сілтіге
'тез
ауыстырады және құрамындағы пипераУин
фосфаты мен ихий бензоаты несеп
қышкьшынын суда ерігіш түздарын түзіп,
онын несеплен
бөлінуін
женшдетеді. 1 шай қасығын 1/2 стакан суға
ерітіп, тамак алдында күніне 3-4 рет
береді. Ем курсы - 30-40 күн.
Кетазон
-
фенилбутазон туындысы. урикозурияны
күшейтіп, қабы- нуды басады. Күніне 1-2
таблеткадан (0,25-0,5 г) беріледі. кейін
доза- сын күніне 3-4 таблеткаға дейін
көбейтуге болады. Урмкемня төмен- десе,
дозасы
азайтылады.
Аралас
әсерлі антиподагралык дәрмектер
Аііломарон
- күрамында 100 мг аллопуринолы және 20
мг бензо- броманы бар коспа дәрмек,
Урикодепрессанттық және урикозуриялық
эсер етуінен несеп жолдарында тас
түзілуіне жол бермейді және алло-
пуринолдын жанама әсерін азайтады,
Қолдану кезінде зәр кышқылы- ньш синтезі
едәуір азаяды, ал онын экскрециясы
қа.гіыпты денгейде болады (бензобромарон
бол>ъіна карамастан). Сондыктан
алломарон колданғаңда тас түзілу каупі
болмайды. Осыған байланысты сусыңды
мол ішкізу, несепті сцітіяендіру
шаралары кажетсіз. Алломароннын 1
таблеткасынын емдік куаты аллопуринолдың
300 мг сәйкес келеді. Алломароннын
әдеттегі дозасы - тәулікке 1 таблетка.
Урикемия аса биік болса, оны күніне 2-3
таблеткадан беруге болады. Нефролитиазы
бар наукдстарга бүл дәріні колданудың
алғашқы 10-14 күндерінде су- сынды мол
ішкізіп, несепті сіітілендіру керек.
Күн
сайын қабылданған алломароннын 2-3
таблеткасы 3-4 аптада урикемияны кдлпына
келтіреді. Ем 3-6 ай, одан да үзак
жүргізіледі. Алломарон гиперурикемияның
барлыктүрлерінде және подаграда кол-
даньша береді (артрит рецидивін, тофустар
түзілуін, бүйрек закымда- нуын алдын
алуға).
Қарсы
көрсептедері:
жүктілік, лактация, бүйректін созылмалы
ша- масыздығы, 14 жасқа толмаған балалык
шақ.
Алломарон
жағымды дәрмек, бірақ кейде аллергиялык
реакиияны, диспепснялық бүзылыстарды
дамытуы, канда лейкоциттер, тромбо-
циттер санын азайтуы байқалады. ЕмдІ
жана бастағаңда, несеп қышқ- ылының
тофустардан сыртқа шығуынан буындардын
ауырсынуы күщееді. Бүл кезде колхицинді
немесе индометацинді кыска курспен
береді.
Дәрмектік
еммен кдтар созылмалы подагралық
арфопатиянын еміңде түрлі физио-,
бальнеотерапияны жүргізеді.
Хирургиялык
ем.
Аса үлкен, беті тесІлген тофустар
алынады. буын- дар аса зақымданған
артропластика жасалынады.
Ревматоидтык
артрит — көбінесе шеттік (синовиялык)
буыңдар- льің симметриялы
эрозиялык-леструкпиялык закымдануына
және бу- ьшнан тыс бүзылыстарға әкелетін
ләнекер тіннің токтаусыз меңдейтін
жүйелі ауруы,
Ревматоидіық
артрит көптен белгілі ауру болғанымен
онын кти- никалык
көрінісіне алғаш толык суреттеме берген
Гарро (1863 ж.).
Этиологиясы.
Ревматоидтык артриттің даму себептері
белгісіз. де- геНмен
онын дамуында келесі факторларға мән
берілуде.
27Ревматоидтық артрит (ра)
Ген
ерекшеліктері. Ревматоидтық артритке
шалдыккандардың
кандас
туыстарында осы дерт 4 есе жиі кездеседі.
Бүл НЬА жүмесінік антигендік курылымының
ерекшелігінен болуы мүмкін, науқастар-
дын НЬА жүйесінде ОК,,
ОК4. 0\УІ4-антигендері жиі анықга-
лады.
Инфекииялық
агенттер, Сонғы кезде иммундық
жасушалардың (В-лимфоииттердің)
зақымдануына альт келетін кейбір
вирустарға — ретровирусқа, герпес,
кызамык вирусына, цитомегаловирусқа,
әсіресе Эпсгаіш-Барр вирусына және
микоплазмаға, стрептококтарға көп мән
беріледі. Эгістайн-Барр вирусыньщ
ревматоидтық артриттің дамуына қатысу
мүмкіндігін дәлелдейтін мәліметтер
анықгалған:
а)ревматоидтык артритпен
зуыратындардын 80%-да Эпстайн-Барр
вирусына антнденелер титрінін биіктігі;
б) аталмьгш
вирустьщ ревматоидтық фактордың
түзілуіне септігін тигізу мүмкіндігі;
в) осы
вирустың ревматоидтык артритпен
ауыратын наукастардын
В-лимфоциперінде
жиі табылуы;
г) вирустын
кейбір комлоненггерінің БК молекула-
сындағы
Ь- тізбектің бір бөлшегіне үқсастығы.
Белгісіз
бір ген кемістігі Эпстайн-Бар вирусының
организмде үзақ сакталуына селтігін
гигізеді-міс. Вирустың организмде үзақ
гіршілік ет\'інен Т-жасушалардың
супрессорлык касиеті төмеңдейді және
В- лимфоциттерде иммуноглобулиндердің
тузілуі бүзылады.
Бірақ
бүл мәліметтерге қарамастан, вирустардың
ревматоидтық артритті тікедей дамытуы
дәлелденбеген. Дегенмен, инфекция көп
жағдайларда, ревматоидтық артриттін
дамуына түрткі болады. Ревма- тоилтық
артриттін дамуы иммундық жүйенің туа
кемістігінен, әсіресе Т-супрессорлар
функциясының тапшылығынан болуы
ықгимал.
Патогенезі
Патогенезі толық аныкталмағаң, болжаулар
бойынша жоғарьща аталған әсерлер келесі
жобамен тіндерді зақымдауы мүмкін
(9-кесте).
Буын
тініне тропты белгісіз бір агент синовий
кабатын мекендеп, иммундық реакцияны
коздырады. Осыдан агрегацияланған 1^0
және ІеА, і§М
(антиген ролін атқаратын) түзіледі.
Синовийдегі плазмалық жасушалар мен
лимфоципер бүл 1§<3 Ғс' фрагментіне
қарсы І^М және
А,С
кластарына жататын антиантиденелерді
(ревматоидтык факлор- лы) түзе бастайды.
Қүрылымы
бүрыс. яғни иммундық жүйеге бөгде боп
танылатын иммунглобулиндерге қарсы
түзілген антиденелердің қосындысы
рев- матоидтык фактор (РФ) деп аталады.
Осы антиантиденелерлің (РФ). антигеннің
және комплементтердін катысуымен
синовиялык кабық пен синовиялық
сүйыктықта иммундык комплекстер
түзідеді. Им- мундық комплекстерді жою
максатымен синовий кабығына нейтро-
филдер. макрофагтар жиналады. Иммундык
комгілекстерді жою нәтижесінде бүлардан
гүрлі қабыну медиаторлары - лимфокиндер,
лизосомалыкферменттер, лейкотриенлер,
простагландиндер, бос оттегі радлкалдары
і.б. бөлінеді. Аталмыш заттар, әсіресе,
бос радикалдар сіңір мен суйекті
зақымдайды.
/\д
кесте. Ревматоидтык артриттің паі.шгенезі
(серопозитивті
түрініц)
Иммундык
жүйенін белгісіз бір кемістіпнен,
организм иммундык комплекстерден женді
тазартылмаійы, сондыкган буьсн куысында
бір басталған кабыну процесі созылмаіыга
айналып. гоктаусыз өрістейді Ревматоидтык
артритке буынлардың кабынуымен катар
иммункомпдекстік васкулиттің дамуы
тан. Сондыктан бүл ауруда бу- ынңан тыс
жүйелі закьгмданулар да болады.
Патомарфологиясы.
Ревматоидтык артритте синовиялык
кдбыкта кабыну және пролиферацин
процестері катар жүреді. Ен алдымен.
синовий қабығы лимфоциттермен және
мононуклеарлармен инфиль- трацияланады.
Кейіннен синовиялык жасушалар
пролиферациялана- ды.
содан снновий кабының бүртіктері
гипертрофияланады және бу- ынның шет
аймағынан бастап “паннус" аталатын
ісік тәрізді агресси- яльі грануляциялык
тін өсе бастаГіды.
24
Паннустын
күрамы пролиферашыланып жаткан
фибробласггардан және лимфоциттер мен
макрофагтардан тұрады. Токтаусыз өсетін
пан- нус шемірціекке еніп. күйретіп
жояды. буыннын куысын толтырып бітейді.
осылайша журе бара буынның фиброзына,
контрактурасына алып келеді. Шеміршегі
жойылған сүйектің эпифизі де бүзылады,
беті тышкан кеміргендей кетіктенеді.
Үйлесімділіктін жонылуынан кейбір
сүиектіқ басы үясынан таяды, осыдан
буындар клсайып де- формацияланады.
Кей буындарда сүйектің бастары
бір-бірімен бітісіп, с\тіектік анкилозға
әкеледі.
Ревматоидтык
артритте кдбыну және фиброз процесі
бүкіл б>ъш кабын, сіңірлерін камтиды,
зақымданған тіндер жүре келе бүрісіп,
кыскарады. Осылардың барлығы буын
козғалысының шектелуіне және ауьгр
деформацияларға әкеледі.
Клиникалык
көрінісі.
Клиникалық көрінісінен ревматоидтык
арт- рит екіге бөліп қаралады. Біріншісі
- буындық гүрі, ревматоидтық артритпен
ауырғандардың 80%-да кездесетін. Онын
басты белгісі - буындардын кабынуы мен
деформацпясы. Екіншісі — буын-висиеральді
т\'рі. Бүл түрінде буынмен бірге түрлі
апалар зақымданады.
Көбше
ревматоидтық артрпт баяу басталады.
Бірақ, кейде оның бастамасы биік
қызбадан. буындардың бірден қатаң
сіресуінен, ісініп ауырсынуынан жіті
басталады. Ревматоидтық артрит басталған
ша- ғында ен аддымен өзінің “сүйіктГ
буындарын зақымдайды: алақан- саусақ,
проксимальді фалангааралық, кейіндеу
— табан-бақай және тілерсек буындарын.
Бүл ауруға буындардьщ симметриялы
зақымда- нуы тән.
Жүре
бара патологиялық процесс мендеп,
көптеген буындарға та- ралады. Бірақ
ревматоидтык артрит тиіспейтін буындар
да бар: омыр- тка жотасынын бел және
кеуде бөлігінің, дистальді саусақарааық,
V- ші проксимальді фалангааралық
(шынашақгық). Бүл ерекшелік рев- матоидтық
артритті өзге артриттерден айьгруға
көмектеседі.
Рсвматоидтық
артригтін баяу өрістейтін түрі ең
алдымен буыщар- дың үйкыдан оянған
кезде сіресуінен басталады. Сіресудін
кдтаңдығы мен созылу уакыты кабыну
процесінін денгейіне тәуелді. Минимальді
активтьпікте — 30-60 минут. ауырлау
жағдайда — түске, тіпті кешке денж
созылады.
Бастапкы
шакта сіресу блъшды біраз жазып б\т<кен
соң, біртіндеп жойылады, бірақ ж\ре-бара
күшейіп, адамның қимылын шектеиді. На-
укдстар сіресуді әртүрлі суреттейді:
“тар перчатка” (жүдырыкты жүма алмау),
“корсет" белгісі (дененш сіресуінен
үйқыдан кейін төсектен түра алмау,
т.б.) СІресудщ себебі — эндогендік
підрокортизон бөлінуінін цир- кадиандық
ырғагының бүзылысы. Қалыптыда
гидрокортизон бөлінуінін биік шыңы
сағат 7-8 шамасында. Ревматоидтык артритте
бүл кезен кеш- теу уакытка ығысады. Жүре
келе экссудаиия процесі күшейіп,
сіресшен бірге буындардың ауырсьшуы,
ісінуі, терісінің қызаруы пайда болады.
Ісінген үсақбуындар үршыктәрізденеді.
Егерде буынның куысына сүйык- гык мол
жиналса, онда флюктуация байкалады.
