10. Pozytywne I negatywne efekty biz

Zasadniczo można wyróżnić dwie podstawowe ścieżki oddziaływania spółek BIZ na gospodarkę lokalną:

• efekty bezpośrednie – wynikające z funkcjonowania na rynku przedsiębiorstw zagranicznych, w tym także ich podażowych i popytowych powiązań z lokalnymi kooperantami

• efekty pośrednie – zachodzące na skutek występowania efektów zewnętrznych w dziedzinie technologii i otoczenia biznesowego.

Bezpośrednie oczekiwane zmiany gospodarcze w regionie zachodzące na skutek napływu BIZ

• napływ kapitału finansowego,

• napływ nowszej technologii, wiedzy, know-how, nowych (wydajniejszych) technik organizacyjnych i marketingowych,

• poprawa wskaźników makroekonomicznych,

• zmiana (poprawa) struktury gospodarczej,

• zmiana cen czynników produkcji i poprawa alokacji zasobów w skali globalnej co prowadzi do ogólnego wzrostu dobrobytu – analiza ekonomiczna wskazuje, że BIZ doprowadzą w kraju goszczącym do wzrostu produkcji, płac i obniżenia wynagrodzeń właścicieli kapitału krajowego.

Możliwe jest bezpośrednie zwiększenie wolumenu obrotów handlowych. Efekt zależy m.in.. od typu BIZ:

• inwestycje poziome zmniejszają wolumen obrotów (substytucja importu) ;

• inwestycje pionowe - zwiększają eksport ale też import.

– zwiększenie zasobów kapitału, wielkości produkcji i dochodu,

– zmiany produktywności czynników produkcji,

– zmniejszenie poziomu stopy procentowej,

– redystrybucja dochodów uzyskiwanych przez właścicieli poszczególnych czynników produkcji na niekorzyść właścicieli kapitału,

– wzrost wykorzystania innych czynników produkcji (w tym pracy),

– zmiany wolumenu handlu zagranicznego,

– skutki dla bilansu handlowego i płatniczego,

– poprawa efektywności funkcjonowania rynków finansowych,

– poprawa konkurencyjności gospodarki (innowacyjność, konkurencyjność eksportu itd.),

– kryzysy na rynkach finansowych (kapitał spekulacyjny),

– eliminowanie rodzimych producentów z rynku,

– ograniczenie konkurencji (w sytuacji pozycji monopolistycznej inwestora),

– nadmierna eksploatacja surowców naturalnych,

– degradacja środowiska naturalnego (w sytuacji gdy napływ kapitału wiąże się z transferem tzw. „brudnych” technologii). Odrębny problem stanowi metodologia

10. Pojecie, rodzaje I atrybuty klastra

Najczęściej cytowaną definicją jest ta podawana przez twórcę koncepcji teoretycznej klastra czyli Portera. Według niego klaster to „geograficzne skupisko wzajemnie powiązanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczą- cych usługi, firm działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi instytucji (np. uniwersytetów, jednostek normalizacyjnych i stowarzyszeń branżowych) w poszczególnych dziedzinach, konkurujących między sobą, ale również współpracująch

Ze względu na wielkość i strukturę podmiotów wyróżnia się trzy rodzaje klastrów:

• model dystryktu przemysłowego - małe i średnie przedsiębiorstwa o wysokim stopniu specjalizacji, silna rywalizacja, powiązania oparte na zaufaniu (np. Dolina Krzemowa)

• model wiodącego przedsiębiorstwa - wielkie korporacje powiązane hierarchicznie z rozległą grupą małych i średnich firm (np. Seattle-Boeing)

• model satelitarny - zgrupowanie małych i średnich firm uzależnionych od przedsiębiorstw zewnętrznych (np. region Manaus w Brazylii)

Klastry są skutecznym instrumentem w wyrównywaniu szans podmiotów funkcjonujących na rynku tzw. wolnej konkurencji. Wiele instytucji, organizacji czy fundacji inicjuje i wdraża programy stymulujące rozwój różnych form współpracy między firmami. Podsumowując system klasteringu pozwala na:

− umacnianie i udoskonalenie procesu współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami

− możliwości doskonalenia kompetencji technologicznych związanych z obecnością instytutów badawczo-rozwojowych w ramach procesu tworzenia klastrów (np. klaster samochodowy);

− integrację w sieci relacji z klientami, podwykonawcami i dostawcami, sprzyjającą tworzeniu i rozwojowi ściślejszych więzi pomiędzy podmiotami społeczno-gospodarczymi i przede wszystkim poszczególnymi terytoriami;

− włączanie przedsiębiorstw w sieci ponadnarodowe umożliwiające dostęp do nowych rynków i technologii;

− rozwijanie doświadczeń mobilności pracowników w obrębie klastrów.

