Немесе-емес логикалық элементі: жұмыс кестесі, принципиалды сұлбалы, уақыт диаграммасы, жұмыс істеу принципі
НЕМЕСЕ-ЕМЕС логикалық элементінің құрылымдық сұлбасы:
НЕМЕСЕ-ЕМЕС логикалық элементінің жұмыс кестесі:
НЕМЕСЕ-ЕМЕС логикалық элементі қосу амалын орындап, шығысында инвентор арқылы терістеп тұрады. Яғни екі кірісіне 0 және 1 сигналдарын бере отырып шығысында шыққан өзімізге керекті сигналды терістейміз.
НЕМЕСЕ-ЕМЕС логикалық элементінің принципиалдық сұлбасы:
Комбинациялық сұлбалар
Интегралды логикалық элементтер сандық құрылғыларды құрастырудың негізі болып табылады. Олар өте күрделі операцияларды орындауға арналған комбинациялық құрылғыға кіреді. Олардың негізгілеріне: шифратор және ддешифратор, мультиплексор және демультиплексор, екілік сумматор т.б. жатады.
Сумматорлар(қосындылауыш) екілік сандарды қосуды орындайтын электрондық схема. Қосындылауыш, ең алдымен компьютердің арифметикалық- логикалық құрылғысының орталық торабы қызметін атқарады, сонымен қатар ол машинаның басқа құрылғыларында да қолданылады.
Дешифратор дегеніміз n кіруі 2 n шығуы бар және кіруіндегі екілік кодты шығуында унитарлы кодқа айландыратын комбинациялық схема. Унитарлы дегеніміз құрамында жалғыз және тек қана жалғыз бірлігі бар екілік код, мысалы 00100000. Үш кіруі бар дешифратордың шартты–графикалық белгіленуі 2 суретте көрсетілген.
Шифратор – 2 n кіруі және n шығуы бар схема, оның функциялары көп жағдайда дешифратор функцияларына қарама – қайшы болады (3 сурет).
3– сурет Бұл комбинациялық схема кіруіндегі унитарлы кодқа сәйкес шығуында позициялық кодты қалыптастырады.
Тізбектік сұлбалар
Тізбектілік сұлбалары – шығыс жағдайы кіріс сигналға тәуелді болуына байланысты ерекшеленетін сұлбалар.Тізбектілік сұлбаларының қатарына триггерлер,регистрлер,счетчик сияқты элементтер жатады.
Тізбектей жалғану кезінде барлық элемент бойынан бірғана ток жүріп өтеді.
Счетчик – ішкі жағдайы тек бір "1" кіріс сигналымен анықталатын сандық автомат."0" сигналы оның ішкі жағдайын өзгертпейді.
"Т"- типті триггер екілік санайтын қарапайым счетчик болып табылады.
сурет. JK- триггерлі тізбектей жалғанған счетчик.
Тізбектей жалғанған регистрлерде кіріске түскен ақпарат арқылы тізбектей қозғалыс жүреді.Әр синхро сигналдардың тактісінде бір разряд оңға қарай.
сурет. D- триггерлі оңға қозғалыс жасайтын тізбектей жалғанған регистр.
Асинхронды rs-триггер: жұмыс кестесі, принципиалды сұлбалы, уақыт диаграммасы, жұмыс істеу принципі
Триггер – кіріс сигналдарының көмегімен бір күйден екінші күйге өтуге, екі мүмкін күйдің бірінде бола алатын қарапайым тізбектей құрылғы. Триггер тізбектес логикалық құрылғылардың базалық элементі болып табылады. Триггердің кірістері ақпараттық және басқару (қосымша) болып бөлінеді. Ақпараттық кірістер триггердің күйін басқару үшін қолданылады. Басқару құрылғылары әдетте триггерлерді кейбір күйге алдын ала құруға және синхронизациялауға қолданылады. Асинхронды RS-триггер
Ол
қарапайым триггер. Оның негізінде басқа
триггерлер жасалынады. Оның 2 кірісі
бар S, R және екі симметриялық шығысы Q
және
(11 сурет).
Триггердің S-кірісі орнатылған (ағылшын set-установить, орнату), R кірісі нөлдік жағдайға келтіру, түсіру (ағылш. Reset - сбросить, түсіру) деп аталады. Q шығысы - тура, ал шығысы - инверсті деп аталады.
Асинхронды RS триггер НЕМЕСЕ- ЕМЕС элементтік базасында орындалуы мүмкін.(12а сурет).
S=1 және R=0 болғанда
=
0
Q
=
= 1
S=0 және R=1 болғанда
=
1
Q
=
= 0
S=R=0 болғанда алдындағы шығыс сигналы сақталады RS-триггер жұмысын тағы ажыратып қосу (переключение) кестесі көмегімен көрсетуге болады.
Кірістер |
ШЫҒЫСТАР |
Жұмыс режимі |
||||
НЕМЕСЕ-ЕМЕС |
ЖӘНЕ-ЕМЕС |
|||||
S |
R |
S |
R |
Q |
Q |
|
0 |
0 |
1 |
1 |
1 |
0 |
сақтау |
0 |
1 |
1 |
0 |
1 |
0 |
Жазу1 |
1 |
0 |
0 |
1 |
0 |
1 |
Жазу0 |
1 |
1 |
0 |
0 |
Х |
X |
Рұқсат-етілмеген (Q=Q) |