алынған тәжірибелік мәліметтер дайындаманын аралық орташа есептеулік мәндерімен салыстырылады. Есептеуі жұмыстың жалпы бөліміңде келтірілген форму­лалар бойынша жүргізіледі.

3. – кесте. Әртүрлі берілістермен созу кезіңдегі дайындама өлшемдердің өзгеруі

Әре-кет №	Салыстыр-малы беріліс	H0	H1	B0	B1		L0	L0		жаншу саны
					тәжіри-бел.	есеп-тел.		тәжі-риб.	есеп-тел.	тәжі-риб.	есеп-тел.

Кестеге орташа өлшемдері жазылады, үш өлшем ұзындық, ені және биіктігі бойынша.

Есепберуге жұмыстың қысқа сипаты, өлшемдерімен кестелер, дайындаманын әрекет бойынша есептеулік өлшемдері енгізіледі және қорытынды жазылады.

Қолданылған әдебиет:

[1] б. 173-195.