Ревматоидтық
артритте буындардын ауырсынуы қабыну
типті, ягни буындардың ауырсынуы түн
ауа. таң ата к\'шейеді. Буын қабынын
ІИ8Т0МИЯ1ЫК сипзттамасы |
Клиникялы- нммуноло- ГНЯ.1ЫК снпаттамасы |
Барысы |
Активтілік ләрежесі |
Рентген,іік мәліметтер бойыііша сатылари |
Қимыл-гірек жүй«сініи фуякцкялық шамасыгдыгы |
рд^ яапияртрит. |
Серопоти- |
Тет өріс- |
і Мини- |
I. Буып |
0- жок |
олигоартрлт. |
тивті |
теитін |
мальді |
сүиепнін |
? Кәсіптік |
моноаріриі |
Ссронеіа- |
Ьаяу |
|
осіеопорозы |
жүы ыс |
|
тивті |
өрістеитін |
ІІ.Орташа |
ІІ.Остеопо- |
жарамдылығы |
Ц.РА жуйелі |
|
Орістеуі |
|
роз *-бумм |
спкталған. |
коріністерімен |
|
байкалмай- |
Іі! Биік |
жігінін |
і 1 Кәсіптік |
ретикулоэнтел ийл ік |
|
тын |
|
тарылуы, |
жүмыс |
жуйенін. ссролаиқ. |
|
|
|
с\йектщ |
жарамдьшығы |
кдбык]'арлык, |
|
|
|
бірлі-жарым |
жоиылган |
өкпенін, щрскпн, |
|
|
Ремпссии |
оныктар. |
|
тамырлардык. |
|
|
|
Ш.Остеоло |
|
бүйректік. нерв |
|
|
|
роз +буын |
|
жүйесінін |
|
|
|
жігінш |
|
эакымдануллрымен. |
|
|
|
тарылуы + |
[[[ Озін-өи |
ішкі ағзалар ами- |
|
|
|
сүйектің |
күтлте мүм- |
лоилоэымен. |
|
|
|
көптеген |
КІНДІП |
Ерекіііе |
|
|
|
оиыктары |
жоііылган. |
синдротлдар' |
|
|
|
[V іп саты- |
|
псЛЛОсе п ти к ал ы к |
|
|
|
лигы узгеріс- |
|
СИНДрОАІ. |
|
|
|
тер+с^йекпк |
|
Фелти синдромы. |
|
|
|
лнкллоадар |
|
ИІ. Осгеоартроч- |
|
|
|
|
|
бен. ревматизммен |
|
|
|
|
|
ДТЖА-мец |
|
|
|
|
|
жүптяскан РА, |
|
|
|
|
|
IV Ювенильлік |
|
|
|
|
|
артрит (Стилл |
|
|
|
|
|
ауруын коса). |
|
|
|
|
|
ісінуінен.
бүлшықеттің рефлекстік түйілуінен
және ауырсынудан бу- ьщдардың козғалысьі
едәуір шектеледі. Буыннын жазылып,
бүгілуі киындап, азапка айналады. Кейде
дерт бір буынды закымдауы мумкін
(моноартрит). Бүл жағдаГіда осы буъіннын
ертеде жаракагтанғаны анык-
талады.
Ревматоидтык
артриттің. жоғарыда суреітеғен сртс
экссудатты са- тысы,
шамамен бір жылдай уакыт алады. Осы
уакытта наүкастардын 15-20% -да ремиссия
болады. кейбіреулерінде артриттін
белгшері біршама басылады, бірақ көбінде
кесел өрбіл. келесі экссудаттык-пролифера-
ииялык сатысына а\ъісады. Бүл сатыда
кеселдін белгілері <1жайылып’'
шығады. Жалпы белгілер пайда болады:
әлсіздік, дене кызуынын ша- ^алы көтершуі.
астения. тәбеттін нашарлауы. Буындар
кайтымсыз за- ^ымданады. Пролиферациянын
күшеюінен буын жуандайды. буын ^бьшың
тіні калындайды. Бүл өзгерістерлен
буындардын пассивті ^озғалысына
“серіппелілік” касиет пайда болады.
Фиброздын кҮШеюінен
буындардын кабы. сінірлері бүрісіп
кыскарады. ^міршектері жойылады,
сүйектердің басы үясынан ишгуынан
буын- ЛаР
кисаяды. акьсрында анкилоз ка-тыптасалы.
Сонымен катар буын ^аңы тінінле. терше
трофикалык озгерістер болады. Тері
жүкарып.
31
күрғақтанады,
бүлшықет {әс.ресе буыннан жоғарысы)
семіп, куаты төмендейді. Алакан терісі
жүкарып, түсі кызғьшт-көкшілденеді
(рев- матоидтык алақан). Өршіген сайын
процесс жаңа буындарға тарап отырады,
закымданған буындардын саны біртіндеп
кобейе береді және | бүл ауру закымдаған
буындарынан ешбір айрылмайды. Сондықтаңі
буындардьш закымдану дәрежелері әртүрлі
болады (біреуі кеш, біреуі ерте сатысында).
Ертелеу
зақымланган буындардың козғалысы
шектеліп, анкилозға айналады. терминальді
сатыда бірнеше буындар “қатып"
кдлады.
Сонымен,
бір “үстаған” буыңды айрылмастан
бүлдіру және өршіген сайын сау буындарды
камту бүл ауруға тән касиет.
Кеш
сатыда тек ревматоидтық артритке тән
деформациялар кдлып- тасады - кол үшының
морж канатшаларындай сыртка карай
мыжы- рая қисаюы. Мүндай деформация
саусақгардың ульнарлық девиация- сы
аталады. Сонымен бірге, саусақгар “акку
мойыны”, гүлдің кауызы тәрізді қисаюы
мүмкін. Осындай өзгерістер аяқ басының
буындарында да болады: бақайлардың
латеральді девиациясы, табан сүйекгерінің
үясы- нан таюынан, табанға батып
жүргіздірмеуі. Тізеде бүгілу контракгура-
сы, вальгустык немесе варустық деформация
болады. Егер тізе үнемі бүгілген қалыпта
болса, буын іші қысымының артуынан,
буын кабы- нын артқы кдтпары, тізенің
артқы бетінен киста тәрізді томпайып
шығуы мүмкін (Бейкер кистасы). Киста
жарылғанда буъін сүйыктығы балтыр
бүлшықетінің аралығына тарайды, оның
көрінісі, ауырсыну мен ісінуді тугызуынан,
терең веналардың тромбозына үксайды.
Ревматоидтық
артриттін бір ерекшелігі — омыртқа
жотасының бу- ындарына тиіспеуі. Спрек
жағдайларда тек мойын омыртқаның буын-
дары қабынады. Бүл кезде мойынның
ауырсынуы, сіресуі және не- врологиялык
бүзылыстар байқалады, Кейде атланттың
көдденен жал- ғамының босаңсып жүқаруынан,
шайқау буыны үясынан шығады, бірақ
мойын буындарынын анкилозы болмайды.
Ревматоидтык
артриттің буыннан тыс закымдау
көріністері.
Буыннан
тыс белгілер, әдетінше ревматоидтык
артриттің серопозитивті түріне тән.
Бүл белгтердің бірі - ревматоидтық шор-
лар. Шорлар терінің астында, буынның
сырткы бетінде, жиілеу шьш- так буынында
орнатасады. Бүлар каттылау, кәлемі
0,2-2 см шамасын- дағы жылжымалы ауырмайтын
түйіндер. Шорлар коллагені мол тіндерде
— өкшенін, желкенін сіңірінде орналасады.
Бүлар атипті ор- наласуы да мүмкін,
мәселен дауыс жалғамасында, миокардта.
жүрек қакпактарында. өкпеде, бас миында.
Шорлар — ішкі ағзалар закымда- нуының
куәгері, бүлар әршу фазасында пайда
болып, ремиссия кезінде ізсіз жойылады.
Ревматондтык
артриттің шарыктау кезінде түйіндер
кейде каптап шығады (ревматоидтық
нодулез), бүл уақыгга РФ титрі биік.
сүйек өзгерістері ауыр, кейде сүйек
эпифизінде кисталар болады.
Ревматоидтык
артритке орташа және кіші калибрлі
тамырлардын кабынуы тон. Кейде васкулиттің
салдарынан саусақтын үшында« тыр-
нактың астында нүкте тәрізді түсі қоңыр
некроздық дактар болады. Орта калибрлі
тамырлар кабынғанда теріге. әсіресе
балтырларға кішігірім жаралар түседі,
аяктың басы ісінеді.
32
Кеселдін
ауыр барысында ксйбір лимфа түйіндер
үлғаяды. Қол
ынын
буындары закымданғанда көбіне шынтақгың
лимфа түйіндері %!ғаяДЫ- Кдлтық асіынын.
мойынның, шаптың лимфа түйіндерінін
*лғаюы
— ревматоидтық артриттің ауыр түрлеріне
— псевдосептика- льік және Фелти
синдромына тән қасиет.
ревматоидтық
артриттің висцеральді түрінде буынмен
қатар ішкі аралар “ өкпе, жүрек, бүйрек,
нерв жүйесі закымданады.
Кейде
ревматоидтык
артрит өзге
жүйелі
аурулармен (ревматизм- меН,
остеоартрозбен) жүптасады. Висдеральдік
зақымданулардан ен ххі
байқалатыны - полисерозит. Полисерозит
көбіне күрғақ плеврит, пер>ік;аРДит
түрінде болады, бірақ экссудатты түрде
де дамуы мүмкін. Кейде ревматоидтық
артрит плевриттен басталады. Ревматоидтык
пе- рикардит
жүрек
констрикциясына алып келуі ықтимал.
Ревматоидтык
артригге жүректін барлык қүрылымдары
закымда- нуы мүмкін (перикардит,
миокардит, эндокардит, коронарит).
Эндокардиттін салдарынан жүрек акаулары
(митральді шамасыздық, сиректеу
-
аорта шамасыздығы) қалыптасуы ыктимал.
Кейде аортиттің белгілері байкдлады
(аорта кабырғасынын тығыздал>ъі,
әзегінің кекеюі, систолалық шудың
естілуі). Өкпе көбіне фиброздаушы
альвеолит түрінде закымданады. Бүл
жағдайда ентікпе, крепитация, ақырында
өкпетекті жүрек пайда болады.
Ревматоидтықартриттің
көрінісінде, ішкі ағзалардын ішінде,
бүйрек зақымдануыныц орны бөлек. Барысы
ауыр ревматоидтық артрит 10 жылдан кейін
бүйрек амилоидозына әкелуі мүмкін.
Бүйрек амилои- дозынан болатын
протеинурия, біртіндеп нефротикалық
синдромға үласады. Содан кейін бүйрек
шамасыздығы дамиды. Сонымен бірге, бүл
ауруда иммунды-комплекстік гломерулонефрит,
дәрмектік нефро- патия дамуы ыкгимал.
Сиректеу
көз күрьшымдары да склерит, эписклерит
түрінде закым- данады.
Ревматоидтық
артриттің ерекше түрінде — Фелти
синдромында ба- уыр, талақ, лимфа
түйіндері үлғаяды және лейкопения
болады, 10- 15%-да эндокриндік бездер
зақымданады (Шегрен синдромы).
РА
барысының түрлері:
Өрістеуі
баяу
—2-3 жылдың көлемінде зақымдау процесі
жанадан 2-3 буынды кдмтиды және рентгендік
көрініс 1 сатыға ауырлайды.
/.
Өрістеуі
тез —
суйек эрозиялары, буындардың деформациялары
алғашқы жылдын ішінде-ақ калыптасады;
висцеральдік белгілер бола- ды; жаңадан
камтитын буындардың саны үшеуден артық.
Рентгендік көрініс 2 сатыға ауырлайды;
буын функциясы 50%-ға төмендейді.
Өрістеуі
байкалмаитын барысында
полиартриттің белгілері жеңш. Бірнеше
жылдар ауру бшдіртпей мендейді. Буындар
шамалы қисаяды, кәбіне қол үшының үсак
буындары женіл-желпі, бірак түрақгы
де- формацияланады. Қабынудын
лабораториялык белгілері айқын емес.
Наукастардын
біркатарында аурудың барысы басқа
түріне ауысуы/ Мүмкін. Ревматоидтық
артриттіц активтілік дәрежелері:
/
дәрежесі
(минимальді)
— буындардың ауырсынуы, ісінуі орта
Шамада, ертеңгшк сіресу 30 минутка дейін.
ЭТЖ — 20 мм с.б. дейін
3-2278
33
жоғарылайды;
лейкоішюз жок, СРБ+, а2-глобулин
12%-ға дейі
көтерілғен, фибриноген
мен сиал қышқыддарынын көрсеткіштері
с^
жоғары.
Оәрежелі
(орташа).
Буындар тек қимылдағанда емес,
тыныі
қалыгітың өзінде-ак ауырады.
Сіресу түске дейін созылады. Бу^
қызарады.
Субфебрильдік қызба байкалады. Ішкі
ағзалардын закыщ
дануы айқын емес.
