10 Түабж құрамы.

ТҮАБЖ-ң құрамы. Кез-келген ТҮАБЖ-ң құрамы мен құрылымы келесідеі таңдалады. Жүйе жалпы техникалық талаптарға, ТҮАБЖ-н құруға арналған техникалық проектінің құрамындағы МЕМСТ және талаптарға жауап беру керек.

Кез-келген ТҮАБЖ-не келесі жүйенің үлкен негізгі бөлшектері кіреді:1. Оперативті қызметшілер.2. Ақпараттық қамтамасыз ету. 3. Ұйымдық қамтамасыз ету. 4. Бағдарламалық қамтамасыз ету. 5. Техникалық қамтамасыз ету.Бұл негізгі бөлімдердің өзара байланысы суретте көрсетілген (Сурет .7.2)

7.2 - сурет . ТҮАБЖ бөлімдерінің өз-ара әрекеттесуші сұлбасы

Бұл схеманы толығырақ қарастырайық: Ең алдымен, ТҮАБЖ-ң жұмыс жасау процесі негізінен кіріс ақпараттың шығыс ақпаратқа бағытталған түрлендіруі екенін еске ала кетейік. ТҮАБЖ-нде бұл түрлендіру оперативті қызметшілер мен техникалық қамтамасыздандыру (ТҚК) арқылы жүзеге асады. ТҮАБЖ-нің дәл осы екі құрастырушысы объекті мен басқа сыртқы қайнарлардан ақпаратты жинайды, өңдейді, анализ жасайды, ал содан соң басқару жөнінде шешім қабылдайды да бұл басқаруды жүзеге асады.

Ал адамдар, яғни оперативті қызметшілер және техникалық құралдардың кешені дұрыс жұмыс жасау үшін (қабылданған критериге сәйкес), оларды қажетті нұсқаулар мен лайықты ережелермен қамтамасыздандыру керек. Оперативті қызметші үшін бұл ұйымдық қамтамасыз ету құжаттарымен қамтамасыздандырады , ал ТҚК – үшін бағдарламалық қамтамасыз ету. Келісімдердің жиынтығы, яғни, қабылданған түрлердің жиыны және осы құжаттардың жиыны, тізімдердің, кодтардың және олардың шифр ашу ережелері ТҮАБЖ-ның ең басты компонент - ақпараттық қамтамасыз етуді құрастырады. Оперативті қызметшілер – объектінің және бүкіл техниканың эксплуатациясын қамтамасыз ететін эксплуатациондық қызметшілерге басқаратын, бақылайтын технолог-операторлардан  құралады (диспетчерлер). ТҮБЖА-ның оперативті қызметшілер құрамы және оның қызметкерлер арасындағы анықталған өзара қатынастар жүйенің ұйымдық құрылымын анықтайды. ТҮБЖА-ның ұйымдық қамтамасыз етуі тәртіп пен оперативті қызметшілердің белгілі жүйе (технологиялық инструкциялар, регламенттер, жүйені пайдалану жөніндегі инструкциялар және т.б.) үшін жұмыс жасау ережелерін анықтайтын құжаттар жиынтығын ұсынады.

Техникалық қамтамасыздандыру басқаруы бүкіл ТҮАБЖ-ң функциялардың орындалуына жеткілікті техникалық құралдардың комплексінен құралады. Техникалық қамтамасыз ету құрамына қабылдау құралдары (датчиктер), түрлендірулер (түрлендіргіштер), ақпараттың жіберілу бейнелеулері (УСО, дисплей), басқарушы, есептеуіш және атқарушы құрылғылар кіреді. Математикалық қамтамасыз ету - ол математикалық әдістердің, өңдеу кезінде және жүйенің жұмыс жасауында қолданылатын модельдер және алгоритмдер (математикалық үлгілер туралы, әдістер, адаптация, тиімділік жайында, басқару критериі және т.б ., алгоритмдерді басқару, тегістеу, сүзгілеу және т.б .) жиынтығы.Бағдарламалық және ақпараттық қамтамасыз ету  ЭЕМ-сы бар әрбір ТҮБЖА-ның құрамына енеді.Егер математикалық қамтамасыз ету басқару ұйымының идеялық аспектілерін бекітсе, онда бағдарламалық және ақпараттық қамтамасыз ету жүйенің жұмыс жасауының машиналы алгоритмер кешенінің нақтылы орындауын ұсынады.Бағдарламалық қамтамасыз ету ЭЕМ бағдарламалырының пайдалануымен және құралуымен байланысты шешімдердің шеңберін қамтиды, ал ақпараттық қамтамасыз ету басқару объектінің күйінің ақпараттық бейнеленуінің тәсілдерін анықтайды, ол ЭЕМ берілгендері ретінде де, құжаттар, графиктер, олардың ұсынуына арналған сигналдар түрінде де процестің басқаруына қатысады.