Przedsiębiorstwo:

• zespół osobowych, rzeczowych oraz finansowych czynników

wytwórczych zorganizowanych i skoordynowanych w celu

prowadzenia działalności gospodarczej związanej z

wytwarzaniem dóbr oraz usług

• podmiot gospodarczy prowadzący na własny rachunek

działalność gospodarczą lub usługową w celu osiągnięcia

określonych korzyści, ponoszący ryzyko i odpowiedzialność

zgodnie z przepisami prawa i stosunkami rynkowymi.

To organizacja, która zużywa zasoby, aby wytwarzać dobra i usługi.

• Jako biznes istnieje po to, aby tworzyć wartości dla nabywców i rynku

oraz zyski będące potwierdzeniem celowości jego działania i podstawą

rozwoju.

• Przedsiębiorstwo jest systemem złożonym z uporządkowanych i

wzajemnie powiązanych działów i komórek organizacyjnych, które dążą

do osiągania ustalonych celów, podejmując dla ich realizacji

autonomiczne decyzje.

• Przedsiębiorstwo jest formalnie wydzielone pod względem

organizacyjnym i własnościowym oraz jest osobą prawną zdolną do

wykonywania czynności prawnie określonych. Przedsiębiorstwa mogą

tworzyć układy kooperacyjne w formie porozumień kartelowych,

układów franchisingowych, aliansów strategicznych i innych.

Przedsiębiorstwa różnią się pod względem:

• formy własności (przedsiębiorstwa prywatne, państwowe,

komunalne, spółdzielcze),

• formy prawnej (indywidualny właściciel, spółki osób

fizycznych i prawnych),

• przedmiotu działalności (przedsiębiorstwa wydobywcze,

przetwórcze, handlowe (hurtowe, detaliczne), usługowe),

• ze względu na narodowość właściciela i terytorium działania

(krajowe, zagraniczne, mieszane).

Wyróżniamy następujące rodzaje przedsiębiorstw ze względu na

charakter założyciela:

►państwowe

►komunalne

►prywatne, w tym:

A. spółki handlowe:

1. osobowe: jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo -

akcyjna

2. kapitałowe: z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjna

B. spółki cywilne i in.

_spółdzielnie

_fundusze

Spółkami nie są: przedsiębiorstwa państwowe i komunalne,

spółdzielnie, fundusze, zakłady osób fizycznych

3 kwietnia 1996 r. Komisja Europejska wydała zalecenie w sprawie definicji małych i

średnich przedsiębiorstw (96/280/EC).

W myśl artykułu pierwszego (§ l) załącznika do rekomendacji za małe lub średnie

przedsiębiorstwo uważa się takie, które jednocześnie spełnia trzy poniższe warunki:

_ zatrudnia mniej niż 250 pracowników,

_ ma roczne obroty nie przekraczające 50 mln euro lub ogólny bilans roczny nie

przekraczający 43 mln euro ,

_ spełnia kryterium niezależności.

Paragraf drugi tego samego artykułu stanowi, że w przypadku konieczności

rozróżnienia między małym i średnim przedsiębiorstwem za małe przedsiębiorstwo

uważa się takie, które jednocześnie spełnia trzy warunki:

_ zatrudnia mniej niż 50 pracowników,

_ ma roczne obroty nie przekraczające 10 mln euro lub ogólny bilans roczny nie

przekraczający 10 mln euro ,

_ spełnia kryterium niezależności.

Zgodnie z paragrafem trzecim wspomnianego artykułu o niezależności

małego (odpowiednio - średniego) przedsiębiorstwa można mówić, jeśli

„przedsiębiorstwo inne niż małe (odpowiednio - małe bądź średnie) nie

jest właścicielem 25% lub więcej kapitału przedsiębiorstwa albo nie

posiada w nim 25% lub więcej, jeśli chodzi o prawo głosu”.

Tak sformułowana granica może być przekroczona w dwóch sytuacjach;

_ gdy posiadaczem przedsiębiorstwa jest:

- publiczna spółka inwestycyjna (public investment corporation),

- spółka kapitału podwyższonego ryzyka (venture capital company),

- bądź inwestor instytucjonalny (institutional investor) pod warunkiem, że

nie wykonują one władzy ani indywidualnie, ani wspólnie;

_ gdy własność kapitału przedsiębiorstwa jest w takim stopniu rozproszona,

że może ono zasadnie deklarować, iż żadne pojedyncze ani grupa

przedsiębiorstw nie będących małymi bądź średnimi przedsiębiorstwami

nie posiadają 25% lub więcej jego kapitału.

Finanse przedsiębiorstwa

Są to zjawiska ekonomiczne związane z gromadzeniem i

wydatkowaniem środków pieniężnych na cele działalności

przedsiębiorstwa.

Jest to proces sterowania pozyskiwaniem źródeł finansowania

działalności firmy (kapitału własnego i obcego) oraz

lokowaniem ich w składnikach majątkowych w sposób

pozwalający na realizację strategicznego celu, jakim jest

maksymalizowanie korzyści przypadających właścicielom

przedsiębiorstwa (udziałowcom lub akcjonariuszom); tj.

osobom, które ulokowały swoje kapitały bezterminowo.

Sfery zarządzania finansami:

_ Decyzje inwestycyjne (rzeczowe) – w ich wyniku

kształtowane są: wielkość i struktura aktywów niezbędnych do

prowadzenia działalności gospodarczej.

_ Decyzje finansowe – dotyczą źródeł finansowania aktywów,

szczególnie rozmiarów, rodzaju i struktury (decyzje o

gromadzeniu kapitału)

Zarządzanie finansami zorientowane na osiąganie celów

przedsiębiorstwa obejmuje 3 sfery decyzyjne:

► Pozyskiwanie kapitałów niezbędnych do finansowania

działalności operacyjnej i inwestycyjnej.

► Działalność inwestycyjna

► Bieżące zarządzanie

Sfery zarządzania:

O charakterze

diagnostycznym

Badanie stanu

ważniejszych obszarów

gospodarki finansowej i

wyodrębnianie czynników

wyzwalających płynne

środki finansowe, mocne i

słabe strony - bieżące

zarządzanie

Projekcyjna

Wybór efektywnych

lokat środków

pieniężnych –

inwestycje majątkowe i

kapitałowe; wymaga

prowadzenia badań

marketingowych

Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw

• Istnieje wiele różnych form organizacyjno-prawnych przedsiębiorstw.

Zakładając przedsiębiorstwo, musimy zdecydować, która z form będzie

najodpowiedniejsza dla naszych celów. Aby podjąć właściwą decyzję, należy

wziąć pod uwagę szereg różnych czynników.

• Po pierwsze, musimy zdecydować, czy firmę chcemy prowadzić sami, czy

z innymi, czyli czy chcemy mieć wspólników. Jeśli wybierzemy drugi

wariant, musimy zdecydować, jak zostanie rozłożona między wspólników

odpowiedzialność za sprawy spółki, kto będzie spółkę reprezentował, jak

będą dzielone zyski oraz kto i w jakim zakresie będzie odpowiadał za

zobowiązania spółki (jej długi).

• Im bardziej chroniony jest majątek własny wspólników (mamy tu na myśli

majątek osobisty, czyli dom, samochód, oszczędności itp.), tym bardziej

skomplikowane są sprawy związane z założeniem spółki i jej prowadzeniem

oraz tym wyższy kapitał jest potrzebny, by taką spółkę założyć.

• Najprościej, najtaniej i najszybciej zakłada się małą firmę jednoosobową,

natomiast założenie np. spółki akcyjnej wymaga ogromnych nakładów czasu

i pieniędzy na przygotowanie wszystkich wymaganych dokumentów,

rejestrację spółki w sądzie, przygotowanie emisji akcji itd.

Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw

Przy wyborze formy przedsiębiorstwa ważna jest jego wielkość.

Jeśli chcemy prowadzić niewielką działalność usługową, nie jest

nam potrzebna firma, która będzie zarządzana przez kilkuosobowy

zarząd – w tym przypadku potrzebna jest nam firma o prostej

strukturze.

Jeśli jednak zakładamy, że firma będzie prowadziła działalność

na dużą skalę, korzystniejsza może okazać się któraś z bardziej

skomplikowanych form prowadzenia przedsiębiorstwa.

Niektóre rodzaje działalności, np. banki, zgodnie z przepisami

prawa, muszą być prowadzone w formie spółek kapitałowych.

Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw

Innym czynnikiem, który należy wziąć pod uwagę, jest

możliwość rozwoju firmy, np. zmiana liczby wspólników czy

pozyskanie nowego kapitału.

Jeśli prowadzimy spółkę cywilną i chcemy dołączyć jeszcze

jednego wspólnika, który wniesie do spółki kapitał pozwalający

na jej rozwój, musimy zamknąć nasze przedsiębiorstwo

i otworzyć nowe – z nowym składem wspólników.

Dlatego, jeśli przewidujemy rozwój naszej firmy, lepiej

wybierzmy formę organizacyjną pozwalającą na zmianę składu

wspólników, np. spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw

Wybór określonej formy prawnej przedsiębiorstwa pociąga za

sobą również określone decyzje dotyczące:

• sposobów opodatkowania działalności,

• stosowania mniej lub bardziej skomplikowanej formy

księgowości

• czy konieczności ujawniania danych dotyczących spółki, np.

publikowania bilansu spółki.

