9,.Тақырыптар: Таным процестерінің бұзылулары: түйсік, қабылдау

Дәріс мақсаты:

Адамның психикалық дамуы тікелей таным процестерінің дамуымен байланысты. Болашақ психолог мамандар үшін таным процестерін меңгеру ,білу өте қажет. Сондықтан да ЖОО студенттеріне қалыпты таным процестерімен тұлға таным процестері бұзылуларын салыстыра отырып ұғындыру,маңыздылығын ашып көрсету.

Студент білуі керек:

• түйсік, қабылдау, зейін, ес ұғымдарының анықтамасын;

• түйсіктің ауытқуларының себептері мен сипаттамаларын: сандық және сапалық;

• қабылдаудың ауытқуларының түрлері мен себептерін: қарапайым және сенсорлық, күрделі гностикалық ауытқулар;

• зейінің қасиеттерін: көлемі, тұрақтылығын, ауысуын;

• естің ауытқуларының түрлерін.

• психикалық процестерді зерттеу әдістерін ата; ес пен зейіннің.

Ақпаратты блок:

Түйсік- танымның бастапқы негізі блоып табылады.

Ауытқу немесе талдағыштардың бір бөлігінің зақымдануы сезгіштіктің бұзылуларының әртүрлілігімен көрініс береді. Сезгіштік деп түйсіне алу қабілетін айтамыз. Түйсіктің ауытқулары сандық және сапалық болып бөлінеді.

Түйсіктің сандық өзгерістері:

Гиперестезия (жоғарғы сезгіштік) - түйсіктің табалдырығының төмендеуінің салдарынан сезгіштіктің артуы. Мысалы: электр лампасының жарығы өте айқын, радионың бәсең дыбысы мен басқа бөлмедегі дауыстар қатты болып сезіледі. Көру және есту гиперестезиялары жиі кездеседі.

Гипостезия – түйсіктің табалдырығының жоғарлауының арқасында сезгіштіктің төмендеуі. Мысалы: науқас жарыққа, ылғал төсекке, ыстыққа, суыққа жауап бермейді. Жүйке жүйесінің , оның перифериялық бөлігі және өткізуші жолдарының аурулары кезінде жиі кездеседі.

Анестезия – сезгіштіктің жоғалуы. Ол сезгіштіктің барлық түрін (жалпы анестезия) немесе жеке бөліктерін (парциалды анестезия) қамтуы мүмкін.

Түйсіктің сапалық өзгерістері:

Парестезиялар – дененің әр бөлігіндегі ұю, шаншу, күю сияқты өздігінен немесе сыртқы әсерден кейін пайда болған түйсіктер.

Сенестопатиялар – жинақталуы жағынан нақты анатомиялық және топографиялық иннервацияға сәйкес келмейтін, аяқ астынан пайда болатын ауыр түйсіктер. Мысалы: «денеде тоқ немесе толқын жүргендей» болады, дене тырысады, жарылады, қайнайды, құбылады т.б.

Сенестезиялар – дененің сезгіштігінің жалпы бұзылуы. Мысалы: аяқ астынан дененің әлсіреуі, ауырлауы немесе жеңілдеуі, жүйесіз бас айналулар, жүріс кезіндегі теңселулер мен өз -өзіне сенбеуліктер.

Дәм сезу түйсігінің өзгерісін дисгвезия деп аталыныды.

10,.Тақырыптар: Таным процестерінің бұзылулары: зейін.

Дәріс мақсаты:

Адамның психикалық дамуы тікелей таным процестерінің дамуымен байланысты. Болашақ психолог мамандар үшін таным процестерін меңгеру ,білу өте қажет. Сондықтан да ЖОО студенттеріне қалыпты таным процестерімен тұлға таным процестері бұзылуларын салыстыра отырып ұғындыру,маңыздылығын ашып көрсету.

Зейін ауытқулары.

Зейіннің шаршағыштығы – патологиялық шаршаудың салдарынан психикалық қысым түскен кездегі зейіннің негізгі көрсеткіштерінің бұзылуы.

Зейіннің алаңдағыштығы – ұзақ уақыт бір объектіге сананы бағыттай алмау, бөгде тітіркендіргіштер мен ұсақ бөлшектерге зейіннің алаңдай беруі.

Зейін тым алаңдағыштығы – сыртқы ортадағы болмашы өзгерістерге зейіннің ауыса беруі немесе ешқандай өзгеріс болмаған соң зейіннің өзінен -өзі ауысуы.

Зейіннің инерттілігі – зейінді бір объектіден екінші объектіге ауыстыра алмау. Өз уақытында зейіннің тез ауыса алмауы немесе зейіннің патологиялық фиксациясы.

Жоғарғы алаңдаушылық — бір іс әрекеттің түрінен келесі объектіге үнемі ауысып отыру, зейіннің шектен тыс қозғалғыштығы.

Гипо және апрозекция — қажет уақыт ағымында зейіннің шоғырлана алмауы.

Естің ауытқулары:

Гипермнезия – естің күшеюі. Есте сақтаудың ерекше пәрменділігімен сипатталады.

Гипомнезия – естің әлсіреуі – тұрақты немесе өтпелі де болады. Ауру өміріндегі өткен оқиғаларды еске түсіре алмау, қолжазабаға жазып жүреді.

Амнезия – нақты уақыт ішінде, нақты жағдайда болған оқиғалардың естен шығып кетуі. Ұмытшақтық, есте сақтаудың болмауы.

Паромнезия — есте сақтаудың тарылуы.

Мнестикалық процестердің бұзылуына парамнезиялар да жатады: конфабуляциялар (естің ақ таңдақтары ойдан шығарған оқиғалармен толықтырылады), жалған реминесценциялар (болған оқиғалардың хронологиясын есте сақтамау, шындықтағы бұрын болған оқиғаларды кейінге тану), криптомнезиялар (басқа адамдардан естіген, түсінде көрген немесе кітаптан оқыған оқиғаларды өзімен болады деп баяндау). Нерв жүйесінің зақымдалуынан есте сақтаудың көптеген бұзылуларын кездестіруге болады.