ЭТЖ — 25-40 мм с.б. Лейкоцитоз 8 х 109/л;
а
глобулин 15% дейін жоғарылайды,
СРБ++, фибриноген мен сиа
қышкылдарының
деңгейі биік.
Оәрежесі
(биік).
Буындар тыныш жағдайда-ақ катты ауырадь
Экссудатты
қабынудың белгілері өте айқын (буындардың
ісінуі, кыза
руы, гипертермиясы);
сіресу күні бойы сақгалады, қимыл көлемі
едәуі
шектеледі. Ішкі ағзалардың
қабынуы айқын (плеврит, перикардит,
кар
дит. нефрит т.б.) Дене кызуы биік.
ЭТЖ 40 мм с.б. артық, лейкоци
тоз 15 х
Юу.і
деңгейінде,
а,-глобулин 15% артады, СРБ+++, фибри
ноген.
сиал қышқылы деңгейлері өте биік. 'і
Буындар
фунщиясы бүзылысының жіктемесі (БФБ)
Буын
функциясы бүзылысының үш сатысын бөліп
айырған. 1
БФБ
I - буындардың қозғалысы шамалы шектеледі,
ертеңгілікй
біраз уақыт сіреседі.
Наукас қиындықпен болса да мамандығы
бойын»
ша еңбеклен айналыса алады. 1
БФБ
II — буындар қозғалысы едәуір шектеледі,
түракгы контрак-
туралар
калыптасады. Наукас еңбекке
жарамсыз, бірақ өз-өэін күтв
алалы.
БФБ
III — буындардың козғалысы болар-болмас
деңгейде немесв
мүлдем қозғалмайды,
наукас өзін-өзі күте алмайды, кісі
қолына қараг
Буындар
зақымдануының рен*
тгендік белгілері
(4-сурет).
сурет.
Ревматоидтык арт-
риттің Ш-ІУ
сатыларындағы кол
үшы буындарының
өзгерістері.
Ревматоидтық
артриттің басты
рентгендік белгілерінің
бірі -
буын жігінің тарылуы.
Кдлыптыда
тізе буынының жігі
4-8
мм; үршық буынынікі 4-5
мм; иықбуынынікі
- 4 мм; шын-
тақ, тілерсек және
төс-бүғана
буындарынікі - 3-4 мм,
сегізкөз-
мықын
сүйек буынынію — 3 мм; қоспа буынынікі
— 2-2,5 мм, фалан-
гааралык буындардікі
— 1,5 мм.
Ревматоидтык
артриттің бірінші рентгендік белгісі
— сүйек эпифизінін остеопорозы. Бүл
белгі аурудың алғашқы апталарында
пайда болады. Сүйек эпифизі мөлдірленіп,
күрылымдары айкын көрінеді. Остеопороз
теңбітді немесе түтас ~ бүкіп эпифизді
қамтитын.
қалады.
34
Остеопороз
вегетативтік
гГерв жүйесшін трофикалық функцнясы-
н
бүзылысынан болуы
мүмкін. Сонымен бірге, аурудың еріе
саты- НЪ!ңда
сүйек маны тіндерінің қдлындауы және
тығыздалуы анықтала-
^_үре
келе шеміршектің жүқаруынан және
жойылуынан буыннын ясігі тарылады.
Буын
жігінін
тарылуы тек ревматоидтык артритке ғана
тән емес. суі белгі буындардың өзге
себепті қабынуында да болады. Бірақ,
оевматоидгық
артритке
буын жігінің тарылуымен бірге сүйек
бетінің кеміргендей кетіктенуі тән.
Біріний кетіктер буынның шет жагында
пайда болады, себебі шеміршекті жоятын
паннус буынның шетінен
бастап
өседі. Сүйек бетінін деструкциясы
әдегте V
табан
сүйеіінін басынан басталады. Кейін
баска сүйектер де бүзылады: ал- дымен
алақан-фалангалык,
проксимальді фалангааралык, т.б. Кейде
алакдн сүйектерінің басы “еріп”
жойылады (остеолиздік түрі). бүзыл- ған
сүйектің басы фаланга сүйегіне шегеленіп
кіруі де мүмкін.
Шеміршек
толық жойыла келе сүйектердін беті
бір-біріне такала- ды, сүйек бағаналары
бір сүйектен екінші сүйекке өсіп,
сүйектерді түтастырады. Осылайша
сүйектік анкилоз калыптасады. Кейде
үсак сүйектер, мәселен білезікгтің,
бір-бірімен түтасып, моноблокка айна-
лады. Осымен катар сүйектер бетінін
бір-біріне үйлесімсіздігінен кейбір
сүйектің басы үясынан тайып, буындарды
қисайтады.
Ауру
мендей келе остеопороз да күшейеді,
эпифиздерде көптеген кисталар пайда
болады. Кейде соңғы сатыда сүйектің
тек сыртқы кон- туры ғана көрінеді, ал
буын айналасынын тіні керісінше,
тығыздалып айқын көрінетін болады,
Ревмшпоидтык,
артриттің лабораториялык белгілерг:
Гипохромдык
анемия, Анеміія ленгейі ревматоидтық
артриттің ауырлығы мен активтілік
дәрежесіне сәйкес. бірак гемоглобин
90 г/л- ден аса төмендемейді.
Орта
шамадағы 10-15 х 109/л
лейкоцитоз. Ұзақган келе жатқан
ревматоидтық артритте лейкопения
болуы мүмкін.
ЭТЖ-ның
биіктеп, түспей түруы. Оның биіктігі
процестің активтілігіне тәуелді, ауыр
жағдайда 80-90 мм сағ. дейін жоғарылайды.
Ревматоидтық
фактордын болуы. РФ ~ күрылымы өзгерген
ге
түзілетін антиантиденелер. Оны
Ваалер-Роузе немесе латекс-тест.
карботесі реакциялармен анықгайды.
Ваалер-Роузе реакциясы ревма- тоидтык
артритпен ауыратын наукастың сарысуы
сенсибилизацияла- н*’ан
қой эритроциттерін аглютинаииялауына
негізделген (1:32 титр- Ден бастап он
саналады). Латекс-тестте және дерматол
сынамаларында аДам
глобулинІ жабыстырылған латекстің
немесе дерматолдың бөлшектерін
колданады. РФ болғанда бөлшектер
бір-біріне жабысалы. *;20
титрден жоғары сынама оң саналады.
Аурудың алғашкы 6 айын- Дэ Рф анықталмауы
мүмкін. РФ болу-болмауынан ревматоидтык
аРтриттің
серопозитивті және серонегативті
түрлерін айырады.
^•Циркуляциялык
иммундык комплекстер (наукдстардың
30-50%- Да
анықгалады).
Ревматоидтық
артритке тән антикерагиндік антиденелер.
Науқастардың
8-27%-да ҺЕ
жасушалар. 3-14%-да антинуклеар- Ь,І<.
фактор, 30%-да антирибосомалык антиденелер
аныкталады.
Синовий
сүйьіктығынын анализінде ревматоидтык
артритксті белгілер: а) РФ-ның болуы;
ә)
комплементтер титрінің жоғарылауы;
б) рагоциттер
санынын көбеюі, барлык жасушалардың
40%-ді артығын түзеді (рагоциттер — түрі
түт жемісіне үқсас, иитоплазмі сында
РФ гүратын түйіршіктері бар нейтрофилдер);
в) синовиялык
сүйыктык үйындысынын болбырлығы (тығк
еместігі). Оны синовий сүйыктығын сірке
қышқылынын ерітіндісіі қосып анықгайды.
Аскынулары
/.
Амияоидоз.
Науқастардын 20-25% амшіоидоздың гистологиі
лык белгілері табылады, ал юіиникалық
белғілері одан сиректеу аныі талады.
Ең жий бүйрек амилоидозы дамиды. Оның
даму уақыт әртүрлі, кейде бір жылдан
кейін дамиды, бірақ көбіне ревматоидты
аргриттің үзақтығына тәуелді. Амилоидоздын
ертелеу дамуына инс( ляция, жарақаттар,
иммундық супрессия емі, буындарға
жасалған оп< рациялар түрткі болады.
Бүйрек амилоидозынын алгашқы белгісі
- протеинурия, кейіннен оған анемия,
нефротикалық синдром қосыла ды. Бүдан
баска, амилоидоздын дамуын сштеномегалиянын
болуы нан. ішектін сіңірілу функциясынын
бүзылуынан байкауға боладі Амішоидозды
накты анықтау үшін бүйректің биопсиясын
жасайды.
“Септикалык
” артрит
— буынның ірінді кабынуы. Асқынуды
бүл түрі көбіне буынға инъекция жасалған
наукастарда және кортикс стероидтық
ем қабылдағандарда кездеседі. Іріңці
артритге буын ісіні қызарады, қатты
ауырады, дене қызуы биіктейдІ, калтырау
пайда бб лады. Мүндаііда буынның
пункциясын жасап, экссудатгы зерттейд
Экссудагга нейтрофилдер көп мөлшерде
аныкталады.
Өкпенің. жүректің зақымдануы және ревматоидтық түйіндерді салдарынан сіңірлердің үзілуі ревматоидтық артриттің аскынуына емес онын көрінісіне жатады. ,
Диагностикасы және дифференқиалдык диагностикасы
Диагноз осы ауруға тән клиникалық, рентгендік және лаборато» риялық белғілерге негізделеді. Ен маңызды клиникалық белгыер: ала- қан-саусақтық, проксимальді фалангааралықжәне табан-бақайлық бу: ындардың симметриялы қабынуы, буындардьщ таңертеңгілік сіресуі жаңа буындардың біртіндеп закымдануы, теріастылық ревматоидтыі түйіндер. Сонымен бірге ЭТЖ-ның түракты биіктеуі, РФ болуы, рев' матоидтық артритке тән рентгендік өзгерістер диагнозды коюп көмектеседі.
Диагнозды қоюға диагностикалық критерийлерді пайдаланады.
Ревматоидтык артриттің диагностикалык критерийлері
әиелдердің жиілеу шалдыгуы;
инфекцияға тікелей байланысының жоктығы;
буындардын ауырсынуы. ісінуі. салицилаттардың әсер етпеуі;
қимылсыз жагдайдан кейін, әсіресе ертеңгілікте буындардың еи болмағанда 1 сағат сіресуі;
бір “үстаған” буындардан айырылмастан өрістеп дамуы және 3- 6 айдың ішінде жана 1-2 буынды қосып зақымдауы;
басым
үсак буындйрды симметриялы зақымдауы
(алақан-саусак- проксимальді
фалангааралық
және табан-бакайлык); буындардын
қайтымсыз деформаииялануы (козгалысынын
ектелуь
контрактуралар, анкилоздар);
8)
бір биіктеген ЭТЖ-нын онайлықпен
төмендемеуі;
9)
буын манындағы теріастылык түйіндер
болуы;
Ю)
РФ болуы;
рентгенограммадағы
өзгерістер: остеопороз, шеміршеюің
бүзыльсп ^сойылуынан
буын
жегінің тарылуы, сүйекте - буын бетінің
кетіктенуі.
Диагноз
сенімді
болуы үшін ен кемінде 4 қритерий болуы
тиіс. ревматоидтык
артриттің
көрінісі шарықтап шыққанда диагноз
қою онай.
Бірак,
көрінісі көмескі, ерте сатысында
ревматоидтық артритті біркдтар
аурулардан айыру қиындыкқа түседі.
Мәселен, анкилоздау- ціы спондилоартрит,
псориаз, Рейтер синдромы, Крон ауруы,
бейспе- цификалык
жаралы
колит, осыған үқсас шеттік полиартритпен
жүруі мүмкін.
Бүл
ауруларды айыруға артриттің
асимметриялылығы, аяқ-кол- дардың орта
және ірі буындарының, дистальді
фалангааралык буын- дардын басым
зақымдануы, сакроилеит немесе
спондилитгің, уретриттің. ауыз қуысында
жарадардың, ириттің. колиттің болуы
және РФ жоқ- тығы көмектеседі. Бехтерев
ауруына (анкилоздаушы спондилоартрит
- ке)
омыртқа бағанасының үсақ буындарының
зақымдануы және за- кымдау процесінің
белгілі реттілікпен төменнен жоғары
қарай тара- луы тән. сегізкез-мықын
буындарынан бастап, содан кейін омыртка
бағанасының бел, кеуде, ақырында мойын
бөлігіне жетуі. Бүл ауруда омырткд
бағанасы үнемі сіресіп ауырады, әсіресе
түн ауа және козға- лысы қайтымсыз
шектеледі. Ревматоидттық артритке
омыртқа багана- сының закымдануы тән
емес. Бехтерев ауруына көбіне жас ер
адамдар шалдығады және ген ерекшелігінен
науқдстардың 90-97%-да НЬА-В27
антиген табылады. Кдн анализіндегі
кабынуды дәлелдейтін белгілер солғын.
Сонымен ревматоидтық артритті Бехтерев
ауруынан айыру үшін сакроішеиттің
болуы, омыртқа бағанасының закымдануы
және НЬА-В27
антигеннің табылуы маңызды.