Podział spółek ze względu na formę

organizacyjno-prawną:

• przedsiębiorstwa, których działalność reguluje prawo cywilne:

- indywidualna działalność gospodarcza

- spółka cywilna

• spółki prawa handlowego:

• spółki osobowe

- spółka jawna

- spółka partnerska

- spółka komandytowa

- spółka komandytowo-akcyjna

• spółki kapitałowe

- spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

- spółka akcyjna

6

Spółka cywilna

• Spółka cywilna to najstarsza znana forma spółki, powstaje ona

na podstawie umowy między małą liczbą wspólników, którzy

wnoszą do spółki jakiś kapitał lub wkład niepieniężny, np.

pomieszczenie biurowe, działkę pod budowę, swój własny

opatentowany wynalazek lub po prostu pomysł. Taki wkład

rzeczowy nazywamy aportem.

• Wszyscy wspólnicy mają równe prawo do podejmowania decyzji

i reprezentowania spółki na zewnątrz, czyli np. podpisywania

umów w jej imieniu.

• Wszyscy też mają takie samo prawo do zysków i odpowiadają

swoim osobistym majątkiem za zobowiązania przedsiębiorstwa.

• Spółka cywilna nie jest podmiotem prawa, są nimi natomiast

poszczególni wspólnicy. Każdy z nich ma swój własny odrębny

wpis do ewidencji działalności gospodarczej.

Spółka jawna

Jest bardzo podobna do spółki cywilnej. Wszyscy wspólnicy

odpowiadają zarówno za działalność spółki, jak i jej zobowiązania

(również majątkiem osobistym). Spółka jawna ma jednak prawo

do posiadania swojego własnego majątku oraz nazwy.

Spółka partnerska

Jest to forma spółki stworzona specjalnie z myślą o ludziach

wykonujących wolne zawody – prawników, lekarzy, doradców

podatkowych itp. Wszystkie kwestie związane z reprezentacją

spółki na zewnątrz oraz odpowiedzialnością za zobowiązania

reguluje umowa spółki.

Spółka komandytowo-akcyjna

• Przedsiębiorstwo, w którym są dwa rodzaje wspólników –

komplementariusze, którzy reprezentują spółkę na zewnątrz

i odpowiadają za jej prowadzenie (odpowiadają również za

zobowiązania spółki), oraz akcjonariusze, czyli posiadacze

akcji spółki, mający jedynie prawo do części zysków.

• Jest to forma korzystna, kiedy chcemy zdobyć kapitał

na rozwój firmy (sprzedając jej akcje), jednocześnie

zachowując wpływ na firmę.

• Najczęściej stosowana jest w spółkach rodzinnych, taka

forma chroni bowiem spółkę przed wrogim przejęciem

polegającym na wykupieniu dużego pakietu akcji przez jedną

osobę lub jedno przedsiębiorstwo i uzyskaniu przez to

wpływu na decyzje podejmowane w spółce.

Spółka ograniczoną odpowiedzialnością

• Ma ona osobowość prawną, czyli prowadzi działalność we własnym

imieniu, płaci podatki od dochodu, który osiąga (w spółce osobowej

opodatkowaniu podlegają właściciele spółki, a nie sama spółka), może

być stroną w sądzie, ma prawo do nazwy, może posiadać własny

majątek.

• Wspólnikami są osoby, które wniosły odpowiedni wkład kapitałowy

lub rzeczowy. Za zobowiązania spółki odpowiadają oni do wysokości

tego wkładu, ich osobisty majątek nie jest zagrożony

• .

Firmę reprezentuje i zarządza nią Zarząd, który może składać się ze

wspólników, ale mogą w nim zasiadać również osoby wynajęte przez

nich do prowadzenia spółki.

• Wspólnicy tworzą tzw. Zgromadzenie Wspólników, które podejmuje

najważniejsze decyzje dotyczące np. podziału zysku i ma prawo

oceny działalności Zarządu.

7

Spółka akcyjna

• Jest to forma dla spółek dużych i bardzo dużych. Właścicielami spółki są osoby posiadające

akcje danej firmy. Akcje podlegają ciągłemu obrotowi na giełdzie papierów wartościowych –

łatwo można je kupić lub sprzedać, więc właściciele firmy ciągle się zmieniają.

• Każdy właściciel akcji ma prawo uczestniczenia w Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy –

najważniejszym organie decydującym o firmie. Decyzje podejmowane podczas Walnego

Zgromadzenia dotyczą przede wszystkim podziału zysku spółki (część można zainwestować

w firmę, część wypłacić właścicielom akcji w formie dywidendy) oraz oceny pracy Zarządu

spółki. Zarząd jest organem zarządzającym spółką na co dzień.

• Podczas Walnego Zgromadzenia wszystkie decyzje podejmowane są drogą głosowania –

każdy ma tyle głosów, ile ma akcji, największy wpływ na to, co dzieje się w firmie, mają

właściciele tzw. pakietu kontrolnego, czyli takiej liczby akcji, która pozwala przegłosować

wszystkich innych podczas Walnego Zgromadzenia.

• Właściciele akcji nie odpowiadają za zobowiązania spółki, jeśli firma ma długi, sama za nie

odpowiada, a gdy zbankrutuje, również nie dotyka to akcjonariuszy. Tracą oni tylko tyle

pieniędzy, ile zapłacili za akcje danej firmy.

WYKŁAD II

• Kryteria oceny gospodarki finansowej

przedsiębiorstwa.

• Ryzyko i niepewność w działalności

przedsiębiorstwa

Kryteria oceny gospodarki finansowej

przedsiębiorstwa

• Gospodarka finansowa powinna być prowadzona racjonalnie. Racjonalność

można rozpatrywać w dwóch płaszczyznach zewnętrznej i wewnętrznej.

Płaszczyzna wewnętrzna to całość gospodarki przedsiębiorstwa, w tym także

finansowej. Płaszczyzna wewnętrzna to gospodarka finansowa rozpatrywana

w sposób izolowany.

• Racjonalność w ujęciu wewnętrznym - mierzona jest przede wszystkim

wpływem na maksymalizację nadwyżki finansowej w przedsiębiorstwie,

stanowi podstawę dla efektów działalności przedsiębiorstwa.

• Racjonalność w ujęciu zewnętrznym - kryteria oceny gospodarki finansowej,

rozpatrywanej w sposób izolowany, są:

• zachowanie płynności finansowej , co oznacza zdolność do terminowego

regulowania wszelkich zobowiązań,

• obniżka kosztów finansowych; kryterium to należy traktować na zasadzie

racjonalności, tzn. obniżać te koszty, które mają istotne znaczenie , a nie

powodują ujemnych skutków( np. zmniejszenie wydatków na reklamę, które w

konsekwencji przyczynia się do ograniczenia popytu)

Kryteria oceny gospodarki finansowej

przedsiębiorstwa

• Szukamy przykładów:

• Pożądaną obniżkę kosztów mogą umożliwiać tanie obce źródła finansowania,

dotyczy to między innymi kredytów i pożyczek bankowych, długoterminowych

pożyczek typu obligacyjnego oraz krótkoterminowych np. w postaci kredytu

towarowego.

• Kwestią oceny jest m.in. porównanie opłacalności zastosowania, a

także dostępności własnych i obcych źródeł finansowania..

8

Problem racjonalności gospodarowania

• Racjonalne gospodarowanie - jest jednym z kluczowych pojęć w

ekonomii, w myśl którego podmiot dokonuje takiej alokacji

ograniczonych zasobów, które optymalizują korzyści, jakie z tego

czerpie.

• Do racjonalnego gospodarowania zmusza ograniczoność zasobów

i dóbr dostępnych w gospodarce. Warunkiem racjonalnego

gospodarowania jest możliwość wyboru pomiędzy różnymi

wariantami rozwiązań, a także sprecyzowane kryteria wyboru.

• O. Lange podkreślił, że efektywne gospodarowanie to osiąganie

maksymalnego efektu przy danym nakładzie sił , środków czy

czasu (zasada największego efektu), albo osiągania danego efektu

przy minimalnych nakładach (zasada najmniejszego nakładu

środków albo zasada oszczędności środków)

Zasada racjonalnego gospodarowania

• Zasada racjonalnego gospodarowania może być sformułowana w dwóch

wymiarach:

• maksymalizacja efektów, przy założonym poziomie nakładów zasada największego

efektu/największej wydajności (jeśli dane są środki, należy maksymalizować cel);

• minimalizacja nakładów, przy założonym poziomie efektów zasada najmniejszego

nakładu/oszczędności środków (jeśli dany jest cel, należy minimalizować nakłady

• Racjonalność postępowania wymaga, aby podmiot gospodarczy zbierał i analizował

wszystkie informacje niezbędne do podjęcia właściwej decyzji o alokacji zasobów.

• Podstawą każdej decyzji ekonomicznej jest przeprowadzony rachunek

ekonomiczny, który jest porównaniem nakładów, związanych z określonym

przedsięwzięciem ekonomicznym i efektów, jakie przewidujemy osiągnąć.

• Racjonalność postępowania polega na gromadzeniu i przetwarzaniu wszystkich

informacji niezbędnych do podjęcia decyzji.

Efektywność działalności gospodarczej

• Efektywność należy do podstawowych kategorii oceny działalności

gospodarczej. W literaturze przedmiotu pojęcie to jest ujmowane w różnym

wymiarze, stąd występują rozbieżności w jej definiowaniu.

• Powołując się na Z. Ziębickiego efektywność można rozpatrywać w różnych

ujęciach, formułując jednocześnie odmienne definicje:

• w ujęciu ekonomicznym – jako relację pomiędzy rezultatami a nakładami

wyrażanymi przez podstawowe miary, takie jak: produktywność, wydajność,

rentowność itd.

• w ujęciu celowościowym – poprzez ocenę stopnia realizacji przyjętych celów

organizacyjnych z uwzględnieniem aspektu ekonomicznego;

• w ujęciu systemowym – jest to ocena stopnia wykorzystania zasobów

organizacyjnych oraz tworzenia określonych relacji z otoczeniem.

