Есимова анар мәденқызы
Биотехнология өндірісіндегі технологиялық сызба нұсқа
Шымкент 2006 ж.
Ф.4.7.-008-03
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
М. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
ЕСИМОВА АНАР МӘДЕНҚЫЗЫ
Биотехнология өндірісіндегі технологиялық сызба нұсқа
Шымкент 2006 ж.
ӘОЖ 633.34.631.165
ББК 28.592
Есімова А.М. «Биотехнология өндірісіндегі технологиялық сызба нұсқа»
оқу құралы. Шымкент :М.Әуезов атындағы ОҚМУ, 2006-126б.
ISBN 9965-589-29-2
050701- Биотехнология мамандығының студенттерінің және
050720- Химия технология мамандығының студенттеріне арналған оқу
құралы «Биотехнология өндірісіндегі технологиялық сызба нұсқа»
Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпы білім беру
стандартына сәйкес бағдарламасын қамтиды.
Пікір берушілер: ОҚМУ.МГӨӨ Факультетінің деканы Надиров К.С.
МРӨ ОБҒӨАШО б.ғ.к.,ж.ғ.к. Ескараев Н.М.
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің әдістемелік бөлімінің кеңесіде қарастырылды. 050720-Химия технология мамандығының секциясы Хаттама 1.03.03.2006 ж.
ISBN 9965-589-29-2
© М.Әуезов атындағы
Оңтүстік Қазақстан
мемлекеттік университеті
МАЗМҰНЫ
Àë¹û ñ¼ç |
5 |
Биотехнология аумағына жалпы мәлімет |
6 |
Микрроорганизмдердің химиялық құрамы |
9 |
2 БӨЛІМ
Микроорганизмдерді культивирлеу әдістері |
10 |
Микроорганизмдерді периодты түрде культивирлеу |
11 |
Микроорганизмдерді үздіксіз култивирлеу |
14 |
Микроорганизмдерді үздіксіз культивирлеу жағдайлары |
15 |
Үздіксіз культивирлеу процесіндегі микроорганизмдердің өздігінен реттелу қабілеті |
17 |
Үздіксіз культивирлеу жүйесінің классификациясы |
18 |
3 БӨЛІМ
Биотехнологиялық өндірістің технологиялық сызба нұсқасы |
28 |
Егіс материалын алу сатысы |
30 |
Микроорганизм культурасын сақтау әдістер |
30 |
Таза культурадан цехта егіс материалын алу технологиясы |
32 |
Қоректік ортаны дайындау сатысы |
34 |
Микроорганизмнің қоректенуі |
35 |
Қоректік ортаны дайындауға арналған шикізат |
38 |
Қоректік ортаны дайындау технологиясы |
46 |
Ауаны зарарсыздау және тазарту сатысы |
52 |
Ферментация сатысы |
58 |
Ферментация процесінің технологиялық ерекшеліктері |
58 |
Ферментерлердің құрылысы
Биосинтез процесінде аэрациялау және араластыру |
59
69 |
Көбіктің пайда болуы және көбікті сөндіру |
72 |
Культуралды сұйықтықтан биомассаны бөліп алу және концентрлеу сатысы |
78 |
Микробиологиялық синтездің дайын өнімін бөлу сатысы |
89 |
Инактивтелген биомассаны бөліп алу |
90 |
Культуралды сұйықтықтан метоболизм өнімін бөліп алу |
94 |
Жасуша биомассасынан метаболит өнімін бөлу |
101 |
Тіршілік етуге қабілетті микроорганизмдерді бөлуіп алу |
103 |
Газ қалдықтары мен ағын суларды тазарту сатысы |
108 |
Биотехнология өндірісіндегі техника қауіпсіздігі және еңбекті қорғау |
119 |
Қолданылған әдебиеттер |
123
|
АЛҒЫ СӨЗ
Өндірістік микробиологиялық синтез ертеректен маңызды мәселелердің бірі биологиялық технологияның аумағы болып саналады.
Микробиологиялық синтез технологиясымен немесе микробиологиялық технологиямен адам баласының бағалы өнімінің, олардың тіршілік ететін өнімінің бастапқы шикізатының немесе микроорганизмді өңдеу әдісі мен процесі туралы ғылымды білуді ескеру керек. Адам баласы микроорганизмдердің әр түрін бұрыннан-ақ қолданып келген, шарап ашытуда, сыра қайнатуда, нан пісіруде, спирт алуда және сүт қышқылы өнімін алуда қолданған.
Өндірісте микроорганизмді культивирлеудің бірқатар артықшылығы бар. Ауыл шаруашылығының егіс өнімі микроорганизмдердің көмегімен алынған препаратың арқасында жүз есе тез өседі. Микроорганизмдердің көмегімен өндірістік масштабта антибиотик, ақуыз, витамин, фермент және т.б. заттар алынады. Химиялық жолмен ала алмаған күрделі және қымбат өнімдерді биотехнологиялық синтездеумен алынады.
Биотехнологиялық процестерде химиялық қатынастан технологиялық қатынасты ажырату қолайлы. Биологиялық катализатордың әсерінен – фермент реакциясы төменгі температурада (20-60°С) жоғарғы қысымды қолданбай – ақ жүреді.Осының өзінен-ақ өндірістің технологиясы ықшамдалып, экономикалық эффективтілігі байқалады.
Микроорганизмдер табиғатта жүріп жатқан көптеген өзгерістерге тікелей байланысты. Микроорганизмдерің белсенді әрекетінің әсерінен күрделі органикалық заттарға айналады, қайтадан табиғаттағы заттар айналымына енеді. Топырақты азотпен байытуда, азот сіңіруші микроорганизмдердің атқаратын қызметі жоғары. Себебі атмосферадағы азоттың топыраққа оралуы, тек осы микроорганизмдердің тіршілігіне байланысты.
Микроорганизмдерді арзан, әрі оңай табылатын (әр түрлі өндіріс қалдықтары) ауыл шаруашылық қалдықтарында өсіруге болады.
Өсімдікті жәндіктерден қорғайтын микробиологиялық зат ауыл шаруашылық культурасын сақтаудың арқасында өнімділігін жоғарылатады. Ауыл шаруашылығында тамақ, сүт, медицина, жеңіл және химия өндірісінде, қара және түсті металлургияда, машина жасауда және көптеген халық шаруашылығының басқа да салаларында микробиологиялық синтез өнімін қолдану жыл сайын өсуде. Жаңа жүз жылдықта ғылыми зерттеу жұмыстардың қарқынды дамуының арқасында биотехнология қарқынды шапшаң дамуда.
БӨЛІМ