Рейтер
синдромында
полиартритпен қатар уретрит, баланит
және конъюктивиті болуы тиіс. Ревматоидттык
артриттен айырықша бүл ауруда аяқгын
буындары басым және ассиметриялы
зақымданады (тізе, тілерсек). Артрит
көбіне сакроилеитпен, Ахилл сіңірінін
кабынуымен, табан фасцитімен бірге
жүреді. Үсак буындар зақымаанбайды
және РФ табылмайды.
Псориаздык,
артритте
терінің, тырнақгын псориазға тән
белгілері болады, РФ табылмайды.
Жуйелі
кызыл жегіде
шеттік артрит жиі кездеседі, бірак
ревматоид- ТЬІк
артриттей кдтаң болмайды, эрозиялар
және түракты деформация- лаР
байқалмайды. РФ болса да онын титрі
төмен. Жүйелі кызыл жегіге тән
белгілер аныкталады: беттің “көбелек"
тәрізді эритемасы, полисе- розит (көбіне
плеврит), нефрит, орталық нерв жүйесінін
зақымдануы. лейкопения-тромбоцитопения,
жегі-жасушалық феномен және анти-
^Уклеарлық фактор.
37
Остеоартрозда
(ОА)
саусак буындарының басым зақымданд
мүмкін,
бірақ оны ревматоидтык артриттен айыру
онай. ОстеоартрД
да
жиі саусактардың дистальді және бірінші
алақан-білезік оуынЛ
сирек
- проксимальді фалангааралық буындар
закьімданады. АлакД
саусак буындары мулдем закымданбайды. щ
Подаграға
бас бакайдың, тізенін катгы ауьфуымен
жүретін рецидивтеуД моноартрит тән,
Саусактың буындары зақымданбайды. Тері
асты тофуЛ тары (кейде ревматоидтың
түйіндерімен шатастырылатын) жиі боладЛ
кднда несеп кышкьшының мөлшері жоғары
және синовий сүйыкгығыЛ да, тофустарда
несеп қышқылының кристаддары табылады. 1
Емі.
Ем
жобасын тузгенде ревматоидтык артриттін
түріщ активтілік 1
дәрежесін,
наукастың жасьш, ілеспелі ауруларын
еске алады.
1 Ем
багдарламасы: 1
Тез
әсерлі кабынуға қарсы дәрмектер. 1
Базистік
дәрмектер. I
Иммундык
жүйені ретгейтін дәрмектер мен
шаралар. 1
Жергілікті
ем және дәрмектерді буын ішіне енгізу. I
Физиотерапия. 1
Емдік
дене шынықтыру, массаж, еңбекпен
емдеу. 1
Санаторлық-курорттық
ем. 1
В. Хирургиялық
ем. 1
Реабшіитация. 1
Диспансерлеу. |
Буын
синдромы басым түрлерінде қабыну
процесін тез кайтаратым
дәрмекті
және “базистік” аталатын дәрмектердің
біреуін колданадыі Қабынуды тез қайтарса
кабыну ошағынан бөлінетін антигендердія
мөлшері азайып. аутоиммундық процестін
өрістеуі баяуланады. ОсьІ
мақсатта
стеройдтық емес қабынуға карсы дәрмектер
(СҚКД) жәна глюкокортикоидтар
қолданылады. |
СҚҚД
- ревматоидтык артриттің еміндегі
бірінші қатардағы ем|
шарасы.
Бүлардың кабынуға қарсы әсерінің негізі
- кабыни мростагландиндердің синтезін
тежеу. Бірак, сонымен бірге, асқазаія
кілегей қабығының қорғаныс қасиетін
қамтамасыз ететійі нростагландиндердің
де синтезін тежейді (кілегейдің,
бикарбонаттар-1 дың бөлінуін көбейтетін
және түз қышқылының секрециясын азайта-|
тын). СҚҚД-ді үзақ қолданғанда,
гастропротекторлыіСІ простагландиндердің
азаюынан, іастропатия дамиды.
Ең
жиі қолданатындар: напроксен (0,75-1 г
тәулігіне), вольтарен, индометацин (150
мг тәулігіне) және ибупрофен (бруфен)
- (1,2-1,61 ]■ тәулігіне). Вольтарен синовий
қабығы мен сүйыктығында биік кон-]
центрааияда жиналады. сонлыктан оның
артриттегі кабынуға қарсы
әсері
басқаларынан күштілеу. Осыған байланысты
вольтарен ревматО'
]
идтык аргриттің емінле ен тиімді
кабынуға карсы дәрмек саналады.
Ревматоидттык
артрттің емінде СҚКД-дің әсері үзартылган
т\7рлерін
тәулігіне
бір рет. буындардың ауъіруы мен сіресуінің
ырғағына сәйкес- теп қолданған жөн
(метиндол-ретард 0,075 і, суппозитория
түрінд^ -
075
г немесе вольтарен-ретард 0,1 г түнге
карай бір рет беріледі).
Түнгі
мезгіддсгі
және ертеңгілік сіресу мен ауырсыну
аса 'каггы
ғаНДа
дәрмектін екі түрін уақытша колданып
көруге болады: күндіз -^ыска әсерлісін,
тунге қарай — үзак әсер ететінін.
Егер
вольтареннің немесе индометациннің
ауырсынуды басуға ша-
сы
келмесе, емге уақытша анальгиңці немесе
терабутолды қосады. Леоттін
женіл
түрлерінде СҚҚД-дің біреуін,
иммуңдепрессиялық әсері 5күмсак базистік
дәрмекпен ~ делагилмен немесе плаквенилмен
бірге
береді'
СҚКД
асқазан мен үлтаоардын жарасында,
эрозиялык гастритте, бпонхтык
астмада,
геморрагиялык диатездерде, тромбоцитопения
бол- ғанда
колданбайды.
СҚҚД-ді қолданғанда бүлардың жанама
әсерлерін ескеру кджет.
Жанама
әсерлері:
эрозкялык
гастрит, асказан, үлтабардың жарала-
ры, тері бөртпелері (полиморфтық эритема,
скарлатина тәріздес эрит- родермия,
түйінді, күлбірек бөртпелер, Лайелл
синдромы). есекжем, Квинке
Ісінуі,
бронхтық астма (бронхтар спазмын
туғызатын простагландиндердің
көбеюінен), тромбоцитопения. Бүл
дәрмектер глюкоза-6-фосфатде-гидрогеназа
тапшылығынан болатын гемолиздік
анемияда
жедел
тамыр іші гемолизін және бүйректің
жедел шамасыз- дығын дамытуы мүмкін.
Кейде бас айналады, күлак естуі
төмендейді.
СҚКД-ер
көбіне ас корыту жолдары мен бауырға
әсер етеді, на- уқастардың 30-40%-да
диспепсиялық бүзылыстар, 10-20%-да - асқа-
зан жарасы, 2-5%-да жараның перфорациясы
немесе қан кету байка- лады. СҚҚД-дің
асқазанды закымдауы анальгетикалық
гастропатия аталады.
Анальгетикалық
гастропатия дамуының қауіпті факторлары:
егде
жас (әсіресе әйелдерде);
анамнезінде
аскдзан жарасының, асказан-ішектен
кдн кеткен жағ- дайлардың болуы;
СҚҚД
мен глюкокортикоидтарды қатар колдану;
~
СҚҚД-ді үзақ қолдану немесе осы топтағы
дәрмектердің 2-3-уін қосарлап қолдану.
Анальгетикалық
гастропатияның клиникалык ерекшеліктері:
асказанның
антральдік бөлігінің басым зақымдануы
(кілегей кабықгың қызаруы, кднталауы,
эрозиялар мен, жара түсуі);
көбіне
асқазан бүркемелі зақымданып, диагноз
гастроскопия жасағанда анықгалуы;
Анальгетикалык
гастропатияның тең жартысы алғаш рет
қауігіті кдн кетумен білінуі;
егде
және кәрі жастағы адамдарда гастропатияның
айкын белгілері °нша жоқ болса да, өлім
каупінің жоғары болуы.
Анальгетикалық
гастропатияны алдын алудың үш жолы
қарасты- Рьілуда:
П
СҚҚД-ді ас корыту жолдарының кілегей
кабатын корғайтын ^әрмектермен коса
қолдану:
СҚҚД-дін
ішекте еритін және ректальді түрлерін
ко;ідану;
кабыну
мен ауырсыну медиаторларынын (ең
алдымен проста- ГлаНдиндердің.
лейкотриендердің) синтезіне катысты
ферменттерді
39
немесе
^сылардын рецепторларын селективті
тежейтін ләрмектерді жолын іздестіру.
Бұл кезде дәрмектік гастропатияны
болдырмау стероңдтық емес кдбынуға
карсы дәрмектерден циклоксигеназа-2
(ЦО
ингибиторларьі
қолданылуда (целебрекс 200 мг күніне 2
рет, ниме лид 100 мг күніне 2 рет). ЦОГ-2
ингибиторлары асказанды корға"
простагландиндердің синтезіне кдтысатын
циклоксигеназа-1-ді тежеме “ Сондықтан,
үзақ қолданғаннын өзінде асказанды
зақымдамайды.
СҚҚД-дің
жалпы ииклоксигеназаны тежейтін
түрлерін қолдаі анда ас қорыту жолдарын
қорғауға Н2-гистамин
рецепторларыны блокаторлары немесе
протондық помпаның ингибиторлары —
омепра золды қолданады.
КортикостероиОтык
дәрмектер.
Глюкокортикостероидтарды жүйе және
жергілікті әдістермен (буынның бетінен
немесе ішіне салып енгізеді. Жүйелі
қолдану әдісін сирек пайдаланган жөн.
Ревматоидтык
артритте глюкокортикоидтар мына
көрсетпелер бол са ғана жүйелі
колданылады:
ревматоидтық
артриттің ауыр, висцеральдік зақымданулары
ба түрлері (биік қызба, висцеропатия);
процестің
максимальді активтілігі (бүл жағдайда
глюкокортико идты цитостатиклен бірге
қолданган тиімді);
буындық
түрінде басқа емнің әсер етпеуі;
әлеуметтік
жағдай: егер науқас жағдайының ауырлығына
кара- мастан, жүмыс жасауга мәжбүр
болса. Бүл жағдайда глюкокортико аз
дозада таңертең беріледі.
Глюкокортикоидтардың
емдік әсерінің басты механизмдері'.
бүл
гормондар кдбынуға қатысатын жасушалардын
глюкокорти- коидтықрецепторлармен
әрекеттесіп, кдбыну цитокиндердің
синтезіне жауапты гендердің іске
қосылуын тежейді, осыдан қабыну
цитокиндердің (ИЛ-1, ИЛ-6, ИЛ-8 т.б.) бөлінуі
азайяды;
Т-хелперлердің
функциясын басым төмендетіп
антқденелердің, аутоантиденелердің
синтезін азайтады;
С,-С,
комплементтің компоненттерін блоктау
арқылы қабынуды тежейді;
фибробласттардың
белсенділігін тежеп, фиброздың дамуын
бөгейді.
Жуйелі
емге қолданатын глюкокортикоидтар:
преОнизолон
(преОнизон)
— 0,005 г таблеткада немесе ампулада 1
мл — 30 мг (вена ішіне, бүлшықетке салуға
арналған);
триамциналон
(полькортолон, берликорт, кенакорт) —
0,004 г таблетка түрінде;
кеналог-40
(1 мл 40 мг триамциналон) - бүлшықетке
салуга арналған;
дексаметаюн
(дексазон, дексон) —
таблетка
түрінде 0.0005 г және 0,000075 г, ампула түрінде
(Імл 4 мг дексаметазон-21-фосфат- тың
натрийлік түзы бар) бүлшықетке, венаға
салуға арналған;
метилпреднизолон
' 0,004
г таблетка түрінде және бүлшыкетке,
венаға салынатын ампула түрінде (20,
40, 8 мг метилпреднизолоН натрий сукцинаты
бар);
солу-медрол
-
метилпреднизолон натрий сукішнатының
40, 125, 250, 500, 1000 және 2000 мг флаконда
шыгарылатын түрі;
40
депо-медрол
—
1 мл 0,04 г метилпреднизолон ацеіЛтынын
үзак
еоді
бүлшыкетке салынатын суспензиялық
түрі;
90
8)
флостерон
- суспензия. қүрамында 1 мл бетамезон
динатрий . фахтын 2 мг және бетамезон
дипропионаттын 5 мг бар. Біріншісі «ай
^ріп, тез сініп әсер ететін, екіншісі -
баяу сініп, үзақ әсер ететін 0
юКОкортикоид.
Флостерон I мл 2-4 аптада бір рет бүлшыкетке
не- һесс
буын ішіне салынады, үзак әсер етеді;
$)
бетаметазон
— 9х-фтор~
1Өо~метилпреднизолон;
\0)
дипрофос -
флостеронның аналогы (АҚШ).