• w ujęciu kompleksowym – jako zdolność organizacji do osiągania swoich

celów operacyjnych; podejście to uwzględnia zarówno ujęcie systemowe, jak i

celowościowe;

Efektywność działalności gospodarczej

• Problem efektywności jest jednym z podstawowych zagadnień ekonomii. W

teorii odnosi się on bezpośrednio do optymalizacji relacji pomiędzy nakładem

i efektem.

• Mówiąc o efektywności gospodarowania mamy zazwyczaj na myśli relacje

uzyskiwanych efektów do ponoszonych nakładów lub różnicę efektów i

nakładów.

• W związku z tym można powiedzieć, że podmiot gospodarczy osiągający

nadwyżkę przychodów na kosztami ich uzyskania gospodaruje efektywnie.

Rozpatruje przy tym warianty alternatywne.

• O efektywności gospodarowania decyduje więc nie tyle samo osiągnięcie

nadwyżki przychodów nad kosztami ich uzyskania, co dążenie do jej

maksymalizacji.

• Innymi słowy, efektywność gospodarowania wyraża się w stałym dążeniu

podmiotów gospodarczych do maksymalizacji efektów z ponoszonych

nakładów. Równoczesne dążenie do minimalizacji nakładów i maksymalizacji

efektów w praktyce okazuje się bardzo trudnym, a raczej niemożliwym do

osiągnięcia

9

Efektywność działalności gospodarczej

O efektywności można mówić, gdy możliwym jest zastosowanie

precyzyjnych miar ponoszonych nakładów i osiąganych efektów.

• W pomiarze efektywności należy brać pod uwagę:

• cele, określone za pomocą standardów odzwierciedlających

oczekiwania dotyczące np.: jakości, ilości, terminu dostarczania i

czasu realizacji oraz kosztu produktu oraz usługi,

• sposoby zaprojektowania – struktura organizacyjna, zorganizowanie

procesu i stanowiska pracy – wymagają niezbędnych elementów

skonfigurowanych w sposób, który umożliwi efektywną realizację

celów;

• sposób zarządzania – każdy z trzech poziomów analizy efektywności

wymaga odpowiedniego sposobu zarządzania, który pozwala na

realizację celów.

Efektywność działalności gospodarczej

• Cele przypisane do poszczególnych zadań powinny spełniać określone wymogi.

Przede wszystkim mają być one realne i mierzalne (zastosowanie mierników

liczbowych).

• Nie mogą być oderwane od celów zawartych w programach długoterminowego

planowania (np. w strategii rozwoju, programach inwestycyjnym, wieloletniej

strategii finansowej).

• W procesie formułowania celów można korzystać z opracowanych przez Unię

Europejską standardów SMART. Taki cel jest:

- specyficzny (specific) - precyzyjnie sformułowany, dostosowany do problemu,

konkretny i szczegółowy;

- mierzalny (measurable) - czyli możliwy do określenia w liczbach wymiernych,

pozwalający stwierdzić, czy cel został osiągnięty,

- aprobowany (affirmative) - doceniany, akceptowany przy wykorzystaniu

dostępnych zasobów, uzgodniony z innymi;

- realny (realistic)- realistyczny, czyli możliwy do zrealizowania oraz dostosowany

do możliwości; powinien zakadac rozwój i postęp w danej dziedzinie

funkcjonowania,

- terminowy (timeframed) – skonkretyzowany w czasie, z określeniem terminu

realizacji celu .

Efektywność działalności gospodarczej

Bardzo ważnym zagadnieniem w ocenie efektywności przedsięwzięć realizowanych przez

przedsiębiorstwo jest właściwy dobór mierników służących ocenie ich realizacji.

Mierniki te mogą mieć różny charakter:

- liczbowy,

- kosztowy,

- produktowy.

Dokonując ogólnego podziału można wyróżnić cztery zasadnicze typy mierników :

• mierniki ilościowe, określające w jednostkach fizycznych rozmiary działalności,

• mierniki jakości, wskazujące stopień osiągnięcia obowiązujących (lub założonych)

standardów wykonywania poszczególnych produktów, usług - ich wartości są najczęściej

traktowane jako ograniczenia brzegowe, nie liczy się kosztu osiągnięcia wyższej jakości, lecz

żąda osiągnięcia określonej wartości mierników jakości,

• wskaźniki efektu (wpływu), pokazujące bezpośrednie i pośrednie skutki działalności

przedsiębiorstwa

• wskaźniki kosztu, wiążące wydatki na wykonanie zadania ze wskaźnikami efektu

Efektywność działalności gospodarczej

W ocenie efektywności wyróżnia trzy rodzaje mierników efektów:

– mierniki produktu - odzwierciedlają wykonanie danego zadania w krótkim okresie i

pokazują konkretne dobra i usługi – opisują materialne efekty ponoszonych wydatków, z

reguły w jednostkach fizycznych

– mierniki rezultatu - mierzą tzw. rezultaty proefektywnościowe uzyskane w wyniku

działań objętych zadaniem, mierzą skutki podejmowania działań,

– mierniki oddziaływania - mierzą długofalowe konsekwencje realizacji zadania, mogą

mierzyć bezpośrednie skutki wdrażania zadania, ale które ujaw-niają się w dłuższym

okresie.

Najbardziej oczywistym wydaje się być stosowanie podziału na mierniki naturalne i

wartościowe.

Pierwsze z nich występują wówczas gdy można je odnieść do takich samych miar

bazowych.

Z kolei mierniki wartościowe są wyrażone w pieniądzu, czyli wartościowo

wyrażonymi kosztami i efektami. Stosuje się je wówczas gdy nie ma możliwości

posługiwania się wskaźnikami naturalnymi

10

Kryteria oceny gospodarki finansowej

przedsiębiorstwa

Analiza finansowa i ekonomiczna

W ocenie finansowej zasadniczo wyróżnia się badanie zyskowności

nakładów i właściwa analizę finansową.

W analizie zyskowności nakładów chodzi o odpowiedź na pytanie, jaka

jest efektywność zaangażowania w projekt zasobów materialnych,

pieniężnych i niematerialnych, niezależnie od tego jakie są źródła

finansowania realizacji projektu.

Chodzi więc o ocenę zyskowności zaangażowanych zasobów bez wnikania

w transakcje finansowe zachodzące w trakcie funkcjonowania powstałego

obiektu.

We właściwej analizie finansowej należy odpowiedzieć na pytanie, czy w

okresie działalności przedsiębiorstwa nie zabraknie płynnych środków na

realizację wszystkich transakcji bez potrzeby zaciągania nie

przewidzianych dodatkowych kredytów.

Kryteria oceny gospodarki finansowej

przedsiębiorstwa

Przykładowo:

W analizie zyskowności zasobów stosuje się zwykle takie podstawowe mierniki jak :

- stopa zysku w odniesieniu do kapitału zakładowego i całkowitych nakładów inwestycyjnych,

- okres zwrotu nakładów inwestycyjnych,

- zaktualizowana wartość netto projektu

- wewnętrzna stopa procentowa

Właściwa analiza finansowa jest znacznie bardziej rozbudowana, biorąc pod uwagę ilość

wykorzystywanych w niej mierników. Można je podzielić na następujące grupy:

- analiza stopnia płynności zasobów

- analiza zdolności płatniczej

- analiza efektywności wykorzystania środków obrotowych oraz wybranych elementów

nakładów inwestycyjnych

Kryteria oceny gospodarki finansowej

przedsiębiorstwa

Analiza i ocena ekonomiczna

Przez ekonomiczna ocenę projektów należy rozumieć procedurę złożoną z

następujących etapów :

- zdefiniowanie miary efektów z punktu widzenia szerzej określonego celu,

- zdefiniowanie miary nakładów ograniczonych zasobów,

- określenie metody obliczeń, która pozwoli na syntezę i porównanie

chronologicznych szeregów czasowych efektów i nakładów.

Różnorodność metod oceny ekonomicznej jest skutkiem różnego sposobu

definiowania nakładów i efektów

Analiza ekonomiczna ma bardzo duże znaczenia dla polskich przedsiębiorstw.

Konkurencja zmusza przedsiębiorstwa do dokonywania takich wyborów i do

podejmowania takich decyzji, które umożliwiłyby pozytywny efekt w chwili

obecnej oraz zapewniły pomyślny rozwój w przyszłości

Kryteria oceny gospodarki finansowej

przedsiębiorstwa

Najczęściej stosowaną metodą badania sytuacji ekonomiczno finansowej

firmy jest klasyczna metoda wskaźnikowa. Metoda w zależności od ilości

użytych wskaźników może mieć charakter szczegółowy lub bardziej

ogólny.

Popularność tej metody wynika z jej dużej uniwersalności. Niestety

niezbyt precyzyjnie określone są prawidłowe przedziały wartości

wskaźników, co stanowi jej podstawową wadę

11

Kryteria oceny gospodarki finansowej

przedsiębiorstwa

Przykładowo:

Płynność finansowa to zdolność do regulowania zobowiązań w terminie ich płatności. Zachowanie

płynności jest obok zasady racjonalnego gospodarowania jedną z podstawowych zasad, jakimi

powinno się kierować przedsiębiorstwo w celu zachowania odpowiedniej kondycji finansowej.

Płynność finansowa może być rozpatrywana dwojako:

• w długim okresie czasu, czyli jako element rachunku ekonomicznej efektywności,

• w krótkich okresach

W celu obliczenia płynności finansowej można wykorzystać kilka mierników:

• kapitał zaangażowany netto,

• wskaźnik bieżącej płynności,

• wskaźnik wysokiej płynności,

• wskaźnik płynności zasobów.

