VIII.Венн диаграммасы
Өздік есімдігі Жалпылау есімдігі
IX.Үйге тапсырма: ереже жаттау, «Бар қуаныш сыйлаған» тақырыбына ойтолғау жазу.
X.Қорытынды.
XI.Бағалау
Сабақтың тақырыбы: Белгісіздік есімдігі
Мақсаты:
Білімділік: оқушыларға белгісіздік есімдігі жөнінде мағлұмат беру, алғн теориялық білімдерін практикада қолдану;
Дамытушылық: оқушылардың ойлау қабілеттерін қиялдарын дамыту, ой қорыту, талдау жұмыстарын жүргізе отырып, білімдерін бекіту.
Тәрбиелік: сауатты жазуға, ұқыптылыққа баулу, сөйлеу мәдениетіе қалыптастыруға тәрбиелеу.
Түрі: аралас сабақ
Әдісі: түсіндірмелі, сұрақ - жауап, жаттығу жұмысы, деңгейлік тапсырма
Көрнекілігі: сызбалар, интерактивтік тақта.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру. Оқушылардың назарын сабаққа аудару. Оқушыларға сабақ мақсаты түсіндіріліп, өткен тақырыпқа шолу, үй тапсырмасы сұралады.
Есімдік, өздік есімдігінен алға білімдерін бекіту.
Бір шалдың төрт ұлы болыпты. Бірде шал сол ұлдарын жинапты. (Сол сөзі төрт деген сан есімнің орнына қолданылған.)
Кімді айтса сол келер. (Сол сөзі кім дегеннің орнына жұмсалғанда, кім де геннің өзі адам ұғымы орнына қолданылған).
Сөйтіп, есімдіктер есім сөздердің (зат есім және сын есім, сан есімнің) атын да, белгісін де, санын да атамай, тек соларды нұсқап, меңзеп көрсетеді де, солардың орнына қолданылады.
Сондықтан да кейде есімдіктерді «орынбасар» сөздер деп те атайды.
Тапсырма
Өздік есімдігі дегеніміз не?
Өздік есімдігі қандай тұлғада тұрғанын анықта. Өзінің.
Өз есімдігін тәуелде, септе.
ІІІ. Жаңа сабақ
Бұлдайды біреу күшін, біреу түсін.
Адамның кейбір кездері. Көңілде алаң босылса.
Біреу келді. - Бала келді.
Бірдеме көрінді. - Мысық көрінді.
ВЕНН
диаграммасы
БбБББ
БББББББ
БІРЕУ, Бірдеме кім? мысық
Не? Бала
Белгісіздік есідігі Зат есім
Белгісіздік есімдігінің ерекшелігі.
Әркім, әлдекім, әрне, әлдене, біреу, кейбіреу, бірдеме, бірдеңе, кімде - кім есімдіктері зат есімдердің орнына қолданылады. Мысалы: Алыстан біреу қараңдайды.
Бірнеше, әлденеше, біраз есімдіктері сан есімдердің орнына қолданылады. Мысалы: Бірнеше бала аулада ойнап жүр.
Бір, кейбір, әр, әрбір, қайсібір есімдіктері сын есімнің орнына қолданылады. Мысалы: Әрбір оқушы өз құралына ұқыпты қарау керек.
Әлдеқайда, әлдеқашан, әлдеқалай, әрқашан есімдіктері үстеу орнына қолданылады. Мысалы: Ол мектептен әлдеқашан келген.
Белгісіздік есімдіктерінің ішінен әр, кей, қай, бір, еш сөздері зат есімдермен тіркескенде бөлк жазылады. Мысалы: Әр оқушы өзіне білім, тәрбие беретін ұстазын құрметтеуі тиіс.
Деңгейлік тапсырмалар
І деңгей
Тәуелденген тұлғадағы сілтеу есімдігін табыңыз.
А) өздерің, өздереңіз. Ә) кіміңіз, несі?
Б) барлығынан, бәрінің.
