Хyi тарау. Соз соны

Адамнын сырткы дене жаралысы,

Напсісі айуанмен анык тендес.

Болектігі – жалгыз-ак таза акылда,

Алін келсе, жол тап та осыны емдес! Шакарім

Адамнын тагдырын болжау ушін балгер не коріпкел болудын кажеті жок. Тек кана бір сурак койсаныз жеткілікті: «Омірдегі басты максатын не, осыган калай жетпексін?».

Егер осыны жуздеген адамнан сурасаныз токсан тогызынын жауабынын молшері былай болады: «Менін жаксы омір суріп озімше бакытты болгым келеді». Сырттай карасаныз жаксы жауап. Біракта теренірек уніліп карасаныз – жетістікке жетудін жолдарынын, мезгілінін, адістерінін, нактылы максаты жок адамнын жалпылама жауабы.

Рухани карангылыктан, надандыктан жане жокшылыктан, кедейшіліктен, аурудан кутылар жол бар ма? Казір жане келешекте біздін улттык идеологиямызга, дастурімізге тірек болатын ілім бар ма?

Казіргі кездегі улттык дастурдін кулдырау шагында аркімге де бакытты омір жолынан адастырмайтын туракты нысана керек. Біз ол нысананы Абай ілімінен таба аламыз. Бул туралы президентіміз Н.А Назарбаевтын улы акыннын 1995 жылы болып откен 150 жылдык мерейтойында сойлеген созінде айткан мына салихалы ойы кімге болса да багыт бергендей болады:

"...Абай алемі бізді жеті тунде адастырмас темірказык іспетті. Соган карап тірлігіміздін дурыс-бурысын сараптай аламыз. Ойткені, жанды жегідей жеп журген коп сауалдын жауабын Абай алдекашан айтып кеткен. Абайды окып отырып-ак, коштін басын баягыда-ак жонге салып алуга болатын еді. Сорлатканда біреудін уакыты жетпейді, біреудін угымы жетпейді, біреудін атымен заукы жок.

...Казіргідей заманда Абай жырларына айына емес, аптасына емес, куніне бір уніліп коймай болмайды. Сонда жан кинап журген кай куманнін де баріне жауап таба аласын."

Бул создер арбір адамнын дурыс жетілуіне кепіл болатын, когам омірінде басшылыкка алатын багдарламалык ойлар тарізді.

Ар елдін оз улы адамдары болады. Оларды кезінде дурыс танып, олардын калдырган мураларын халыктын игілігіне колдана білген елдер заманнын кандай шыргаланынан да еркін шыгып отырады. Мысалга бір гана елді, коршіміз Кытайды алайык. Конфуций мурасын кытай халкы озінін рухани омірінін куре тамырына айналдыра білген. Улы ойшыл осыдан екі жарым мын жылдай бурын омір сурсе де кытай халкы онын жазгандарын алі кунге дейін оздерінін кунделікті омірлерінін кодексі ретінде пайдаланады. Елдін барлык саяси-алеуметтік озгерістерінде де улы Конфуцийдін ілімі ешбір мукалмайды, кайта сол саяси омірдін іргетасына айналып, жанаша кубылып отырады. Онын натижесін осы кунгі Кытай елінін каркындап оркендеу екпінінен де коріп отырмыз. Кытай халкына улы Конфуций жол корсететін шамшырагы болса, ал бізге – улы Абай бабамыз сондай шамшырак болуга лайык.

Малга достын муны жок, малдан баска,

Аларында шара жок, алдамаска.

Табысына табынып, калтан кагып,

Тойганынан калганын берсе алашка.

Мал жияды мактанын білдірмекке,

Козге шукып, малменен куйдірмекке.

Озі шошка, озгені ит деп ойлар,

Сорпа-сумен, суйекпен суйдірмекке.

Акылды деп, арлы деп, акпейіл деп

Мактамайды ешкімді бул кунде коп.

Осы кунде мал кайда, бок ішінде,

Алтын алсан, береді богынан жеп.

Осыны окып, ойлай бер, болсан зерек.

Енбекті сат, ар сатып неге керек?

Уш-ак нарсе – адамнын касиеті:

Ыстык кайрат, нурлы акыл, жылы журек. Абай