• Wskaźniki oceny sprawności działania określają aktywność przedsiębiorstwa w gospodarce

zasobami majątkowymi firmy, a także informują o poziomie efektywnego wykorzystania aktywów:

Do podstawowych mierników tej grupy zalicza się:

• współczynnik obrotu zapasów,

• przeciętny okres spływu należności,

• przeciętny okres spłaty zobowiązań,

Ryzyko i niepewność w działaniu

przedsiębiorstwa

Ryzyko i niepewność w działalności przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwo podejmując decyzje odnośnie swojej działalności

przygotowuje i wykonuje prognozy co do przyszłych warunków

gospodarczych. W gospodarce do końca trudno przewidzieć z dokładną

precyzją czy decyzje będą słuszne czy nie.

Zachodzą jednak pewne prawidłowości - im dłuższego okresu dotyczy

decyzja tym większe jest ryzyko.

Każda decyzja może być niewłaściwa, może przynieść:

– mniejsze korzyści od oczekiwanych ( przychód, dochód, większe koszty )

– może nie uzyskać korzyści w ogóle ( wychodzi na 0 )

– może generować stratę….

Dlatego tak ważne jest przeprowadzenie profesjonalnych analiz i ocen

finansowych , ekonomicznych finansowo-ekonomicznych i

wyciagnięcie z nich właściwych wniosków

Ryzyko i niepewność w działaniu przedsiębiorstwa

Ryzyko występuje wtedy gdy podejmujący decyzję nie może przewidzieć z całkowitą

pewnością przyszłych zdarzeń, zna natomiast nie tylko różne etapy podjętej decyzji lecz

także prawdopodobieństwo powiązane z każdym z wyników.

Im dłuższego okresu dotyczy podejmowana decyzja, tym większe jest ryzyko.

Ryzykiem nazywamy statystyczne prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia

losowego o charakterze negatywnym dla dotkniętego nim podmiotu.

Ryzyko występuje wtedy, gdy prawdopodobieństwo realizacji zamierzonego zadania

spełnia określone warunki, tzn. zawiera się w granicach:

0<P(x)<1

gdzie P(x) oznacza prawdopodobieństwo wystąpienia zmiennej losowej x

Niepewność występuje wtedy , gdy podejmujący decyzję wie, ze wszystkie

dopuszczalne zdarzenia i wyniki są możliwe , ale nie jest możliwe określenie

prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia losowego.

Niepewność jest niepoliczalna, tzn. brak jest statystycznych parametrów dla

oszacowania możliwości powstania zdarzenia losowego.

12

Źródła ryzyka

Źródłami ryzyka mogą być:

1) Czynniki makroekonomiczne (niezależne)

- niekorzystna koniunktura w kraju,

- występowanie zjawisk inflacyjnych,

- zmiany sytuacji rynkowej,

- ograniczone zdolności do inwestowania,

- zmiany w stosunkach z zagranicą,

- wzrost kosztów obcych źródeł finansowania,

- niestabilny system prawny.

2) Czynniki mikroekonomiczne związane z danym sektorem

- zmiana struktur organizacyjnych i własnościowych,

- nieodpowiednie proporcje w źródłach finansowania majątku,

- postępująca dekapitalizacja majątku,

- dyferencję w poziomie zmian technologii i innowacjach,

- niewłaściwe decyzje dotyczące zarządzania przedsiębiorstwem,

Źródła ryzyka – przeciwdziałanie ryzyku

Przeciwdziałać (ograniczać) te zjawiska można poprzez:

- rzetelną analizę koniunktury gospodarczej,

- wykorzystanie bieżących informacji dotyczących szeroko rozumianej polityki

gospodarczej i społecznej,

- obserwacje rozwoju stosunków z zagranicą

Problem ryzyka w różnych fazach cyklu koniunkturalnego. Wahania

koniunkturalne mają mniejszy wpływ na sektory produkujące artykuły codziennego

użytku, ale są bardzo istotne w przypadku sektorów produkujących dobra

luksusowe i trwałego użytkowania.

Przedsiębiorca może zmniejszyć wielkość ryzyka występującego przy

podejmowaniu decyzji,, a więc ograniczyć zakres oddziaływania czynników o

charakterze makroekonomicznym, gdy:

- będzie uwzględniał opinie ekspertów,

- utworzy w przedsiębiorstwie rezerwy na pokrycie skutków niepomyślnych decyzji,

- Skorzysta z usług towarzystw ubezpieczeniowych

Rodzaje ryzyka

W literaturze przedmiotu wyróżnia się przede wszystkim:

- ryzyko operacyjne,

- ryzyko finansowe.

Na poziom ryzyka operacyjnego wpływa możliwość aktywnego

oddziaływania na sprzedaż, cenę, koszty. Istotna jest struktura majątku,

którym dysponuje dane przedsiębiorstwo. Jeżeli wzrasta udział majątku

przedsiębiorstwa, to zwiększa się również ryzyko operacyjne prowadzonej

działalności.

Natomiast ryzyko finansowe zależy przede wszystkim od struktury źródeł

finansowania. Jeżeli wzrasta udział funduszy (kapitałów) obcych w

finansowaniu majątku przedsiębiorstwa, to zwiększa się ryzyko finansowe

w przedsiębiorstwie.

Zależność – wysokie ryzyko to możliwość wysokiego zysku , ale także

dużej straty

Rodzaje ryzyka

Istnieje wiele rodzajów ryzyk. Najbardziej ogólny podział pozwala wyróżnić:

- ryzyko właściwe, które funkcjonuje na zasadzie prawa wielkich liczb (np. pożary , klęski)

- ryzyko subiektywne – związane z niedoskonałością człowieka , subiektywnie oceniającego

prawdopodobieństwo wystąpienia określonych zjawisk,

Według kryterium rodzajowego wyróżnia się:

- ryzyko gospodarcze,

- ryzyko polityczne,

- ryzyko rynkowe,

- ryzyko bankowe,

Z punktu widzenia przedmiotu ryzyko można podzielić na:

- ryzyko inwestycyjne,

- ryzyko transakcyjne,

- ryzyko kredytowe, ryzyko papieru wartościowego,

- ryzyko kursu walutowego,

- ryzyko stopy procentowej,

- ryzyko płynności

Przy uwzględnianiu zakresu oddziaływania ryzyka można wyodrębnić:

- ryzyko powszechne,

- ryzyko dotyczące sektora lub gałęzi,

- ryzyko przedsiębiorstwa

13

Zarządzanie ryzykiem

Każdy przedsiębiorca :

- stara się uzyskać maksymalne korzyści dla przedsiębiorstwa przy danym poziomie ryzyka

- pragnie utrzymać dany poziom korzyści, ponosząc jak najmniejsze ryzyko.

Zarządzanie ryzykiem – to system metod i działań zmierzających do obniżenia stopnia

oddziaływania ryzyka na funkcjonowanie podmiotu gospodarczego i do podejmowania w

tym celu optymalnych decyzji.

Głównym celem zarządzania ryzykiem jest zabezpieczenie operacyjnej efektywności

przedsiębiorstwa, która zakłócana może być realizującymi się ryzykami.

Zarządzanie ryzykiem jest procesem, na który składają się takie działania jak:

- identyfikacja rodzajów ryzyka, z jakim bądź z jakimi może mieć do czynienia dane

przedsiębiorstwo,

- pomiar oraz kontrola danego rozpoznanego ryzyka.

- przeciwdziałanie ryzyku.

Po zidentyfikowaniu ryzyka należy ustalić poziom zagrożenia działalności a więc dokonać

pomiaru ryzyka.

Koniec Wykładu II

Dziękuję za uwagę

WYKŁAD III

• Wartość pieniądza w czasie.

• Wartość przyszła przy różnych metodach

kapitalizacji.

• Dyskontowanie przy stałej i zmiennej stopie

procentowej.

• Decyzje finansowe.

Na przychody przedsiębiorstwa mają również wpływ czas i ryzyko

jakie dane przedsiębiorstwo jest w stanie ponieść.

Zmiana wartości pieniądza w czasie

Pieniądz, podobnie jak każdy towar, ma określoną wartość. Należy

jednak zdawać sobie sprawę, że wartość określonej jednostki

pieniądza, którą dysponuje się obecnie, jest różna od wartości tej

samej jednostki pieniądza w okresie przyszłym.

Czas to pieniądz , a więc……

Kiedy ten, kto pożycza innym, dostaje za to wynagrodzenie,

siła nabywcza (wartość) pożyczonej komuś sumy zmienia się w miarę

upływu czasu, niczym pod wpływem inflacji.

Czas i ryzyko

14

Zmiana wartości pieniądza w czasie

PROJEKT 1 PROJEKT 2

P

R

Z

Y

C

H

O

D

Y

K

O

S

Z

T

Y

P

R

Z

Y

C

H

O

D

Y

K

O

S

Z

T

Y

Wartość a czas

OPROCENTOWANIE

DYSKONTOWANIE

Wpływ na zmienną wartość pieniądza mają:

• inflacja

• deflacja

• zmiana kursów walutowych - następuje przez dewaluację (obniżenie

kursu waluty krajowej wobec walut obcych) i rewaluację

(podwyższenie kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych).

• czas kiedy zostanie on postawiony do naszej dyspozycji - im

wcześniej to nastąpi, tym realna wartość pieniądza jest większa.

Pieniądz, będący aktualnie w naszej dyspozycji, pozwala na

osiągnięcie zysków inwestycyjnych, powiększających posiadane

zasoby finansowe.

