2 – билет

1.Шар тензоры және кернеу девиаторы.

2.Илемдеу өңдірісінің негізгі технологиялық операциялары.

Илемдеу өндірісінің мәні. Илемдеу деп суық немесе қыздырылған металды айналып тұрған Илемдеу станы біліктерінің арасынан өткізіп, қысыммен өңдеуді айтады.

Біліктер мен дайындаманың өзара орналасуы және біліктердің пішіні мен саны әртүрлі болуы мүмкін. Илемдеудің негізгі үш түрін ажыратады: бойлық, көлденең және көлденең винтті.

Бойлық Илемдеуде (2.1а-сурет) дайындама (2) қарама-қарсы ай-налатын біліктердің (1) арасында деформацияланып, білік өстеріне перпендикуляр жылжиды.

Көлденең Илемдеудеда (2.1б-сурет) өстері параллель біліктер бір бағытта айналып, дайындаманы айналдыра деформациялайды. Дайындама бұл жағдайда білік өстері бойымен жылжиды.

Көлденең-винтті Илемдеуде (2.1в-сурет) бір бағытта айналатын біліктер белгілі бір бұрышпен орналасқан. Оның нәтижесінде біліктер дайындамаға айналмалы және ілгерілемелі қозғалыс береді.

2.1-сурет. Илемдеудің негізгі түрлері. 1 - біліктер; 2 - дайындама; 3 – тузетпе

Илемдеу нәтижесінде металл жұқарып, оның ені мен ұзындығы артады.

Дайындаманың илемделгеннен кейінгі ұзындығының илемделгенге дейінгі ұзындығына қатынасын, бастапқы көлденең қимасы ауданының соңғы ауданына қатынасын созу коэффициенті деп атайды:

Құбыр илемдеу. Илемдеу арқылы алынатын құбырлар жасалуына және колданылуына қарай жапсарсыз және жапсарлы болып бөлінеді.

Жапсарсыз құбырларды илемдеу үшін, дайындама ретінде диаметрі 120-320 мм құйма болатпен созба дайындамалар қолданылады.

Жапсарсыз құбыр жасау үш операциядан тұрады:

1) дайындаманы тесіп, қалың қабырғалы гильза алу;

2) гильзаны құбырға илемдеу;

3) құбыр қалыңдығын әртүрлі және сопақ болмау үшін және ішкі, сыртқы беттерін жақсарту үшін илеу.

Дайындамадан қабырғасы қалың гильзаны өстері бір-біріне 4-140 болып орналасқан бөшке түстес біліктермен тескіш стандарда көлденең-винттік (2.5а-сурет) илемдеу арқылы жасайды. Жұмыс біліктері (1) және сүйеп тұратын роликтер (2) бір бағытта айналады, сол кезде бұйым (3) винт түстес қозғалысқа ие болады. Көлденең винттік илемдеудің негізгі өзгешелігі - бірыңғай дайындаманың өзегін қиратуы. Радиалды керілген кернеу металдың орталықтан шетке ағуын қамтамасыз етіп, оправканың (4) тесік жасауын жеңілдетеді.

Автоматты станда (2.5ә-сурет) түзетпедегі (4) гильза (5) екі біліктің (1) арасында созылады. Түзетпе мен калибрдің арасындағы саңылау құбыр қабырғаларының қалыңдығына тең. Құбырды екі рет өтіп илемдейді, әр өткенде ролик (6) арқылы кері беріліс жасалады.

2.5-сурет. Жапсарсыз құбырларды илемдеу

Жапсарлы кұбырларды жасау келесі технологиялық үдерістерден тұрады: 1) дайындамадан құбыр пішіндеу; 2) кұбырды пісіру; 3) өңдеп тегістеу.

Кіші диаметрлі кұбырларды үздіксіз станның біліктері арналарында пішіндейді, ал диаметрі 300 мм-ден жоғарғы құбырларды престер мен беттік болатты бүгетін стандарда жасайды. Пішіні жасалған құбырлар пісірудің мына түрлерімен біріктіріледі: пеште үздіксіз тоғыстыру, электрлі түйістіріп флюс қабаты астындағы электрдоғалық т.б.