Жүйелік
пероральдік глюкокортикоидтык емнің
ережелері
Глюкокортикоқдтарды
басқа ем шараларынан көмек болмағанда
ғана колдану. Преднизолон 7,5-15-30 мг,
ауыр жағдайда - 40-60 мг ішуге беріледі
немесе пульс-терапия жасалады. Осы
дозада емдік әсер көрсеткенше үстап,
кейін 5-7 күнде бір рет дозасын таблеткакын
1/4- 1/8
азайта отрып сүйемелдеу дозаға 2,5-5-7,5
мг-ға дейін түсіреді. Сүйемелдеу дозада
науқастын жағдайы әбден жақсарганға
дейін үстай- ды. Нмнің үзакгыгы
ревматоидтық артриттің ауырлыгына
тәуедці.
Сүйемелдеуші
дозаға келген соң үзідмелі әдіске
көшуге болады (қос дозаны күн ара
ішкізу). Узілмелі тәсіл бүйрек үсті
безінің атро- фиясына жол бермейді,
өйткені глюкокортикоидты кдбылдамаған
күні гипофиз кортикотропинді көп
мөлшерде бөліп, бүйрек үсті безі қабы-
ғынын шумактық зонасын стимулдайды.
Егер бүл әдісте буын ауырғ- андығы
күшее түссе, онда гормонды күн сайын
қабылдау тәртібіне оралады. Гипофиздің
бүйрекүсті безін стимулдау қасиетін
арттыру үшін, үзіліс күні этимизолды
0,1 г күніне 2-3 рет ішкізуге болады.
Егер
глюкокортикоидтың бастапкьі дозасы
аз болса (преднизо- лон 7,5-10 мг тәулігіне),
онда оны бірден үзілмелі әдіспен
ішкізуге болады. Преднизолонның
биологиялык әсері 2 тәулік сақгалады
деген пікір болганымен, үзілмелі әдісті
кдбыну процесінің беті қдйтқан сон
қолданған тиімді.
Үзақ
қолдануға метилпреднизолон
колайлы, онын басқаларына карағанда
катаболизмдік әсері төмен. Триамциналон
мен дексамета- зонның катаболизмдік
әсерінің күштілігінен оларды тек кысқа
кур- стык емде колданады. Олардың
дозасын преднизолонның дозасымен
салыстырғанда “бір таблеткасы бір
таблеткаға” сәйкес келеді.
Глюкокортикоидтың
тәуліктік дозасын, бүйрекүсті безінің
шу- мақгык зонасының ең активті
кезенінде, яғни ертеңгі сағат 8-де бір
рет берген тиімді. Бүл әдіс бүйрекүсті
безінің тежелуін азайтады. Егер бүл
қдбылдау тәсілі сіресу мен ауырсынуды
аз уакытқа басатын болса, оңда тәуліктік
дозаның 2/3-ін сағат 8-де, ал калған 1/3-ін
сағат 10-12 аралығында ішкізеді. Кейбір
наукастар тәуліктік дозаны 3-ке немесе
ке
бөліп (таңертең, күндіз 2 рет және түнге
қарай) қолдануға мәжбүр болады. Бірақ
бүл жағдайда да дозаның ең үлкен бөлігін
таңертең 1Шкізген
тиімді.
Жүйелі
глкжокортикоидтық ем үшін депо-дәрмектерін
қолдан- баган
жөн. өйткені бүл жағдайда ауырсынудың
ырғағын анықтау мүмкін емес,
қандағы глюкокортикоид деңгейі
тербелігі түрады және депо- ■^рмектерді
салган жерінде бүлшықеттін атрофиясы
пайда болады, с°ньтең
бірге бүйрек үсті безінің функциясы
ауыр тежеледі,
4!
Ревматоидтык.
артриттін активтілігі биік тез өрістейтін
барысы және висцеральді зақымдануларында
пульс-терапия әдісін колдан болады: 1
г метилпреднизолонды 30-60 минуттың
көлемінде вена күніне бір реттен 3 күн
катарынан тамшылатып енгізеді.
Жасы
егде, артериялық гипертензияға бейім
адамдарға пульс-тера пияны аздау дозада
- 250-500 мг бірнеше күн жасайды.
Гіульс-терапияның
жанама әсерлері:
Жиі
кездесетіндері: бетгін кьізаруы, дәм
сезіну бұзылысы, өтпе гипертония, өтпелі
гипергликемия, артрит, артралгия,
миалгия.
Сирек
байкалатындары: тоқгаусыз ықылық,
анафилаксиялық ре- акциялар, неврологиялық
бүзылыстар (құрьгсу, галлюцинациялар,
бас ауыруы, журек айнуы), инфекцияның
өрістеуі, кенет өлім (гипокали- емияға
байланысты аритмиядан). Сондықган
пульс-терапия жасаған- да фуросемидті
қолдануға болмайды.
Базистік
дәрмектер.
Базистік дәрмектер ревматоидтық
артриттіқ өрістеуін бөгейді. Базистік
дәрмектердін қатарына жататындар:
алтын
дәрмектері;
цитостатиктер;
Д-пеницилламин;
аминохинолин
туындылары
сульфаниламидтер
(сульфосалазин, салазопиридазин);
циклоспорин
және тенидап, цитокиндерге және
лимфоциттік антиген-дерге моноклондық
антиденелер;
метациклин.
Базистік
дәрмектер әсерінІң жаяпы ерекшеліктері:
баяу,
2-4 айдан кейін емдік әсер етуі;
кеселдің
иммундық, лабораториялық, клиникалық
көріністерін едәуір қайтаруы;
буыннын
деструкциясын баяулатуы;
организмде
кордалануынан, емді токтатқаннан кейін
де, әсері бірнеше ай сакгалуы.
Базистік
дәрмектердің емдік куаты шамамен теңдес
(әсіресе ерте- леу сатысында), бірақ
кесел өрістей келе олардың әсері
біртіндеп төмендейді.
Базистік
дәрмектер, активті ревматоидтық артрит
накты анықталы- сымен, уақыт оздырмастан
колданылуы тиіс. Емнін басында базистік
дәрінін организмде жиналып, емдік әсері
әбден білінгенше оны СҚҚД- мен немесе
глюкокортикоидпен (көрсетпе болса)
косып қолданады. Дәрмектін әсер етуі
не етпеуі тек 3-4 айдан кейін білінеді.
Базистік ем стационарда бастатып, одан
әрі емханада жалғастырылады. Дәрмек
әсер етпесе немесе жакпаса оны басқасына
ауыстырады.
Базистік
дәрмектерден болатын ремиссияның
уақытшалығынан (бірнеше айга созылатын),
оларды түракты қолдану кажет.
Ллтын
дөрмектері.
Емдік әсерінін қуаттылығынан бүл
дәрмектер бірінші орында (науқастардын
80%-да ремиссияға әкеледі). Әсерінін
механизмі толык анықталмаған: алтъш
дәрмектері синовий қабығында және
мононуқіеарлык фагоциттер жүііесінде
жиналып үзақ сакталады, макрофагтарды.
нейтрофилдерді тежейді, макрофагтардың
антигендер- мен. Т-хелперлермен
әрекеттесуін бөгейді. РФ т\'зілуін
азайтады.
42
ҮъЖ
қолданғанда алтын дәрмектер)
ревматоидтык'артриттщ өрістеуін ктатыіь
кейде 4-5 жылға созылатын ремиссияға
әкеледі, кейде — ^озиянын болуына
қарамастан сүйектің структурасы
дүрысталуы да ™кін. Наукастың жағдайы
жақсарады, артралгиялар басылады» ЭТЖ
^іпьгна келеді және СҚҚД-ді тоқтатуға
мүмкіндік пайда болады.
Алтын
дәрмектерін колдану көрсетпелері:
ревматоидтык артриттің бүындык
тү'рі
(егер бүрын СҚҚД әсер етгіесе), әсіресе
кеселдің тез өрістеуі, сүйек эрозияларынын
ерте қалыптасуы, РФ титрінің жоға-
рылығы.
Алтын
дәрмектерш ревматоидтык артрит
басталғаннан 6 аптадан кейін, диағноздың
дүрыстығына көз әбден жеткен сок ғана,
қолдана- ды. Бүлар ревматоидтық артриттің
ерте сатысында көмектеседі, ал түракгы
деформация мен контрактураға әсер
етпейді және дерттін серонегативті
түрінде де ететін әсері іиамалы.
Кризанол
—
қүрамы 70% кальиий ауротиопропанол
сульфонаты. 30% кальций глюконатынан
түрады, 1 мл 17 мг алтыны бар. Басында
кризанолды аздау дозада, 0,5-1 мл 7 күнде
бір-екі рет бүлшыкетке салып байқайды,
кейін аптасына і рет 2 мл 7-8 ай салады.
Бүдан кейін, дәрмектің емдік әсері
күмәнсіз болса, 3-4 ай 2 мл 2 аптада бір
салынады; егер ремиссия сақталып,
наукдстың жағдайы жақсараса, оны 2 мл
3 аптада бір рет, 1-2 жыл (тіпті үзбестен
одан да үзак) салуға болады. ЕмдІк
әсердің алғашқы белгілері 3-4 айдан
кейін, әдетте 200- 400 мг алтынды қабылдаған
соң білінеді, әрі қарай адамның жағдайы
тәуірлене береді.
Санакризин
- кризанол тәрізді, 50 мг (алтыны 25 мг)
бүлшықетке енгізеді,
Миокризиң
(тауредон)
~ ауротиоапма қышқылынын натрийлік
түзы
20
және 50 мг ампулалар (5, 12,5, 25 мг алтыны
бар) бүлшықетке салынады. Басында 10 мг
немесе 20 мг аптасын 1 рет енгізіп байкай-
ды. Содан кейін 50 мг аптасына 1 рет
бүлшық етке 7-8 ай салады. Дәрінің әсері
жағымды болса, әрі қарай 3- 4 ай
инъекцияларды 10- 15 күн аралықпен
жасайды. Ремиссияға жеткеннен кейін
сүйемелдеуші ауротерапияға көшеді -
3 аптада 1 инъекдия, Осы әдіспен
сүйемелдеуші емді үзақ жүргізеді.
Инъекцияларды бүдан сирек жасағанда
алтыннын концентраииясы организмде
төмендеп, дерттің өршуіне әкеледі.
Өршу белгілері байқала бастаса
инъекцияларды кайтадан жиілендреді.
Наук- астар емді көтере алатын жағдайларда
ремиссияға түсіру саны 96%.
Ауранафин
(ридаура) —
алтынның триэтилфосфині, пероральдік
ал- тың дәрмегі, 0,003 г таблетка түрінде.
Тәуліктік дозасы 6 мг, екіге беліп
беріледі. Жағымды болса, емді 6-18 ай,
одан да үзак жалғасты- рады. Тауредонға
қарағанда әсері төмендеу.
Алтын
дәрмектері мынадай жанама әсерлер етуі
мүмкін:
науқастардың
10%-да қышыма бөртпелер, стоматит;
шаштың
түсуі, коньюктивит. кызба. нефропатия
(протеинурия, нефротикалық синдром
наукастардың 1-10%-да байкдлады);
тромбоцитопения,
лейкопения, ашіазиялык анемия (науқастар-
ДЬ,Ң
10%-да), гепатит;
диарея
(ауранофинді колданғанда).
43
Алтын
дәрмектерін колданғанда кзнныл, несептщ
анализдерін кай^ талап отыру кджет
(протеинурия 0,2 г/л артса және көру
аймағында х 10 эритроцштер пайда болса,
алтын дәрмектерін токгатып, бүйреі
функциясын тексереді).
Аатын
дәрмектерінің карсы көрсетпелері:
кахексияға
альш келген, висцериті, васкулиті бар
ревматоидты* артрит;
бүйрек,
бауыр, ішек, терінін түракты закымдану
белгілері;
гемоцитопениялар;
жүктілік.
Алтын
дәрмектері аскыну берсе - алтынды
организмнен тез шыға-І ру үшін 5% унитиол
ерітіндісін 5 мл бүлшықетке салады,
гемоцитопе-І ния болса —тәулігіне
15-60 мг преднизолон беріледі және алтын
дәрмектерін токтатады. Ревматоидтық
артриггің серонегативті түрінде]
науқастардын көбі алтын дәрмектерін
көтере алмайды.
Иммундепрессанттар-цитостатиктер.
Әсер ету механизмдерх:
аутоиммундық
реақциялардын, аутоантиденелердің,
иммундық; комплекстердін (ИК) түзілуін
тежеуі;
лизосомалық
мембраналарды түрақтау аркылы
протеолиздік ферментгердің шығуына
жол бермеуі;
қабынуға
қарсы тікелей әсер етуі.