Wartość pieniądza a czas

Efektywnie zainwestowany kapitał, otrzymany dzisiaj, umożliwia

uzyskanie w przyszłości dodatkowych środków pieniężnych w postaci

procentu. Pieniądz, który można wykorzystywać w danej chwili,

stwarza także możliwość zaspokojenia bieżącej konsumpcji.

Natomiast pieniądz, który otrzyma się w późniejszym terminie, jest

przez pewien czas „zamrożony”. Im dłuższy jest okres zamrożenia

środków pieniężnych, tym mniejsza jest ich wartość bieżąca.

Powoduje to również powstanie tzw. kosztów utraconych możliwości,

czyli niezrealizowania możliwości efektywnego zainwestowania

pieniędzy.

Wartość pieniądza a czas

15

Wartość pieniądza a czas

Co to jest STOPA PROCENTOWA?

Na okres (rok) pożyczasz komuś złotówkę. Po upływie

okresu (roku) dostajesz z powrotem 1,1 zł.

1 zł→ 1,1 zł

Pomyśl o stosunku wynagrodzenia za pożyczenie komuś

złotówki do wysokości pożyczonej kwoty.

0,1 zł/1 zł = 0,1 = 10%.

STOPA PROCENTOWA JEST TO STOSUNEK

WYNAGRODZENIA ZA UDZIELENIE POŻYCZKI DO

WYSOKOŚCI TEJ POŻYCZKI.

ZAUWAŻ: WYNAGRODZENIE WYPŁACANE JEST

PO UPŁYWIE OKRESU, KTÓREGO DOTYCZY

POŻYCZKA!

WARTOŚĆ A CZAS

NOMINALNA A REALNA STOPA PROCENTOWA

Na okres (np. rok) pożyczasz komuś złotówkę. Po upływie tego okresu (roku)

dostajesz z powrotem 1,1 zł.

1 zł→1,1 zł, więc 0,1 zł/1 zł = 0,1 = 10%.

Ta stopa procentowa zasługuje na miano NOMINALNEJ (in), ponieważ obliczając

ją nie uwzględniliśmy zmian wartości pieniądza spowodowanych inflacją.

A teraz obliczymy REALNĄ stopę procentową (ir). Powiedzmy, że w okresie, na

który opiewała pożyczka, ceny wzrosły o π=5%... Ile w takiej sytuacji wyniosło

wynagrodzenie pożyczkodawcy?

UPROSZCZONY WARIANT ODPOWIEDZI:

Wynagrodzenie pożyczkodawcy wyniosło 0,05 zł.

Aby w momencie zwrotu pożyczonej złotówki i wypłaty wynagrodzenia przeciętny

pożyczkodawca mógł kupić to, co mógł sobie kupić za złotówkę w momencie

udzielania pożyczki, musi wydać nie 1,0 zł, lecz 1,05 zł. Ponieważ jest mu

zwracane łącznie 1,1 zł, jego wynagrodzenie wynosi (1,1-1,05) zł = 0,05 zł.

Wartość pieniądza a czas

DOKŁADNY WARIANT ODPOWIEDZI:

Realna wartość wynagrodzenia pożyczkodawcy równego

nominalnie 0,05 zł wynosi :

0,05/(1+5%)zł.

(Wyrażam ją w złotych o sile nabywczej równej sile nabywczej

pożyczanej złotówki).

A zatem realne wynagrodzenie za udzielenie pożyczki wynosi

≈0,0476 zł. W efekcie szukana stopa procentowa wynosi 0,0476

zł/1,0zł ≈4,76%.

Wartość pieniądza a czas

PRZYSZŁA WARTOŚĆ

Oblicza się tu przyszłą wartość kwoty początkowej, która będzie rosła o

stałą stopę procentową (przy założeniu kapitalizacji odsetek)

n

P = A x (1 + i) [ zł]

gdzie:

P- przyszła wartość

A – aktualna wartość

n – liczba okresów (np. lat)

i – stopa dyskontowa w danym okresie (np. roku)

Wartość przyszła (zwana również wartością nabyta kapitału) to wartość

zainwestowanego przez nas kapitału w przyszłości. Początkowy kapitał jest

powiększony o należne odsetki w okresie realizacji inwestycji np. lokaty terminowej.

16

•Wartość pieniądza w czasie (wartość

przyszła)

n

n FV = PV(1+ r)

Gdzie:

okres: n -ty rok

stopa procentowa: r

kapitalizacja: raz na okres

FVn - wartość przyszła (future value)

PV - wartość obecna (present value)

Wartość pieniądza a czas Wartość pieniądza a czas

WARTOŚC PRZYSZŁA - FUTURE VALUE, CZYLI DO JAKIEJ WARTOŚCI

UROŚNIE POŻYCZONA DZIŚ NA PROCENT KWOTA PIENIĄDZA?

1

P = 1x (1+ i) (zł)

Tyle pieniędzy zwróci wierzycielowi dłużnik, który na rok pożyczył 1 zł.

Po drugim roku wierzycielowi należy się tyle, ile należało mu się po 1. roku plus

odsetki od tej kwoty za drugi rok:

2

[1 x (1+ i) zł+ 1x (1+i)] (zł) = [1x (1+i)x (1+i)]zł = 1•(1+i)] (zł).

Zauważmy, że po 2. roku wierzyciel dostaje nie tylko oprocentowanie pożyczonego

1 zł, lecz także oprocentowanie odsetek, których nie zażądał po upływie pierwszego

roku. Są zatem naliczane odsetki od odsetek. Nic dziwnego, że taki sposób liczenia

nazywa się PROCENTEM SKŁADANYM.

Po trzecim roku wierzycielowi należy się tyle, ile należało mu się po 2. roku plus

odsetki od tej kwoty za trzeci rok:

2 3

P = [1 x (1+i) x (1+i)] (zł) = 1x (1+i)] (zł.)

Wartość pieniądza a czas

I tak dalej. Rozumowanie to możemy uogólnić, mówiąc, że po n

n

latach wartość pożyczonego 1 zł zwiększa się do 1x (1+i) zł.

n

Natomiast wartość A zł rośnie do Pn = Ax (1+i) zł.

Np. jeśli stopa procentowa wynosi 10%, po 3 latach dzisiejsza

3

kwota 1000zł urośnie do 1000x (1+i) (zł) = 1000 x 1,331zł = 1331zł.

A zatem w gospodarce, w której cena pożyczek, czyli stopa procentowa wynosi

i, mając dziś kwotę A, za n lat możemy się stać właścicielami kwoty

n

P = A (1+i) (P to po angielsku future value).

Wartość pieniądza a czas

• WARTOŚĆ PRZYSZŁA - Przykład

• Na rachunku bankowym ulokowano kwotę 10.000 zł na okres 2 lat.

Oprocentowanie jest stałe i wynosi 5% rocznie . Jaka kwotę otrzymamy

po skończonym okresie umowy

• Rozwiązanie:

n

P = A x (1 + i) [ zł]

2

P = 10.000 X (1+5%) = 10.000 zł x 1,1025 = 11.025 zł

17

Wartość pieniądza a czas

WARTOŚĆ PRZYSZŁA – Przykład

Kapitał 100 zł został wpłacony na 3 letnia lokatę. Oprocentowanie lokaty wynosi 20%

rocznie. Jaka kwotę otrzymamy po trzech latach oszczędzania (przy kapitalizacji rocznej) ?

3

P = 100 zl x (1 + 0,20) = 172,80 zł

Po trzech latach otrzymamy 172,80 zł

Rozważmy przypadek, gdy wpłacamy kapitał na 3 letnia lokatę oprocentowaną 20% rocznie

P= 100 zł x 1,728 = 172,80 zł

W przedstawionych przykładach mamy do czynienia ze złożoną kapitalizacją odsetek.

Kapitalizacja odsetek oznacza dopisywanie odsetek do kapitału. Jeżeli na końcu każdego

okresu naliczone odsetki proste powiększają kapitał tworząc nowy, który z kolei może

generować nowe odsetki w następnym okresie to kapitalizacje taka nazywamy złożoną. Tak

więc podstawą obliczania odsetek jest kapitał początkowy i nagromadzone odsetki.

Jeżeli odsetki są dodawane do kapitału m razy w roku to wzór na wartość przyszła kapitału

po n latach ma następująca postać:

i nm

P = A x ( 1 + ---- )

m

Wartość pieniądza a czas

Przykład:

Kapitał 100 zł został ulokowany na trzy lata na 20% rocznie. Jaka kwotę

otrzymamy po tym okresie oszczędzania przy dwukrotnej kapitalizacji w roku ?

0,20 3x2

P = 100 zł x (1 + ------ ) = 100 zł x 1,7716 = 177,16 zł

2

Na wartość przyszłą kapitału wpływa oprócz wartości początkowej kapitału, stopy

procentowej i okresu inwestowania także częstotliwość kapitalizacji odsetek.

Częstsza kapitalizacja odsetek powoduje większy wzrost przyszłej wartości

kapitału.

W matematyce finansowej ważna role odgrywa pojecie kapitalizacji ciągłej ,

oznaczającej dopisywanie odsetek do kapitału w każdym momencie, czyli liczba

okresów kapitalizacji (m) zmierza do nieskończoności. Wartość przyszłą kapitału,

przy założeniu kapitalizacji ciagłej ustala się na podstawie następującego wzoru :

rn

P = A x e

e – jest liczbą niewymierną, podstawą logarytmu naturalnego (e= 2,718281828…)

Wartość pieniądza a czas

Przykład

Jaką wartość będzie mieć 100 zł po trzech latach kapitalizacji ciągłej.