Көп нүктенің орнына белгісіздік есімдіктерін қойып, олар қандай тұлғада тұрғанын ажыратындар.
Абайдың келісінен ...... сезгендей болды.
......үйінің орнын өлшеп қойыпты.
..... құрбы бүгін тату, ертең бату.
Көкшетау, оның маңындағы қалың орман..... артта қалған.
Қажетті белгісіздік есімдіктері: біреу, кей, әлдеқашан, бірдеңе.
ІІ деңгей
Бірге жазылатын есімдікті тауып, себебін айтыңдар.
А) Әр ада. Ә) Әр уақытта Б) Әр қалай
Мақал - мәтелдерден өздік есімдігін тауып, олардың қандай тұлғада тұрғанын анықтаңдар.
А) Кісі елінде күркірегенше, Өз елінде дүркіре.
Ә) өз үйім - өлең төсегім
Б) Отанға опасыздық еткенің - Өз түбіне жеткенің.
Берілген есімдіктерді қатыстырып сөйлем құраңдар.
Біраз, әлдекім, әркім, әлдеқайдан, кейбір, әрқашан.
ІІІ деңгей
Берілген белгісіздік есімдіктерді бірінші бағанға есімдіктермен, екінші бағанға зат есімдермен тіркестіріп жазыңдар.
-
Есімдіктермен тіркесуі
Зат есімдермен тіркесуі
әркім
Әр бала
Әр, кей, қай, бір, еш.
Берілген есімдіктерді қатыстыра сөйлем құрап жазыңдар.
Әлдеқайдан, әрқашан, кейбір, бірнеше, өзім, өзіміздің, өз - өзіне.
Белгісіздік есімдіктерді қатыстырып сөйлем құра.
(Белгісіздік есімдігі тұрлаусыз мүшенің қызметін атқаратын болсын.)
Ашық формалы тест.
Үлкенді сен сыйласаң, кіші.... сыйлайды.
Балапан ұяда.... көрсе,
Ұшқанда соны іледі.
Не ексең.... орасың.
Біреу тойып секіреді,
..... тонып секіреді.
Көру диктанты.
Басқа жұрт балалары оқу қуған,
Білімнен өз жұртының бетін жуған.
Ішіп - жеп жүрсе егер жайған малдай,
Адамзат жер жүзіне не үшін туған?!
Қорытынды.
Белгісіздік есімдігі дегеніміз не?
Оларға қандай есімдіктер жатады?
Бегісіздік есімдіктерінің ерекшеліктерін айтып беріңдер?
Үйге тапсырма:
Сабақтың тақырыбы: Етістік.
Білімділік мақсаты: Оқушылардың етістік туралы алған білімдерін есепке ала отырып, етістік туралы толық мағлұмат беру. Етістіктің түрлерін ажырата білуге, тіл біліміне танымдық қабілетін арттыру.
Дамытушылық мақсаты: Сөйлеу тілдерін жетілдіру. Шығармашылық іске жұмылдыру. Іздене білім алуға дағдыландыру.
Тәрбиелік мақсат: Талдауға алынған мысалдар арқылы оқушыларды адалдыққа, еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Жаңа тақырыпты меңгерту.
Әдісі: Сұрақ-жауап, түсіндіру, баяндау, топтастыру, семантикалық карта толтыру.
Көрнекілік: С.Исаев «Қазақ тілі» оқулығы
Сабақтың өту барысы:
І Ұйымдастыру кезеңі:
-оқушылармен сәлемдесу рәсімі;
-оқушылардың сабаққа қатысуы туралы кезекшінің мәліметі;
-оқу құралдарын ретке келтіру;
-сабақтың мақсаты айтылады.
ІІ Өткен тақырыптарға шолу жасау.
Сұрақ-жауап әдісі:
Сөз таптары нешеге бөлінеді, рет-ретімен атап шық.
Атауыш сөздерге нелер жатады?
Біз қандай сөз таптырмен таныстық?
Есімдік дегеніміз не?
Мағынасына қарай нешеге бөлінеді?
ІІІ Жаңа сабақ: Етістік.