/Акша агымынын зандылыгы/

"Егер де жуз мындаган адамдар акша табудын жолын білсе, онда буны да уйренуге болады гой! Егер сіз колік жургізе алып, уялы телефонмен сойлесуді уйреніп, компьютерді менгеріп алсаныз, неге акша табуды уйренбеске?!".

– Кастер Саркытханулы, адамдардын арманы каржы тауелсіздігі, осында белгілі зандылык бар ма?

– Асет Ризаулы, бугінгі танда онімдерді оте коп молшерде ондіреді. Егер де бурын Кенес укіметі тусында акшана дурыс, кымбат та багалы зат сатып ала алмайтынсын, себебі дукен сорелері кансып бос туратын. Бар нарсенін озі «бармак басты, коз кыстынын» аркасында белгілі тутынушылардын арасына гана болінетін. Асіресе, ауылдык жерлерде «ен беделді, тукірсе тукірігі жерге туспейтін» адам сатушы болатын. Бугін барі керісінше, жанын калаган нарсенін барі де дукен сорелерінде оз тутынушыларын таба алмай сіресіп тур. Бугінгі куннін басты маселесі тутынушыга онімді жеткізу, себебі артык онім дагдарыска акеп тіреп отыр, алушы жоктын касы.

Коптеген адамдар дастурлі бизнес пен желілі жуйе бизнесін шатастырады. Олардын ойынша бизнес деген бір жерден арзанга алып, осы тауарды не онімді тілін салактап журіп кымбатка сату. Адамдардын арманы акшадан кысылмау, акшанын уздіксіз куйылып жатуы. Адамдардын басым болігі жанталасып жумыс жасаса да, турмыстары жудеу – басына тартса аягына жетпей, карыздын курсауынан кутыла алмай бейнеттеніп омір суреді.

Енді біреулер асып-тасып шалкып омір суріп: «Жегені алдында, жемегені артында», «карын ток – кайгы жок». Олардын балалары ен тандаулы оку орындарында окиды, мінген коліктерінін озі шашасынан жел есетін сайгілук – шетелдік аса кымбат женіл автоколіктері, барам деген жерлеріне барады, корем деген елдерін кореді. Осы екі жагдайды салыстыра, талдай келе менін Роберт Киосакидін «Акша агымдылыгынын шаршысы» кітабынан окып білгенім белгілі «Акша агымынын» занынын бар екені жане осы заннын мултіксіз жумыс жасап жатканы.

Сіз озініздін жеке бизнесініздін болуын калайсыз ба?

Келініз, бул ушін не кажет екенін талдап корелік.

Біріншіден, басекелестікке тотеп бере алатын идея. Нарык аланында алуан-алуан тауар мен турлі кызмет корсететіндер жыртылып айырылады. Осы аласапыран ортада оз орнынды таба кою да онай болмас...

Екіншіден, бастапкы каржы куйылымы. Мысалы, тіпті озіннін сауда лашыгыннын озін калкитып кою ушін кем дегенде 5...10 мын доллар шыгын шыгаруын кажет.

Ушіншіден, кажетті алан (ондірістік, сауда, коймалар), курал-жабдыктар, керекті саймандар т.б.

Ары карай, оз ісінді ашу ушін кажетті кужаттар топтамасын алуын керек (есепке туру, лицензия, руксат т.б.)

Кызметкерлер санын да умытпаныз, оларды іріктеу, окыту жане кун корісін камтамасыз етуге міндеттісіз.

Енді бір «сурініп мурттай ушатын» жерініз – салыктар.

Осы тізімді Алдаркосе айтпакшы: «алалайым таусылса, булалайым бар» дегендей тізбектеп, шубыртып жаза беруге болады.

Келініз, жануямыздын кірісі мен шыгысы туралы сухбаттасайык

Отбасынын кірісіне не жатады?

– Жалакы

– стипендия

– зейнетакы

– алеуметтік жардем

Шыгынга мыналарды жаткызуга болады

– Уйіннін куны мен ішіндегі муліктері

– автоколігіннін куны мен оны устауга кететін шыгындар

– балалар мен карі аке-шешенді асырауга жумсалатын шыгындар

– білім алуга жумсалган шыгындар

– тамакка, киім-кешекке кеткен шыгындар

– коммуналдык шыгындар т.б.

Егерде таразынын екі басына кіріс пен шыгынды койсак, соз жок шыгын кірісті басып кетеді.

«Омір жолы»

Келініз бул фани омірдегі карапайым адамнын омір жолын карастырайык. Буны уш болікке болінген тузу сызыкпен бейнелейік. Бул боліктер адам омірінін белестері.

I ІI III

\/-----------------\/-----------------\/-------------------\/

1-ші кезен: 1 мен 20 жастын аралыгы, бул кез адамнын жумыс істемейтін уакыты. Аке мен ананын камкорында болады.

2-ші кезен: 20 мен 60 жастын аралыгы, бул енбек кезені. Осы уакытта адам озін жане жануясын асырау ушін енбек етеді.

3-ші кезен: 60-тан ары карай, тагы да «жумыссыз» немесе зейнеткер кезені басталады. Батыста буны «бостандык» кезені деп атайды. Не себептен? Себебі енбек кезеніндегі тапкан табысы зейнеткер шакты толыктай камтамасыз етеді. Ал бізде «зейнетакы» жаксы «бостандыкты» камтамасыз етпек тугілі, олместін куніне арен-арен жетеді.

Канеки, 40 жылдын белсенді енбек кезенінде біз каншама табыска жететінімізді карастырып корейікші?

Егер біздін мемлекетімізде орташа енбек акысы 200 доллар деп алсак, ал 40 жылда 96 мын долларга ие болады екенбіз.

Бул акшага не алуга болады?

Керемет дегенде 2...3 болмелі орташа патер алуга, ал калган табысыныз аштан олмеуге себепкер болады.

Омір бойы огіз сиякты жумыс істегініз келе ме?

Адетте адамдар омір бойы жумыс істейді. Оз омірінін аягына дейін жететін акшаны ілеуде біреуі гана тапса табады.