Roczna stopa procentowa wynosi 20%.

3x0,2

P = 100 zł x 2,718281828 = 182,21 zł

Wartość przyszła wyniesie 182,21 zł.

Do szczególnych przypadków zagadnienia wartości przyszłej należy także

obliczanie tej wartości przy założeniu kapitalizacji prostej. Prosta

kapitalizacja oznacza, że doliczanie odsetek następuje na koniec okresu

inwestowania. W tej sytuacji odsetki nie podlegają oprocentowaniu.

Wartość przyszłą obliczamy wówczas według następującej formuły:

P = A x ( 1 + n x r)

Wartość pieniądza a czas

Przekształcając wzór P = A x ( 1 + n x i), możemy obliczyć stopę

procentową (i) oraz liczbę podokresów (n)

1 P

i = --- ( ---- - 1)

n A

1 P

n = --- ( ---- - 1)

i A

Przykład

Przedsiębiorstwo X wpłaciło do banku 3000 zł . Po pięciu latach oszczędzania stwierdzono, ze

na rachunku znajduje się kwota 6000 zł. W jakiej wysokości bank zaoferował

oprocentowanie rachunku ?

1 6000

i = --- ( -------- - 1) = 0,2 = 20%

5 3000

Zaoferowane przez bank oprocentowanie wyniosło 20% rocznie.

18

Wartość pieniądza a czas – wartość bieżąca

Czy jest możliwa operacja odwrotna? Nic prostszego!

Jeśli jesteśmy pewni, że za n lat nasz dochód wyniesie P zł, możemy zaciągnąć

pożyczkę w wysokości:

gdzie:

A – aktualna wartość

P- przyszła wartość

n – liczba okresów (np. lat)

i – stopa dyskontowa w danym okresie (np. roku)

•

• Tyle przecież będziemy mieli! W TEN SPOSÓB ZAMIENIAMY PIENIĄDZE,

JAKIE NA PEWNO DOSTANIEMY ZA N LAT, NA GOTÓWKĘ, KTÓRĄ

MOŻEMY PŁACIC JUŻ DZISIAJ.

• Wartość bieżąca jest to określenie dzisiejszej wartości kapitału , który uzyskamy w

przyszłości. Metodę polegająca na polegająca na poszukiwaniu bieżącej wartości

przy danej wartości przyszłej nazywa się dyskontowanie.

• Kwotę A z naszego przykładu ekonomiści nazywają wartością zaktualizowaną

(ang. present value) kwoty An. Zauważmy, że wartość zaktualizowana danej kwoty

z przyszłości zmienia się odwrotnie niż stopa procentowa.

( ) 









+

= ´ n i

A P

1

1

Wartość pieniądza a czas - stopa dyskonta

• Stopa dyskonta – stopa zrzeczenia się przyszłych środków finansowych na

rzecz aktualnie dostępnych środków.

• Istnienie stopy dyskontowej wynika ze zmienności wartości pieniądza w

czasie i obrazuje stosunek w jakim przyszły kapitał zrównuje swoją

efektywną wartość z kapitałem bieżącym. Informuje z jakiej części

przyszłych środków jesteśmy skłonni zrezygnować, aby zamienić je w

środki bieżące. Jest to stosunek kwoty dyskonta do wartości przyszłej

kapitału, wyrażony w procentach.

• Stopa dyskontowa umożliwia dyskontowanie, czyli przeliczenie przyszłej

wartości kapitału na jej wartość bieżącą. W takiej funkcji stopa dyskontowa

używana jest do w niektórych metodach oceny projektów inwestycyjnych,

jak np. NPV lub IRR gdzie często przyjmuje wartość średniego ważonego

kosztu kapitału.

Wartość pieniądza a czas – wartość bieżąca

Przykład

Jak jest aktualna wartość kwoty 6500 zł, którą zamierza uzyskać

przedsiębiorstwo A z pewnej inwestycji po upływie roku? Stopa procentowa

wynosi 20%.

6500 zł

A = ---------- = 5416,67

(1 + 0,2)

Różnica miedzy wartością przyszłą a wartością bieżącą jest określana mianem

dyskonta prostego (D – nazywanego także rzeczywistym , prawdziwym,

teoretycznym) o stopie procentowej i :

D = P – A

Dyskonto proste jest równe kwocie odsetek (O) naliczonych zgodnie z

oprocentowaniem prostym za okres n przy stopie procentowej i , ponieważ:

P

D = P – A = P - --------------- = A x i x n = 0

1 + i x n

Wartość pieniądza a czas – wartość bieżąca

Omawiając wartość bieżącą, należy wspomnieć także o dyskoncie handlowym (bankowym).

Jest to opłata pobierana z góry , naliczana od kwoty , która dłużnik ma zwrócić po

odpowiednim czasie Roczna stopa dyskonta to stosunek dyskonta handlowego do kwoty

kapitału (jego przyszłej wartości) po upływie roku. Wartość dyskonta handlowego oblicza się

ze wzoru:

D = P x d x n

gdzie :

D – dyskonto handlowe, d - roczna stopa dyskontowa

Jeśli czas jest mierzony w dniach , to dyskonto handlowe obliczamy następująco:

t

Dh = WP x d x -------

360

gdzie t – to liczba dni

Wzór na wartość aktualną, czyli kwotę kapitału, którą dłużnik otrzymuje „do ręki” jest

następujący :

A = P – Dh

czyli :

A = P ( 1- d x n)

19

Wartość pieniądza a czas – wartość bieżąca

Jaka kwotę otrzyma przedsiębiorstwo X za weksel o wartości 10.000 zł ,

płatny za 60 dni. Roczna stopa dyskonta w banku, który przyjął weksel do

dyskonta , wynosi 24%. Ile wynosi dyskonto handlowe ?

60

A = 10.000 zł x ( 1 – 0,24 x ------) = 9600 zł

360

Przedsiębiorstwo otrzyma 9600 zł

60

Dh = 10.000 zł x 0,24 x -------- = 400 zł

360

Dyskonto handlowe wynosi 400 zł.

Wartość pieniądza a czas – wartość bieżąca

Zadanie

Ile złotych należy wpłacić dzisiaj na lokatę terminową, aby po

trzech latach otrzymać wartość 1000 zł. Stopa procentowa wynosi

20%, a kapitalizacja odsetek jest roczna:

1

A = 1000 zł x --------------- = 578,70 zł

3

( 1 + 0,20)

Aby za trzy lata uzyskać kwotę 1000 zł należy wpłacić dzisiaj

578,70 z ł, przy 20% stopie procentowej i rocznej kapitalizacji

odsetek.

Wartość pieniądza a czas - dyskontowanie

Przykład

Dwa przedsiębiorstwa podpisały porozumienie dotyczące realizacji

wspólnego projektu. Ustalono, ze zadanie jest finansowane przez

obydwa podmioty w proporcji 50%:50%. Koszty realizacji zadania

wynoszą 400.000 zł, „Przedsiębiorstwo A” swoją cześć płaci w roku

„n” , a „Przedsiębiorstwo B” w roku „n+2”. Proszę obliczyć aktualna

wartość kosztów poniesionych przez Przedsiębiorstwo B przy

założeniu , że stopa dyskontowa wynosi 6%.

Rozwiązanie:

A = 200.000 zł x 0,89 = 178.000zł

( ) 









+

= ´ n i

A P

1

1

Wartość pieniądza a czas - dyskontowanie

ZADANIE

Po pierwszym roku eksploatacja pewnej maszyny (po

odliczeniu wszystkich kosztów!) da czysty zysk równy 1100.

Po drugim roku zysk wyniesie 1210, a po trzecim – 1331. Nie

ma innych zysków i kosztów; nie ma ryzyka i inflacji. Stopa

dyskontowa wynosi 10%. Cena maszyny wynosi 3100. Czy

warto ją kupić?

20

WARTOŚĆ A CZAS

0•

• • •

1100 1210 1331

Założenia:

in=10%

π = 0.

???

czas

1 2 3

1100zł•1/[(1+i) ]+1210zł•1/[(1+i) ]+1331zł •1/[(1+i) ]

= 1000 zł + 1000 zł + 1000 zł = 3000 zł.

ZADANIE

Po pierwszym roku eksploatacja pewnej maszyny (po odliczeniu wszystkich

kosztów!) da czysty zysk równy 1100. Po drugim roku zysk wyniesie 1210, a

po trzecim – 1331. Nie ma innych zysków i kosztów; nie ma ryzyka i inflacji.

Cena maszyny wynosi 3100. Czy warto ją kupić?

Stopa procentowa

Nominalna stopa procentowa to stopa oprocentowania przyjęta w

okresie bazowym (najczęściej jest to okres jednego roku), np. roczna

stopa oprocentowania kredytu ustalona w umowie kredytowej,

oprocentowanie rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych.

Nominalne stopy procentowe nie uwzględniają skutków kapitalizacji

odsetek. A przecież na wysokość kwoty rzeczywiście otrzymanych

odsetek wpływa nie tylko stopa nominalna, lecz także częstotliwość

kapitalizacji odsetek. Dlatego też jest ważne ustalenie tzw. efektywnej

rocznej stopy procentowej, uwzględniającej liczbę kapitalizacji

odsetek w roku.

Stopa procentowa

Stopa procentowa Stopa procentowa

Przykład

Zamierzasz wpłacić na rachunek bankowy pewna kwotę pieniędzy. Oprocentowanie

nominalne lokat 12 miesięcznych w bankach A B C przedstawia się następująco:

Która z powyższych ofert jest dla banków najkorzystniejsza ?