Цитостатиктерді
колдану көрсетпелері:
висцеральдік
зақымданулар мен васкулитпен жүретін
ревматоид- тық артрит, оның псевдосептикалық
түрі; бүл жағдайларда глюко- кортикоидтардын
әсері шамалы, Д-пеницшілинді, алтын
дәрмегін қол- дануга болмайды, сондыктан
цитостатиктен басқа шара кдлмавды;
ревматоидтык
артриттін буындық түрінін ауыр, тез
өрістеуші ба- рысы (егер СҚКД әсері
шамалы болса және өзге базистік
дәрмектерді наукас көтере алмаса);
глюкокортикоидтардын
жакпауы, оның жанама әсерлері немесе
кортикоидтарға тәуелділік болуы.
Метотрексат
(аметоптерин, метиламиноптерин) —
ревматоид- тық артриттің емінде
қолданатын негізгі цитостатик.
Метотрексат — фолий кышқылының
антагонисі, дигидрофолатредуктазаны
тежеу ар- қылы, ДНК синтезінің басты
реакциясын тоқтатады. Сонымеи қатар
метотрексат тимидинсинтетазанын
белсеңділігін төмендетеді. Метот-
рексат 2,5 мг габлеткалық және 5 мг ампула
түрінде шығарылады. Оны 2,5 мг аптасына
3 рет 12 сагат аралығымен ішкізеді
(дүйсенбі күні сағат 8-де және 20-да,
сейсенбіде сағат 8-де, содан кейін келесі
дүйсенбіде ертеңгі сағат 8-ге дейін
үзіліс жасайды). Осы схемамен колданғанда
емдік әсері күшейеді. жанама әсерлері,
соның ішшде концерогендік әсерлері
байқалмайды. Бірақ бүл схеманың өзінде
кей- де жаралы стоматит, терінің
депигментациясы, алопеция, мегалоблас-
ттық анемия, бауыр фиброзы, пневмопатия,
цитопения, бас ауыруы, үйқышылдық,
терінің қышуы, есекжем болуы мүмкін.
Циклофосфамид
(циклофосфан, эндоксан, цитоксан) —
синтезделген хлорэтнламин тобынын
дәрмегі. Циклофосфан барлықиммункомпетентті
жасушаларды тежейді: Т-хелперлерді,
Т-супрессорларды, Т-эффектор-
44
одын
ізашар жасушаларын, В-лимфоциттерді,
цитотоксиндік Т-клл- Леп-лерді.
Циклофосфан 100-150 мг тәуліктік дозада
3-4 апта, кейін
75
мг, кейде 25 мг күн ара бүлшықетке
салынады.
’ Ңмуран
(азатиоприн)
— 6-меркаптопуриннін синтезделген
имидазольдік
туындысы.
6-Меркаптопурин күрылымына имидазол
сакинасын
енгізу,
онын иммунсупрессиялык әсерін күшейтіп,
цито- ток-сикалық әсерін азайтқан.
Дзатиоприн
иммундык жасушаларда ДНК синтезін
бүзады. Иму- ран 0,05 г таблетка түрінде
шығарылады; күніне 1 таблеткадан 3 рет
3-
апта
беріп, кейін 25-50-75 мг сүйемелдеуші
дозаға ауыстырып, үзақ ішкізеді.
Проспидин
—
өзге цитостатиктерге қарағанда жанама
және улык әсері шамалы. Ампулада 0,1 г
шығарылады; 0,1 г натрий хлориді
изотониялык ерітіндісінін 10 мл немесе
0,25% новокаин ерітіңдісінін 10 мл ерітіп
8-12 күн, күн сайын вена ішіне немесе
бүлшықетке енгізеді, кейін 5-6 инъекциясын
күн ара жасайды, әрі қарай - 2 аптада 1
рет енгізеді. Курстық дозасы - 1,5-6 г.
Цитостатиктердің
жанама әсерлері:
анемия,
лейкопения, тромбоцитопения, сүйек
миының гипоп- лазиясы;
бауырға
уытгы әсері;
жыныс
бездері функциясының төмендеуі;
алопеция;
терінің
қышуы, бөртпе түсуі;
инфекциялык
асқынулардын косылуы;
дәрмектердің
кейбіреуі хромосомалық аберрацияларды
туында- туынан канцерогендік және
тератогендік әсер ету мүмкіндігі.
Ревматоидтық
артриттін емінде цитостатиктердің
ішінде ең тиімдісі
метотрексат.
Бірак метотрексатты салицилаттармен
кдтар қолданса, салицилаггар метотрексатты
белок байланысынан айырады және бүйрек
түтікшелерінде экскрециясын азайтады.
Сондықган метотрексаттың кандағы
концентрациясы жоғарылап, улық әсері
күшеюі мүмкін. Осы себептен метотрексатты
салицилаттар немесе басқа СКДД-мен
бірге колданғаңда сақ болып, қажет
жағдайда дозасын азайту керек. Ревма-
тоидтық артриттің емінде цитостатиктер
6-12 ай және одан да үзақ колданады.
Преднизолон
мен циклофосфанды қосарлап
жүргізілетін
пульс-терапия:
ші күні
1000 мг циклофосфанды + 1000 мг метилпреднизолонды
300-400 мл натрий хлоридінің физиологиялық
ерітіндісіне қосып, вена ішіне 30-40
минут тамшылатып енгізеді.
ші және
3-ші күндері метилпреднизолонды (1000 мг
дозада), бір Өзін
тамшылатады.
Бүл
емнің колдану көрсетпелері:
ревматоидтық
артриттің ерте сатысында деструкцияның
тез дамуы
(иммундық
қабыну процесін тез үзу максатымен);
васкулит,
висцеропатия көріністерінін болуы;
әдеттегі
емге берілмейтін қатан буын синдромы;
РФ-ьгң
және циркуляциялык иммундық комплекстердің
биік тИтрлері.
45
Д-пениицлламин
(купренил, метйлкаптаза) —
синтезделген дәрмеі күрылымында
пениииллин молекуласының бір бөлшегі
бар цистеинн' диметилдік туындысы. Әсер
ету механизмі:
иммундысупрессиялык
әсер етуі (В-лимфоциттердің, Т-
хелперлердің, макрофагтардын НЬА
жүйесі антигендерінін ДЯ локус- тарымен
әрекеттесуін тежейді);
коллагеннін
синтезін бөгеп, оның еритін және
ерімейтін фрак- цияларынын арақатынасьш
дүрыстайды, осьі аркылы склероздық
процесті тежейді;
иммундык
комплекстердің диссоциациясын арттыру
және бүзу арқылы патологиялык
макроглобулиндердін, соның ішінде Рф
мөлшеріН азайтады.
Крлдану
көрсетпелері:
диагноз
күмәнсіз бола түра, ревматоидтык
артриттің катаң ба- рысы;
РФ-ың
биік титрі, ревматоидтык түйіндердің,
ревматоидтық пневмопатияның болуы;
алтын
дәрмектері көрсетілген жағдайлар,
бірак науқастың сол дәрмектерді көтере
алмауы.
Д-пеницилламин
—
алтын дәрмектері тәрізді емдік әсері
куатты дәрмектердің бірі (80% ремиссия
беретін).
Купренил
— 0,15, 0,3 г капсула және 0,25 г таблетка
түрінде шыға- ды, тамактан кейін беріледі.
Алғашкы тәуліктік дозасы 250-300 мг; емнің
әсері 8-12 аптадан (2-3 айдан) кейін білінеді.
Бүл дозаның әсері шамалы болса, тәуліктік
дозаны 450 мг-ға дейін көбейтеді, кейін
2-3 айдан сон, кджет болса, оны 600 мг-ға
дейін көтереді. Дозаны әрі қарай көбейту
кажетсіз, өйткені емдік әсері күшеймейді,
керісінше улық әсері пайда болады, 4-6
ай өткен соң әсері болмаса, дәрмекті
тоқтатады. Егер емдік әсері айқын болса,
онда біртіндеп төмендетіп, сүйемелдеуші
дозамен ~ 100-250 мг/тәул. емдеп көреді,
Дәрмекті бүл дозада айлар, жьитдар бойы
кабыддауға болады. Кейбір адамдарда
куп- ренил аз дозада көмектеседі (50-150
мг) - “аз дозалық әсер”. Ревма- тоидтық
артритті купренилдің аз дозасымен
емдеу әдісі де бар.
Купренилдің
жанама әсерлері (ңауқастардын 25%-да
болады);
терінің
қышуы, бөртпелер түсуі;
диспепсиялық
бүзьпыстар;
гемоцитопениялар;
холестаздык
гепатит;
бүйрек
закымдануы (протеинурия, нефротикалық
синдроммен);
В6
витаминінін тапшылығы (Д-пеницилламинмен
бірге В6
витаминді колдану кажет);
сиректеу
— миастения, өкпе фиброзы дамуы.
Ревматоидтық
артриттің ауыр висцеритпен, әсіресе
бүйрек зақым-
дануымен.
гемоцитопениямен жүретін түрінде және
жүктілікте Д- пеницилламинді қолданбайды.
Серонегативті ревматоидтық артрит-
пен ауыратындар көбіне купренилді
көтере алмаііаы.
аминохинолин
туындылары.
Бүларды
ревматологиялық практи- каға 1951 жылы
түнғьші енгізгеч Пейдж. Әсер ету
механизмдері:
46
ясүмсак
иммундьщепрессиялық ьС;ер етуі;
лизосомалық
мембраналарды
тұрақтандырып, лизосомалық Аерменттердін
шығуын
тежеуі;
бос
радикалдарды байланыстырып, зақымдау
әсерін азайту;
АТФ
синтезін тежеу арқылы қабыку процесінің
энергиямен қам- тамасыз
етілуін
азайтып, кабынуды басуы;
кзбыну
простагландиндердің синтезін тежеуі;
нейтрофилдердін
фагоцитоздық және хемотоксистік
қасиетін
тежеуі.
Крлдану
көрсетпелері:
ревматоидтық
артриттің баяу өрістейтін жеңіл
түрлері;
акгивті
ревматоидтык артрит, егер өзге базистік
дәрмектерді кол- дануға
болмаса.
Делагил
(резохин,
хлорохин, хингамин)
— 0.25 г таблеткалық және 5 мл 5% ерітіндісі
бар ампула түрінде шығарыладьг. Плаквенил
(гидро- ксихдорохин)
-
0,2 г таблетка түрінде. Дәрмектер ас
корыту жолынан тез сіңеді, организмнен
жартылай шығу уақыты 6 тәулік, күн сайын
10 күн кабылдағаннан кейін онын қандағы
концентрациясы түрақты денгейде
сақталады. Дәрмек бауыр, талақ, бүйрек.
өкпе, қан және орталык нерв жүйесінің
жасушаларында жиналады. Делагилдің
әдеттегі емдік дозасы 1 таблетка (0,25
г); плаквенилдің - 0,3-0,4 г (1,5-2 таблеткасы),
Кейбір науқастарға алғашкы 10-14 күн
делагилді 0,5-0,75 г, плаквенилді 0,6-0,8 г
ішкізіп, кейін әдеттегі дозага ауыстырады.
Дәрмек тамақган кейін беріледі.
Аминохинолиндік
дәрмектердін емдік әсері онша куатты
емес, оларды
12
ай, кейде одан да үзак колданады.
Үздіксіз кдбылдағанда емдік әсері 3-6
айдан кейін біліне бастайды, максимальді
әсері 6-12 айдан кейін пайда болады.
Науқастардың көбі дәрмекті жаксы
көтереді, бірак кейде мынадай жанама
әсерлер беруі мүмкін:
диспепсиялык
бүзылыстар, гастралгиялар;
тері
бөртпелері, қышыну;
бас
ауыруы, айналуы;
шаштын
ағаруы;
лейкопения,
кейде тромбоіштопения;
көз
жағынан өзгерістер: хлорохиннің мүйіз
қабатка жиналуы, гшгменттік ретинит
(тор кабатының меланині хинолиндік
дәрмекгерімен байланысады, сондыктан
меланиннін қорғаныс касиеті төмендейді);
к©з
аскы-нуларын алдын алу үшш наукас 3-4
айда бір рет окулистке каралуы тиіс.
Бүл
әсерлер делагилдің 0.25 г немесе
плаквенилдін 0,4 г асыра қ°лданғанда
кездеседі. Делагилге карағанда
плаквенилдің жағымды- льіғьі
тәуірлеу. Аминохинолиндік дәрмектердің
абсолюттік қарсы Көрсетпелері
жоқ, салыстырмалы көрсетпелері: көз
түбІ торынын па- т°логцясы,
гепатит, цитопения және психоздар.
Сулъфаниламидтік
дәрмектер (сульфасалазин, салазопиридозин).
