11. Күштік трансформаторлар, олардың негізгі түрлері.

Трансформатордың жұмыс қағидасын қарапайым бірфазалы екі орамды трансформаторлар мысалында қарастырамыз.Трансформаторлар тұйқталған магнит жетектен 3 жəне орам сандары W1 жəне W2 екі орамдардан тұрады. Трансформатордың орамдары магнит өрісін

жасау үшін қызмет етеді, оның көмегімен электр энергиясын беру жəне пайдалану шарттары бойынша талап етілетін ЭҚК-ті кернеу қамтамасыз етеді. Бірінші жəне екінші ретті орамдардың, осы орамдардағы білек санының қатынасына тең. ЭҚК-ң қатынасын трансформация көздері деп атайды k=i1/i2= W1/W2. Осылайша орамдардағы білектер санын ала отырып берілген U1 кернеу кезінде трансформатордың қажет шығыстың кернеуін алу U2=I2. 52 Егер U1>U2 яғни k>1 болса трансформатор төмендеткіш деп аталады, U1<U2 кезінде жоғарылатушы деп аталады. Екінші ретті орамды жүктеме Zu кедергісіне қосқан кезде ол бойынша айнымалы ток i2 өтеді. Осы кезде бірінші ретті орамда i1 тогы туындайды, ал магнит ағыны тұрақты етіп ұстап тұрады. Соның нəтижесінде бірінші ретті орамға келтірілген ЭҚК-ге жəне желідегі U1 кернеуінің арасындағы теңдік қамтамасыз етеді. Осылайша, трансформатордың жүктемесі кезінде магнит ағыны бірінші жəне екінші ретті орамдардың магнит қорғаушы күштердің бірлескен əрекетімен тудырылады. Электротехникалық болаттың пластинкалардан жиналған тұйықталған магнит жетек кезінде бірінші ретті орамның МҚК –сі i0 ,W1 номинал жүктеме кезінде орамдардың МҚК-ң 0,2-3.0 пайызын, сондықтан i1W1= i2W2 деп қабылдауға болады. Яғни, бірінші жəне екінші ретті орамдарда өтетін токтар олардың біліктерінің қатынасына пропорционал i1/i2 = W1/W2 болады

12. Электр станциялардағы кернеуді өзгерту арқылы кернеуді реттеу.

Энергожүйесіндеге эл.станциялардың генераторлары жалпы электрлік желілерде жұмыс істейді. Сондықтан олардың жұмыс режимі эл.жүйелерінің жалпы талаптарына байланысты болады. Жоғарлатқыш трансформатор блоктарында жұмыс істейтін генераторларда, генераторлық кернеудің тарату желілері мен байланысы болмайды. Ал өзіндік қажеттілік жүктемесі ереже бойынша жүктемесі бар кернеуді реттеу трансформаторы арқылы қоректенеді.

Сондықтан реактивті қуаттың генерациялануының өзгеруі және соған байланысты генератор қыспақтарындағы кернеудің де өзгеруі аса қиыншылықтар тудырмайды. ПУЭ бойынша бұл өзгеріс —5% до +10% U_Н болады.

Тарату желілерімен байланысқан генераторлық кернеу шиналарында жұмыс істейтін генераторларда кернеу аз шектерде реттеледі. Яғни, кернеудің үлкен өзгерісі тұтынушыларға байқалмайтындай болуы керек.берілген жүктеме графигінің жүйесінде бұл генераторлардағы реактивті қуатты реттеу кезінде шинадағы кернеу деңгейі (тұтынушылардың қалыпты жұмыс істкуіне қажетті) РПН бар трансформатордың трансформациялау коэффицентінің өзгеруіне жетеді. Ол генераторларды жоғарғы желімен байланыстырады.

Жоғарғы желідегі генераторлармен байланысқан трансформаторларда РПН болмайды. Генератор кернеулерінің шинасындағы кернеуді реттеу олардың реактивті қуаттарының бір уақытта өзгеруімен генераторлардың қозуының өзгерісімен орындалады. Реттеу электр желідегі диспетчердің берілген тәуліктік графигімен орындалады.