0,185 12

ESPA = ( ---------) - 1 = 0,2015 lub 20,15%

12 rn m

ESP = (1+ ----------------) - 1

0,19 4 m

ESPA = ( ---------) - 1 = 0,2015 lub 20,40%

4

0,185 1

ESPA = ( ---------) - 1 = 0,2015 lub 20,0%

1

Z przeprowadzonej kalkulacji wynika, że największą efektywną stopę procentową

oferował bank B

C 20 roczna

B 19 kwartalna

A 18,5 miesięczna

Bank Oprocentowanie Kapitalizacja odsetek

21

Stopa procentowa

Inwestorzy, analizując wielkość korzyści, uwzględniają także wpływ inflacji. Stąd

zainteresowanie realną stopą procentową. Stopa realna to stopa nominalna

oprocentowania dla danego okresu, skorygowana o wskaźnik inflacji w tym

okresie. Wzór na realną stopę procentową jest następujący:

rn - ri

rr = ------------

1+ ri

gdzie:

rr – realna stopa procentowa

rn – nominalna stopa procentowa

ri - stopa inflacji

Często przy kalkulacji realnej stopy procentowej jest stosowana formuła :

rr = rn – ri

ale w przypadku wzrostu stopy nominalnej i stopy inflacji rozbieżności między

wynikami obliczeń stopy realnej przedstawionymi sposobami będą

wzrastać

Stopa procentowa

Jaka będzie realna stopa procentowa jeżeli:

- stopa nominalna wynosi 35%, a stopa inflacji – 30% ?

- stopa nominalna wynosi 10%, a stopa inflacji – 7% ?

W pierwszym przypadku

0,35-0,30

rr = -------------- = 3,85%

1+ 0,30

lub według uproszczonej formuły

rr – 0,35 – 0,30 = 0,05 lub 5%

a w drugim:

0,10 - 0,07

rr = -------------- = 2,80%

1+ 0,07

lub według uproszczonej formuły

rr – 0,10 – 0,07 = 0,03 lub 3%

Koniec wykładu III !!!

Dziękuje za uwagę !!!

WYKŁAD IV

• Przychody przedsiębiorstwa.

• Przychody ze sprzedaży, pozostałe

przychody operacyjne, przychody

finansowe.

22

Jednym z najważniejszych o ile nie najważniejszym celem każdego

przedsiębiorstwa jest generowanie przychodu.

Prawo podatkowe oraz zasady prowadzenia rachunkowości

wyróżniają 3 rodzaje przychodów:

I. przychody ze sprzedaży

II. pozostałe przychody operacyjne

III. przychody finansowe

Przychody przedsiębiorstwa

Podstawowym źródłem przychodów przedsiębiorstwa są przychody ze

sprzedaży produktów, usług i towarów.

W zależności od tego, co jest przedmiotem działalności firmy, będą to

przychody ze sprzedaży:

_ produktów

_ towarów

Przychodem ze sprzedaży produktów mogą być wytwarzane przez

przedsiębiorstwo dobra materialne lub usługi.

Przychodem ze sprzedaży towarów są odsprzedane z zyskiem wcześniej nabyte

dobra materialne . Taki przychód najczęściej uzyskują przedsiębiorstwa

handlowe.

Przychody przedsiębiorstwa

Kwota przychodów ze sprzedaży jest uzależniona :

_ od ilości sprzedanych produktów (towarów)

_ od cen po których zostały one sprzedane

Ilość:

O ilości sprzedaży poszczególnych produktów (towarów) przez dane

przedsiębiorstwo decyduje popyt na dany rodzaj produktu (towaru),

możliwości produkcyjne oraz stopień skuteczności działań marketingowych.

Cena:

Wysokość cen, po których dany produkt (towar) jest oferowany nabywcom.

Decyzja o tym, po jakiej cenie będzie sprzedawany dany produkt, będzie miała

istotny wpływ na kwotę uzyskiwanych przez przedsiębiorstwo przychodów.

Możliwe są dwa rodzaje polityki cenowej:

Polityka niskich cen pozwalająca na duży obrót przy małym zysku jednostkowym

Polityka wysokich cen pozwalająca maksymalizować kwotę zysku

Przychody ze sprzedaży

Polityka niskich cen pozwalająca na duży obrót przy małym

zysku jednostkowym

Ta polityka jest stosowana w odniesieniu do produktów

(towarów) tzw. masowych, których ceny są na ogół ustalane

przez rynek.

Jest ona korzystna dla przedsiębiorstwa gdyż pozwala na

zwiększenie udziału w sprzedaży danego rodzaju produktów

(towarów) na rynku.

Przy produktach (towarach) masowych podnoszenie cen nie jest

takie proste, gdyż konkurenci mogą przejąć część klientów,

oferując podobne produkty (towary) po niższych cenach.

Przychody ze sprzedaży – polityka niskich cen

23

Polityka wysokich cen pozwalająca maksymalizować kwotę zysku

Ta polityka jest możliwa gdy producent (sprzedawca) jest monopolistą,

który decyduje jednocześnie o wielkości podaży i o cenie. Może on

wówczas maksymalizować kwotę zysku, wpływając jednocześnie na

wielkość podaży i na wysokość ceny.

Z teorii ekonomii wiadomo, że najwyższą kwotę zysku osiągnie on

wówczas, gdy cena, po której sprzedaje swój produkt (utarg krańcowy),

będzie równa kosztom zmiennym wytworzenia jednostki produktu

(kosztom krańcowym).

Polityka kształtowania cen powinna wówczas uwzględniać zależności

między wysokością ceny, wielkością sprzedaży i kwotą zysku, jaką

przedsiębiorstwo monopolistyczne może osiągnąć.

Przychody ze sprzedaży – polityka wysokich cen

Przykład:

_ Polityki niskich cen:

Nowopowstała cukiernia wprowadziła na rynek pączki najpopularniejszym

tradycyjnym nadzieniem: marmoladą. Najniższa cena sprzedaży tych

pączków w Białej Podlaskiej wynosi 0,99 zł/szt. Producent wprowadził

najniższa cenę w wysokości 0,95 zł/szt.

Cena ta pozwoliła mu osiągnąć duży obrót przy małym zysku

jednostkowym czyli:

średnia sprzedaż dzienna wynosiła 3500 szt. przy zysku jednostkowym 0,07

zł (koszt jednostkowy produkcji pączka to 0,88 zł) co dało producentowi

zysk dzienny na tym produkcie w wysokości 245 zł.

Przychody ze sprzedaży

Przykład:

_ Polityki wysokich cen:

Ta sama cukiernia wpadła na pomysł barwienia mąki z których są

produkowane pączki na kolor różowy z nadzieniem o smaku owoców

róży.

Cukiernia była monopolistą i ustaliła cenę na 1,49 zł.

Cena ta pozwoliła osiągnąć duży zysk przy mniejszym obrocie:

średnia sprzedaż dzienna wynosiła 1500szt przy zysku jednostkowym

0,51 zł (koszt jednostkowy produkcji pączka to 0,98zł) co dało

producentowi zysk dzienny na tym produkcie w wysokości 765 zł.

Przychody ze sprzedaży

Upusty, rabaty, bonifikaty

Jeżeli przedsiębiorstwo udziela nabywcy upustów, rabatów, bonifikat

czy innych obniżek cen, to zmniejszają one wysokość przychodu.

Podatek VAT i akcyza

Przedsiębiorca zgodnie z obowiązującymi przepisami dolicza do

sprzedawanych produktów (towarów) podatek VAT i podatek

akcyzowy , które nie stanowią jednak przychodu dla przedsiębiorstwa.

Przychodem dla przedsiębiorstwa jest tzw. przychód (sprzedaż) netto, a

więc bez doliczonego podatku VAT i akcyzy. Kwoty z tego tytułu

wpływają wprawdzie do kasy lub na rachunek przedsiębiorstwa, ale

tylko po to, aby je następnie odprowadzić do budżetu.

Przychody ze sprzedaży

24

Przykład:

Przedsiębiorca sprzedaje towar X o wartości netto 100zł/brutto

123 zł

Nabywca wynegocjował upust 10% i kupił 3 szt. płacąc 332,10 zł

Przychodem sprzedawcy jest kwota: 270 zł ,

gdyż kwotę 62,10 zł (332,1- (332,1/1,23)) stanowiąca podatek

VAT przedsiębiorca odprowadzi do budżetu.

Przychody ze sprzedaży

Szczególnym rodzajem przychodu ze sprzedaży może być w

przedsiębiorstwie wytwarzanie produktów (usług) na własne

potrzeby. Przykładami mogą być produkcja narzędzi, wytwarzanie

pary technologicznej, usługi transportowe.

W takim przypadku przedsiębiorstwo musi odpowiednio skalkulować

wysokość przychodu. Zwykle przyjmuje się, że przychody tego

rodzaju są równe kosztom własnym produkcji.

W przedsiębiorstwie handlowym, które wcześniej nabyło dany towar

a następnie sprzedało go sobie na potrzeby własnej działalności

gospodarczej przychód jest równy 0,00 zł, gdyż jest to szczególny

rodzaj przychodu i sprzedaż nastąpiła w cenie zakupu towaru.

Przychody ze sprzedaży

Poza przychodami ze sprzedaży produktów, usług lub towarów

przedsiębiorstwo może uzyskiwać również tzw. pozostałe

przychody operacyjne.

Do tej grupy przychodów zaliczamy takie należne przedsiębiorstwu

kwoty, które nie są związane z jego podstawową działalnością, jaką

jest wytwarzanie odpowiednich dóbr lub usług.