Ьүлар
аминохинолин туындыларынан куатты
әсер етеді. Кейбір
Мандар
бүлардын әсері Д-пеницилламиннін
әсерінен күшті деп са- ИаИДЬ[
47
Сулфаниламидтік
дәрмекгер әсерінін механизмі:
кұрамында
күкірт бар белоктар молекуласындағы
дисульфихп байланысты бөгеп,
антвденелердің, сонын ішінде РФ түзілуін
теже^
кдбыну
простагландиндерін, лейкотриендердің
синтезін теж< қабынуды біршама басады;
иммундыдепрессиялық
әсер етеді. .
Көрсетпвлері:
купренилдің, алтын дәрмектерінін,
цитостатиктерд
жақпауы
немесе әсер етпеуі.
Сульфасалазин
(салазопиридозин) —
0,5 г таблетка түрінде, тәулік^ дозасы 2
г. Емдік әсері 3 айдан соң байкалады, ем
үзақ жүргізіледі жылдай, одан да үзак).
3 айдан кейін ауырсыну басылады, қабыңң
буындардың саны, ЭТЖ, РФ титрі азаяды,
6 айдан кейін серомукоқі тың деңгейі
төмендейді.
Жанама
әсерлері (наукастардың 36%-да болады):
диспепсиялык
бүзылыстар - жүрек айнуы, күсу; г
бас
айналуы, ауырсынуы; •
артериялық
гипотензия; ,
лейкотромбоцитопения;
тері
бөртпелері, жаралы стоматит.
Ем
кезінде қанның, несептің анализдерін,
бауырдың, көз түбі т« қабатының жағдайын
тексеріп отыру қажет.
Циклоспорин
және тенидап.
Әсер
ету механизмі: лимфоцит гещ мына әсер
етіп, интерлейкин-2-нің синтезін бүзады,
Т-хелперлер м( Т-киллерлердін әрекеттесуін
бөгейді, осыдан цитокиндердің түзіл]
аутоиммундық реакцияның қалыптасуы
бүзылады; қабыну фермен ротамазаның
және зақымдаушы фактордын — лактоферринні
белсенділігі жойылады.
Циклоспорин
сүйек миына әсер етпей, Т-лимфоциттерге
жеке әс< етеді (цитостатиктерден
айрықша), сондықган миелодепрессияны
бсм дырмайды. Ревматоидтық артритте
анемия, лейкопения болғанны өзінде
қолдануға болады. Циклоспориннің тиімді
тәуліктік дозасы 2 мг/кг, кейбіреулер
оны тәулігіне 5-6 мг/кг қолданады. Емді
3 а наукдс дәрмекті жақсы көтерсе - 1-1,5
жыл жүргізуге болады.
Көрсетп&іері:
ревматовдтык артриттің баска дәрмектерге
берілмейт ауыр барысы. Циқлоспоринді
бірден колданбаЙ, резерв дәрмегі ретіні
сактаған дүрыс.
Жанама
әсерлері:
диспепсиялык
бүзылыстар (жүрек айнуы, қүсу, анорексия);
;
бауыр,
бүйрек функциясының бүзылысы; і
қызыл
иектің гиперплазиясы;
тромбоцитопения; :
сүйыкгық
жиналуы; I
күрысулар; ■
артериялык
гипертензия.
Тенидап
— иммунды модуляциялық және иммунды
супрессиялЫ қасиеттерге ие жана дәрмек.
Ревматоидттық артриттің емінде сонЯ
жылдарда қолданула. Көрсетпелері
циклоспоринге үқсас, 120 X
тәуліктік
дозада қолданылады. Л
Цитокиндерге
жөне
лимфоциттердіц түрлі
антигендеріне (СД4%
СЛ СД-> ДК) моноклондык антиденелер.
Соңғы кезде ревма-
гоидтык
артриттін
емінде иитокиндерге және лимфоциттер
чНТигендеріне
карсы
моноктондык антиденелсрді қолдану
әдістері кара- стырьшуда.
Моноклондық
антиденелерді өзге базистік дәрмектер
көмек- теспегенде
қолданады.
Бүл дәрмектер ауыр лимфопенияны
туғызады. певматоидтык
артриттің
активтілігін басады. Бірақ лимфоцип'ер
саны өз калпына
келген
сон ревматоидтық артрит қайтадан өршуі
мүмкш. Емнін бір курсынан кейін болған
ремиссия 3 айға ғана созылады, сондыктан
емді
кайталау кажет. Лимфопенияның дамуы
оппорт>'нистік инфекцияның
қосылуынан
қауіпті.
Сонғы
уакытта
ревматоидтық артриттің емінде Т-жасушалық
вак- цинаны
және
иммундьгқ жасушалардыи НЬА ОК4
молекуласының белгйіі бір антигенімен
әрекеттесуін бөгейтін (блоктаушы)
синтездел- ген пептидтерді колдану
мүмкіндігі карастырылуда.
Метациклии.
Метациклииді 24 апта 0,3-0,6 г тәуліктік
дозада қол- данғанда
оң
әсер етуі турагіы мәліметтер бар.
Метациклин базистік дәрмек саналады,
ол иммундыдепрессиялық әсер етеді:
синовий тінінде коллагеназаньгң
белсенділігін. нейтрофилдердің
хемотаксисі мен фа- гоцитоздық қасиетін
төмендетеді, қышқыл радикалдардың
түзілуін тежейді. Метациклин ревматоидттык
артриттің резистентті түрлерінде
колданылуы тиіс.
Ревматоидттык
артриштің емінде базистік дәрмектерді
косарлап колдану әдістері.
Базистік дәрмектерді қосып колдану
әдісі емнің әсерін күшейтуге, жанама
көрсетпелерді азайтуға мүмкіндік
береді. Базистік дәрмектерді жүптастыру
түрлері:
ауранофин
тәулігіне 6 мг + метотрексат. аптасына
5 мг, 6 ай;
азатиоприн
тәулігіне 100 мг + сульфасалазин 1.5 г
тәулігіне, 12 аи;
миокризин
аптасына 5 мг + циклофосфан тәулігіне
25 мг + плаквенил тәулігіне 400 мг;
~
азатиоприн тәулігіне 100 мг + циклофосфамид
тәулігіне 50 мг + плаквенил тәулігіне
300 мг;
~
сульфасалазин тәулігіне 2
г
+ купренил тәулігіне 450 мг;
~
кризанол аптасына 34 мг + метотрексаг
аптасына 5 мг.
Қорытып
айтканда, үзбей қолданылған үзак
базистік ем, ауыр ба- рысты ревматоидттык
артриттін бетін кайтарып, ремиссияға
алып келеді. Ремиссияға түскен соң
сүйемелдеущі базистік ем жалғастыры-
луы тиіс.
Нмдік
әсерінін куаттылығына карай базистік
дәрмектер мына реттілікпен орын алады:
бірінші
орында ~ алтын дәрмектері;
екінші
орында — цитостатиктер;
үшінші
орында — купренил және сульфаса-тазин;
төртіншіде
- энцефабол;
бесіншіде
— аминохинолин туъіндылары.
Иммундык;
жүиені реттейтін дәрмектер мен ем
шаралары. Ьүларды
шартты түрде екі топқа бөледі.
у
Нммундыдепрессиялык
әсері басым дәрмектер меи шара.іар:
Антилимфоцитгік
глобулин.
Кеуделік
лимфа түтігінін дренажы.
4-22?8
49
Лимфопитоферез.
Лимфа
тінін сәулелеу.
Ь.
Иммундымоду. іяцияк әсері басым дәрмектер
мен шаралар: \
Гемосорбцпя.
Плазмаферез.
Каскадты
нлазмофильтрация.
Криоферез.
Иммуплық
стимуляторлар.
К/Шды
тамыр ішінен лазср соулесімен сәулелеу.
Гипербариялык
оксигснаиия. ,
Бүл
см әдістерін базистік ем әсер етпегенде
колданадьг. |
ііммундыдепрессиялык
осері басым ем шаралары.
Антилимфоциттік
глобулин
— адам лимфоцитімен иммунизашія-
ланган
жануарлардың (жылқынын, койдың. иттің)
сарысуынан алы- нып тазартылған, Т- және
В-лимфоциттерге кзрсы сгіецификалық
әсер ететін. антилимфоциттік глобулиндердің
фракциясы. Антилимфоци- тарлык глобулин
антидснелердің түзтуін тежейді. Иммундык
депрес- сияға жету үшін лимфоциттер
санын азайтпай-ак. фупкпиясын томсндетудін
озі жеткьчікті.
Ем
әдісі; дормсктің 0,1 ш алдымсн бір қолдың,
40 минуттан ксйЦ
1
мл екінші қолдың тсрісініа астына
енгізеді. тағы 40 минуттаң кейін 0.8 мл
бүлшыкетке. кейіпнен күн саиын немесе
күн ара 1-3 мд бүлшыкетке сіілады. Ем
к\'рсы - 10-50 ші. Емнің эсері 7 айға дейің
сакталады. Жанама әсерлері: қызба,
есеюкем. кабыну көрсеткіштерінің;
жоғарылауы. і
Кеудслік
лимфа шутігіне дреиаж салу.
Кеудеяік лимфа түтігінен катетсрмен
а-чынган лимфаны центрифугада айікілдырып,
жасушалық шогіндісіп алып тастайды.
сүйыктығын кеуделік лимфа іүтігіне
кай- тарып күяды. Әеері 2 аптадан кейін
білінеді. бірақ тсз жойылады- Әсерінін
механизмі - лимфоциггердің санын
азайтуы.
Лимфоцшпоферез
-
шеттік каннан лимфоциттерді алып тастау
әдісі.
Қаниыі
жасушалары жасушалық фракционатор
асиабында авто- маттык түрде айырылады.
лимфоциттер бөлек а^ынып тасталған соң
калган жасушалар кдн арпасына қайтарьшады.
Емдік әсері қыска, бірақ цитостатиктермен
катар қолданса үзарады.
Иммундымодуляция
әсері басым ем шаралары.
Гемосорбңия
~
канды түрлі комір сорбенттсрінен откізу
тәсілі. Рев- матоидтық артри пің ауыр
барысында (буын-висцератьдік түрлерінде)
гемосорбциянын (2-3 күнде бір) 5-6 сеансы
жүргізіледі. Гемосорбция аркылы организм
улы заттардан тазартылады, иммундық
жүйенің фун-:
кциясы шамалы болса да дүрысталады.
Бір ем курсынан ксйін висцеральдік
закымданулар, буыи қабыну белгілері
азаяды және глю-і кокортикоидтардын
дозасын 2-3 ссе азайтуға мүмкіндік
болады, ойткені рецеггторлардың бүған
лсген сезімталдығы жогарылайды.
Бір
курстан кейінгі ремиссия 2-3 айға
созьшады. ГемосорбцияньЩ орнына
энтеросорбцияны колдануға болады:
энтеродез
5 г күніне 3 рет немесс озге 'знтеросорбенггсрді
— 1-2 ас қасықтан күніие 3 рет, тамактаінан-нан
2 сағат кейін. 2 апта колемшдс.
Ңчаімаферез
—
қанның ллаэмасын алып тастап, жасушасын
кайта- ып және
алынған
плаэманын орнын альбумин ерітіндісімен,
донор- Рык
^лазмамен, кан алмастыру сүйыктығымен
толтыру тәсілі.
Л
Алынган плазмамен бірге антиденелер,
кабыну медиаторлары алы- ньіп тасталады.
Бір
ем
курсы 10-15 процедурадан түрады. Адамның
жағ- лайы
7-10
күннен кейін жақсара бастайды. Емнід
әсері 4 ай сақгалады. Цлазмаферез
висцерит
болғанда базистік еммен к;ітар жүргізьіуі
тиіс,
Каскодтык
плазмафильтраңия
—
арнайы сүзгіш арқылы айырған плазманы
екі
фракцияға бөлу тәсілі. Альбумині бар
фракцияны
эритроииттерімен
бірте науқаска
кайтарып күяды, ал аутоантиденелері
бар екінші
фракцияны
алып тастайды. Қанда аутоантиденелердің,
кдбы- ну
медиаторларының
концентрациясы азаяды, бірақ белоктың
денгейі сакіалады,
сондыктан
алынған плазманын орнын бөтен белокпен
то-
лыкгыру
кджетсіз.
Криоферез.
ГІлазмаферезбен алынған плазманы
гепарин қосып сал- қындатады. Плазма
мүздағанда криоглобулиндер, фибриноген.
им- мундык
комплекстер,
комплемент жүйесінің компоненттері
шөгіп, түна- ды. Түнбасынан, яғни
криогендік белоктардан тазартылған
плазма то- назытылған күйде сакталып,
келесі плазмаферез сеансында наукдска
кайтарылады. Осылайша криоферездің
5-6 сеанстары жүргізіледі. Бүл емде бөтен
белокты колдану қажетсіз. Көрсетпесі:
ревматоидтық артриттің агрессиялык,
тез өрістейтін барысы, глюкокортикоңдтарға
тәуелділік.
Иммундык
стимуляторлар.