Wydaje się, że silne struktury klastrowe są dobrą propozycją szczególnie dla małych i średnich firm. Umiejętność doboru partnerów i kształtowania współpracy staje się dla tych przedsiębiorstw szczególnie istotnym źródłem przewagi, gdyż umożliwia dostęp do zasobów i wiedzy, którymi same nie dysponują.

Atrybuty klastra – Ketels

• bliskość geograficzna – firmy-uczestnicy klastra muszą znajdować się odpowiednio blisko siebie, aby mogły wystąpić pozytywne efekty przenikania i korzystanie z tych samych zasobów

• powiązania – aktywność firm musi być nakierowana na wspólny cel, aby móc czerpać z geograficznej bliskości oraz interakcji

• interakcje – sama bliskość geograficzna i zorientowanie na wspólny cel nie wystarcza, konieczne są interakcje między przedsiębiorstwami

• liczba podmiotów – interakcje muszą zachodzić pomiędzy odpowiednio dużą liczbą uczestników – firm oraz instytucji (tzw. masa krytyczna)

Atrybuty klastra – Waits Mary Jo

• współzależność branż - branże tworzące klaster są ze sobą powiązane (relacje między kupującym a dostawcą) – powiązania mają charakter konkurencyjny i partnerski

• orientacja eksportowa – liczna grupa przedsiębiorstw z klastra sprzedaje produkty i usługi innym firmom spoza regionu/kraju

• koncentracja – zatrudnienie wykazuje wysoki stopień koncentracji w regionie, gdzie funkcjonuje klaster, stopień tej koncentracji przewyższa poziom średni dla danego kraju

• szybki wzrost – nowo tworzące się regionalne skupiska firm określane mianem klastrów charakteryzuje gwałtowny wzrost

!!!!!Funkcjonowanie w ramach klastra jest połączeniem współpracy i rywalizacji, co wpływa pozytywnie na konkurencyjność przedsiębiorstwa. Wśród argumentów przemawiających za tym, że klastry pełnią rolę stymulatora konkurencyjności wymienia się

− obecność licznych rywali, która zmusza firmy do wyróżniania się w sposób twórczy, co z kolei podtrzymuje nieustanne procesy innowacyjne,

− bliskie relacje, sprzyjające utrzymaniu w środowisku specyficznej, proinnowacyjnej „atmosfery przemysłowej”, wytwarza się ona na skutek akumulacji umiejętności, nowych pomysłów i wiedzy wynikającej z doświadczenia; przepływ informacji związanych np. z kreowaniem nowych produktów, usług, strategii promocyjnych czy ulepszeń organizacyjnych jest bardzo sprawny: informacje przekazywane są zarówno formalnie, jak i nieformalnie, tzn. na zasadzie kontaktów międzyludzkich wewnątrz klastrów, w rodzinach pracowników lub poprzez lokalne organizacje branżowe, handlowe, związkowe czy społeczne,

− bliskość partnerów rynkowych, która sprzyja wzajemnemu uzupełnianiu się przy wprowadzaniu wszelkich innowacji wewnątrz klastra, a także przy lansowaniu innowacji rynkowych,

− firmy w klastrze funkcjonują blisko innych uczestników rynku, dzięki czemu mają możliwość ciągłego i bezpośredniego obserwowania sytuacji rynkowej i pojawiających się potrzeb nabywców,

− obecność na miejscu wyspecjalizowanych, doświadczonych pracowników oraz możliwość wpływania lokalnych firm na programy nauczania w wyższych uczelniach, szkołach zawodowych, kursach specjalistycznych, które pozwalają na wypełnienie luk kadrowych, pojawiających się przy wdrażaniu innowacji technologicznych. Klaster wyróżnia się spośród innych skupisk przedsiębiorstw przede wszystkim głębokością współpracy oraz formami konkurencji. W klastrach współpraca jest głębsza, często nastawiona na długi horyzont czasowy oraz na specjalizację technologiczną w ramach wspólnej trajektorii rozwojowej