Ревматоидтық артриттің емінде иммун-
дык стимуляторлардын маңызы толық
анықталмаған. Кейде тимус дәрмектері,
левамизол базистік еммен катар, онын
иммундыпатологи- ялық әсерін жүмсарту
мақсатымен қолданьшуы мүмкін.
Кднды
тамыр ішінен лазермен сәулелеу.
Әсер ету механизмі;
иммундымодуляциялық
әсер етуі;
кдңда
циркуляциялық иммундык комплекстерді
азайтуы;
микроциркуляцияны
жаксартуы;
анальгезиялық
әсері.
Ем
курсы күн сайын немесе күн ара жасалатын
6-10 процедурадан түрады.
Гипербариялык
оксигенация.
Бүл емді васкулиті айкын науқастарға
колданады. Гипербариялык оксигенация
иммундымодуляциялық әсер етеді және
мүны жасағанда микроішркуляция
дүрысталады, Дәрмектердін әсері
күшейеді. Ем курсы 8-12 процедурадан
гүрады, ^5-1,8 атм. қьісыммен жүргізіледі,
Дәрмектерді
буын ішіне енгізу және жергілікті ем.
Бүл
емнің артықшылығы:
емнің
патологаядык ошакка тікелей әсер етуі;
жалпы
әсерлі дәрмектерді үнемдеуге мүмкіндік
беруі;
дәрмектер
жағымдылығының жаксаруы;
дәрмектердің
жанама және бір-бірімен әрекеттесуінен
болатын 1иянды
әсерлерін төмендетуі.
Ләріні
буын куысына енгпу. Глюкокортикоидтарды
буын ішіне енгізу. Көрсетпелері:
~
ревматоидтык артриттің моно-,
олигоартриттік түрі (1-3 буын- аРлың
зақымдануымен шектелген);
өзі
е ләрмсктерден буындарда он динамиканың
болмауы;
контрактураның
дами бастауы;
ортопедиялык
шаралардан кейін алъгрсынулы тез
басып, реаби- литагіияны теідету
максаты.
Буынга
салу үшін гидрокортпзоннын суспензиясы.
кеналог. дек> сон. метипрел, депо-медрол,
трикорт, флостерон, дипрофос колданьі-
лады.
Гидрокортчзон
— 7 к\гнде
бір рет салынады, ірі буындарға бір
инъ- екииясына 50-125 мг, орта буындарга
— 25-50 мг, үсак буындарга -
10
мг енгізеді. Ем курсында бір буынга
3-5 инъекыия жассыынады.
Кеналог
“бір буынға 10-20 мг, кейде 40 мг 2-8 аптада
бір рет салынады. Бүл — буын ішіне
енгізетін глкжокортикоидтардың ара-
с-ындағы эталон. Метипред
- ірі буындарға 40 мг, дексон
—
8 мг, трикорт
-
10-40 мг салынады. Депо-медрол
—
метилпреднизолон аце- татынын суспензиясы,
әсері үзак. Ірі буындарға 20-80 мг, орта
буын- дарга 10-40 мг, үсак буындарға 4-10 мг
бір рет схтынады.
Флостерон
-
тізе, тілерсек, иык буындарына 1 мл;
шынтақ, бйіезік буындарына - 0,5 мл,
алакдн-фалангалық, фатангааралык
буындарға
25
мл сатынады. Әсері келесі күні бітініп,
17 күн сақталады.
Глюкокортикоидтын
бір өзі әсер етпесе. оны циклофосфанмен
косыл салуга ла болады. Циклофосфанның
бір салынатын дозасы ірі буынға
200
мг. орта буынға — 100 мг, үсак буынга -
50 мг.
Дәрмекті
буынға салар алдында, онын емдік әсерін
күшейту үшін, алдымен буынды стерильді
физиологиялық ерітіндімен, су тазарған-
ша шайып алады. Буыңды күрғатпай “майлау"
максатымен оның ішіне
мл
гемодез салынады.
Сонымен
бірге буын Ішіне салуға гидрикортизонның
липосомаға енгізічген түрі де қодданылуда.
Липосомаға енгізпген гидрокортизон-
ның емдік әсершің куаты мен үзакгығы
кеналоггың әсерінен артық. Гвдрокортизонғ-гың
липосомалық түрі б\ъінга бір рет 0,5-1 мл
салынады. Глюкокортикоидтарды б\ъінға
салу шеміршекке катаболизмдік әсер
етеді және асептикалықнекрозды,
инфекииялықартритті дамьгп' мүадкіндігінен
к.ауіті. Сондыктан онын қарсы көрсетпелерін
ескерген жөн.
Гтжокортикоидтарды
вуынға салудыи карсы көрсетпелері:
буындд
немесе оның манында инфекция ошагынын
болуы;
б\ъшның
ауыр деформациясы.
Дөрипк
синовэктомия,
Бүл — операшіясыз, буын ішіне химиялык
немесе радпонзотоптық зат салып,
қабынған синовий қабығын жоя- тын ә.діс.
Көрсетпесі:
әдеттегі емге берілмейтін ірі буынның
созылмалы синовииті Буынды пункциялап,
сүйықтығьгн сорып алған сон 2% лидокаинның
Ю мл салады. содан кейін осмий қышқылынын
\%
ерітіндісінін
ІО \ьті
және 40 мг кеналог немесе метипред
салынады. Емнін зсері 6-12 айға созылады.
Жанама
әсерлері-
буынның
каттьг ауыруы, шеміршектің зақымдану
мүмкіндіп. ине тыккан жолдың жыданкезге
айналуы. Радиоактивті синовэктомия
(б_\ъгн ішіне радиоактивті иттрийді
салу) радиациялык ?скыну беретінліктен.
кен қолданылмаГиы.
0згс
Оәрі.іерОі
буын ішіне са/іып емдеу:
«
контрикал
20
000 Б нсмесе трасилол 40 000 Б (лилосомалык.
пменттердін
ездерін
және олардың болінуін дөтеп,
синовитті баса-
і)"
бул ем синовий суііыктьньпиа гиалуроиндаза
белсснлшігі жоға- оы болғанда көрсетіледі;
циклофосфан
100-200
мі. буыннын тү-ріне қарай (аптасына 1
рет. кхрсы -
3-5 инъекция); ем синовий суныктығында
РФ және раго- иііггер көп болғанда
тиімді әсер егеді;
алтын
т\гздары
(50 мг аптасына 1 рет);
димексид
20% - 5 мл (кабыну мен ауырсынуды басады);
соматостатин
(гипоталамустын гормоны. соматотропиннін
бөлінуін тежейді)
-
750 мкг 2 аптада 1 рет, 6 ипъекция. кабынуға
карсы, анальгезііялык
әсер
етеді.
Дтялған
дәрмектер гіітрокортитонмен, аі биік
активтілікте кеналог немесе метипредпен
бірге салынуы тиіс.
Бүынның
сыр/пынан жүргізічетін жергілікті ем.
Маы
аппликациясы.
Қурамында СҚКД бар индометамин. бута-
дион. вольтарен майлары, гель түріндегі
нимесулид немесе ауырсы- нуды баслтын
финалгон т.б.
Димексидті
ко.ідану.
Артриттін жергьтікті емінде димексидті
(ли- метилсульфоксид ДМСО) қоллану бүл
кездегі үлкен жетістік.
Димексидтін
басты қасиеті - сау терінің бетінен
тереңге сіңгіштігі. Тері бетіне қойылған
аппликациясыііын взіңдс димексид буьш
куысын- да, буын кабының тіндерінде,
бүлшықетте табылады. Сонымен қатар,
димексид сау терІден өзімен бірге
терендікке түрлі дәрілерді (әсіресе
темен молекулалы) шестіріп әкетеді.
Мәселен, ілеспелі дәрі де ДМСО- пен
бірге буын қуысына енедІ.
Димексид
кдбыну простагландиндерінін түзілуін,
фагоиитозды те- жеу аркылы қабынуды
едәуір басады. Өзге дәрмектердін
қабынуға карсы әсерін к\гшейтеді
және фиброздьгң дамуын токтатады.
Осыган байланысты димексидті контрактураны
емдеу үшін де ко/іданады.
Аппликацияға
димексидтін 30-50% ерітіндісін (кайнатылған
суга вдсып) пайдаланады. Ерітіндіге
малынган салфетканы, сәл сыгып. буынга
жапсырады, бетін полиэтилендік пленкамен
катап. жылы орап тастайды. Басында
аппликаиля уакыты 10-15 минут. кейін
узартып -0-30'120 минутқа дейін жеткізеді.
Димексидтің әсерін к\'шеііту үшін
ерітіндісішң 1 мл-не 25 мг анальгин, 250 Ь
гепарин немесе 0.75 мг Підрокортизон
қосады.
Сонымен
бірге. димексид-бугадиондық,
димексид-индометациндік. лимексцд-вольтарендік
аппликаішяларды жасауға болады. Ол
үшін ал- льімен атап әткен майдың
(бутадион, индометации т.б ) біреуімен
бу- ь,нлы
жүқатап маіііап, бетіне димексімтің
30-50% ерітіндісіне малын- ған
садфетканы жапсырып, жоғарыда
көрсетілгеңдей. орап тастайды . Аппликация
жасау сүйыкгығынын қүрамы баскдша
болуы ла мүмкін. ^эселен, И.И.Жаденов
(1988) мынадай әдісті үсынады;
Циклофасфан
— 200 мг;
підрокортизон
— 125 мг;
30-50%
димексид ертндісі - XI-50 мл. Осы ерітіндімен
кочпре-
еР
күшті кабынған буындарлыи бетіне күіі
сайын 2 сагагган 10
салынады.
Димексидті
қолданудың қарсы көрсетпелері:
бауыр.
буйрек функииясының бұзылыстары;
катаракта;
жүктілік;
димексңдтің
жаклауы.
Физиотерапия.
Ревматоидтық артритгің емінде
физиотерапияға көц мән берілуі тиіс.
Ен жиі қолданатын әдістер: парафиннің,
бишофитгің ; аппликациялары, гүрлі
дәрмектерді буынға фонофорез немесе
элект- : рофорез әдісімен енгізу т.б.
Емдік
дене шыныктьіру және массаж.
Бүл емді кеселдің өткір;
белгілері басылғаннан кейін бастайды.
Негізгі мақсаггары:
закымданған
буын маңындағы бүлшықеттердің куатын
арттыру; ,
буын
қабының, буын маңы тіндерінің бүрісуіне,
тартылуына жол бермеу;
жаттығулар
көмегімен буьГндардың деформациясына
жол бер- меу, шинаны, лонгетаны пайдалануды
үйрету.
Бүл
емнің басты ережесі — буындарды үнемі
қимылдату. Ревмато- идтык артритте
қимылсыз калу өліммен теңестіріледі.
Сондықтан дене,; жаттыгуларымен бірге
к\гніне
3-4 рет 15-45 минут шамасында. әсіресв; қол
үшының буындарын қимылдататын жүмыс
жасау қажет (тоқу, қол машинасымен іс
тігу, т.б.). ;
Буындардың
III дәрежелі функциялық бүзылысында
наукасты өзін- өзі күтуге үйрету кажет
(жуынуға, тарануға, ыдысты қолдануға
т.б.).
Буындардын
бүгілген, клсайған күйінде “қатып”
қалмауы үшіні ортопедиялық ем жүргізіледі,
мысалы алмалы-салмалы шиналарды,:
лонгеталарды қолданады. Шиналар немесе
лонгеталар түнде және,|
күндіз,
жүмыспен айналыспайтын уақытта салынады.
Бүл ем үзшмелі1
иммобилизация аталады. Сонымен бірге,
науқастар бас жағы аласа, катты төсекте
жатуы тиіс. Отырып жүмыс жасайтын
адамдар жиі-жиі' түрып, буындарын жазып
жүруі керек.
Санаторлык-курорттык
ем.
Бүл ем ревматоидтық артриттін буын-:
дық түрінде, активтілігі минимальді
немесе активті емес кезінде ғана,
жүргізітеді. Буындары аса қатаң
зақымданбаған науқастарды родон-і
дықсуы бар қурорггарға - Арасан Қапалға,
Алма-Арасанға, ал проли-^ ферациялық
процесі басым, деформация мен
контрактуралар қалыл-^ тасқан науқастарды
балшыгы бар курорттарға жолдайды -
Жаңақорғ-э анға. “Атырау”. “Монылды"
т.б. санаторийлерге. Санаторлық-курор-і
ттық емді висцерш немесе псевдосептикалық
синдром болғанда қол-; данбайды.
Хирургиялык
ем.
Оның түрлері:
бүзылған
буынды протезге ауыстыру; бүл ем Ірі
буындардын:
(тізенің. үршыктын) жарамсыздығында
колланьііады;
үсақ
буындарга (қол үшының. аяк басының,
білезіктің) слновэк- томия. артродез
және артропластика жасалады. Иммундык
қабыну- дың көзін алып тастау .мақсатымен
моноолигоартритте синовэктомия ертелеу
жасалынуы тиіс.
54