Przychodami tego typu mogą być np. przychody ze sprzedaży lub

wpływy z likwidacji należących do przedsiębiorstwa środków

trwałych: zbywanych maszyn, urządzeń, środków transportu,

gruntów lub prawa jego wieczystego użytkowania itp. Może to być

sprzedaż rozpoczętych, a nie zakończonych inwestycji

przedsiębiorstwa.

Pozostałe przychody operacyjne

Przychodem przedsiębiorstwa są również jego umorzone lub

przedawnione zobowiązania. Jeżeli zatem wierzyciele

zrezygnowali z całości lub części roszczeń lub nie dochodzili ich w

ustawowym czasie, to kwoty odpowiadające wartości tych

umorzonych lub przedawnionych roszczeń wchodzą w skład

pozostałych przychodów operacyjnych przedsiębiorstwa.

Innym przykładem tego rodzaju przychodów będzie aktualizacja

(wzrost) wartości posiadanych zapasów. Jeżeli np. przedsiębiorstwo

ma w magazynie zapasy, których ceny wzrosły w porównaniu z

cenami ich nabycia (powstania), to może je przecenić, a wzrost

wartości potraktować jako swego rodzaju przychód.

Pozostałe przychody operacyjne

25

Przykład:

Przedsiębiorstwo miało do zapłaty do Urzędu Miasta podatek od

nieruchomości za III kwartał w wysokości 1450 zł. We wrześniu

w wyniku huraganu został z budynku zerwany dach. Na prośbę

przedsiębiorstwa skierowaną do Urzędu Miasta umotywowaną

klęską żywiołową Prezydent Miasta umorzył przedsiębiorstwu

płatność tej raty w całości.

Umorzona kwota w wysokości 1450 zł stanowi przychód

przedsiębiorstwa.

Pozostałe przychody operacyjne

Do pozostałych przychodów operacyjnych przedsiębiorstwa są zaliczane

ponadto otrzymane odszkodowania, kary, grzywny itp.

Przychodem będzie więc np. odszkodowanie wypłacone przez firmę

ubezpieczeniową z tytułu różnego rodzaju szkód objętych umową

ubezpieczeniową. Na tej samej zasadzie przychodem będzie kara umowna

nałożona na niesolidnego odbiorcę lub wykonawcę usługi na rzecz

przedsiębiorstwa czy grzywna otrzymana z jakiegoś innego tytułu.

Przykład:

We wrześniu w wyniku huraganu został z budynku przedsiębiorstwa

zerwany dach. Budynek był ubezpieczony w Towarzystwie

Ubezpieczeniowym od następstw nieszczęśliwych wypadków i ognia.

Towarzystwo wyceniło szkodę na kwotę 3100 zł i przelało ją na konto

przedsiębiorstwa.

Otrzymane odszkodowanie w wysokości 3100 zł stanowi przychód

przedsiębiorstwa

Pozostałe przychody operacyjne

Szczególnym rodzajem przychodów zaliczanych do tej właśnie grupy

będą otrzymywane przez przedsiębiorstwo dotacje, subwencje lub

dopłaty.

Tego typu przychody uzyskuje przedsiębiorstwo najczęściej wówczas,

gdy jest zobowiązane sprzedawać swoje produkty po cenach

urzędowych, niższych od kosztów własnych. Jeszcze w latach

osiemdziesiątych XX w. na wiele grup produktów obowiązywały tego

rodzaju ceny urzędowe. Dotacje stanowiły więc w wielu

przedsiębiorstwach istotną pozycję przychodów.

Po 1990 r. stopniowo rezygnowano z urzędowego stanowienia cen, a

więc i dotacje stopniowo przestają odgrywać ważną rolę jako

przychody przedsiębiorstw. Istnieją jednak nadal i w niektórych

dziedzinach gospodarki są dla przedsiębiorstwa bardzo poważną

pozycją przychodów. Przykładem mogą być Polskie Koleje

Państwowe.

Pozostałe przychody operacyjne

Innym rodzajem dotacji są dopłaty do cen skupu płodów rolnych.

Występują one wówczas, gdy przedsiębiorstwo podejmuje się skupu

tego typu produktów po ustalonych przez państwowe agencje cenach,

wyższych niż aktualnie ukształtowane ceny rynkowe.

Do grupy pozostałych przychodów operacyjnych zalicza się także

wartość otrzymanych przez przedsiębiorstwo nieodpłatnie

składników majątku lub innego rodzaju darowizn.

Pozostałe przychody operacyjne

26

Przychody finansowe stanowią trzecią grupę przychodów

uzyskiwanych przez przedsiębiorstwa.

Obejmują one kwoty należne przedsiębiorstwu z tytułu prowadzonych

operacji finansowych. Przychody tego typu uzyskują przedsiębiorstwa,

które dokonały uprzednio odpowiednich inwestycji finansowych:

_ zakupiły akcje lub udziały innych podmiotów gospodarczych,

_ nabyły obligacje, bony skarbowe,

_ dokonały lokat swoich środków pieniężnych na oprocentowanych

rachunkach bankowych itp.

Przychody finansowe

Do przychodów finansowych są zaliczane:

_ Należności z tytułu posiadanych przez przedsiębiorstwo udziałów w

innych podmiotach gospodarczych. W skład takich przychodów będą

zatem wchodziły dywidendy oraz udziały w zyskach podmiotów

zależnych.

_ Naliczenie procentu od powierzonych innym podmiotom gospodarczym

środków pieniężnych. Będzie to zatem zarówno oprocentowanie lokat i

rachunków bankowych, jak i odsetki należne od udzielonych innym

podmiotom gospodarczym pożyczek.

• Odsetki należne przedsiębiorstwu, np. od nie zapłaconych w terminie

należności.

• Zyski przedsiębiorstwa ze sprzedaży posiadanych papierów

wartościowych, a więc z prowadzonych przezeń operacji finansowych

polegających na zakupie w celu późniejszej odsprzedaży różnego typu

papierów wartościowych (obligacji, bonów skarbowych itp.).

Przychody finansowe

Do przychodów finansowych są zaliczane:

_ Dodatnie różnice kursowe. Występują one w przedsiębiorstwach

dokonujących transakcji z partnerami zagranicznymi.

_ Zwykle bowiem między momentem wystawienia faktury za zakup surowca

lub sprzedażą własnego wyrobu a momentem zapłaty upływa pewien okres.

Jeżeli w momencie realizacji płatności przez zagranicznego kontrahenta

przedsiębiorstwo za sprzedany produkt może uzyskać więcej złotych niż

zostało to zaksięgowane w chwili wystawiania faktury, to przychód

przedsiębiorstwa jest wyższy o tzw. dodatnią różnicę kursową.

Dla eksporterów sytuacja taka występuje wówczas, gdy kurs krajowej waluty

spadł w stosunku do waluty, w której zawarto transakcję. Dla importerów

dodatnie różnice kursowe występują wówczas, gdy krajowa waluta się

umacniała i za potrzebne na zapłatę zagraniczne środki płatnicze można

zapłacić mniej złotych.

Przychody finansowe

Przykład:

1. Przedsiębiorstwo posiada lokatę bankową w wys. 10.000 zł oprocentowaną w

wysokości 6 % rocznie z miesięczną kapitalizacją odsetek.

2. 1 lutego przedsiębiorstwo uzyskuje przychód w wysokości 50 zł

3. 1 marca przedsiębiorstwo uzyskuje przychód w wysokości 50,25 zł

4. w następnych miesiącach kwota ta będzie się powiększać za sprawą procentu

składanego

Przykłady:

Przedsiębiorstwo prowadzi Myjnię Samochodową. Zakupiło Automat Myjący o

wartości 123.000 zł brutto w ramach dotacji Unijnej w wysokości 50% kosztów

kwalifikowanych. Przychodem jest dotacja Unijna w wysokości 50.000 zł

Przedsiębiorstwo prowadzące Myjnię Samochodowa podnajmuje stanowisko

innemu przedsiębiorcy na serwis ogumienia za 615 zł brutto. Przychodem jest

przychód z najmu w wysokości 500zł.

Przychody finansowe

27

Należy pamiętać że, do przychodów przedsiębiorstwa nie zaliczamy:

• wpłat i należności, które zarachowane zostały na poczet dostaw

towarów lub usług, które zostaną wykonane w terminie późniejszym,

• pożyczek i kredytów,

• kwot naliczonych odsetek od należności, ale jeszcze nie otrzymanych,

• zwracanych, umarzanych lub też zaniechanych podatków i opłat, oraz

innych wydatków, których nie zalicza się do kosztów uzyskania

przychodów,

• zwolnionych od wpłat należności z tytułu podatku VAT,

• zwróconego podatku VAT naliczonego a także podatku akcyzowego.

Przykład:

Przedsiębiorstwo otrzymało kredyt bankowy w wysokości 30.000 zł

Kwota ta nie stanowi przychodu przedsiębiorstwa.

Przychody finansowe

• To już koniec Wykładu IV

• Dziękuję za uwagę !!!!

WYKŁAD V

• Koszty działalności przedsiębiorstwa.

Struktura kosztów – koszty rzeczowe, koszt

pracy, koszty finansowe.

• Koszt stałe i zmienne.

• Działanie dźwigni finansowej.

Wydatkami nazywamy każdorazowe pomniejszenie (wypływ) środków

pieniężnych z kasy lub rachunku bankowego przedsiębiorstwa. Nie każdy

jednak wypływ będzie kosztem.

Kosztami są tylko te rodzaje wydatków przedsiębiorstwa, które są związane

z jego bieżącą działalnością, zaliczane do kosztów uzyskania przychodów.

Kategoria kosztów przedsiębiorstwa, także zwana kosztami własnymi,

obejmuje ujęte wartościowo koszty sensu stricto, czyli celowe zużycie

składników majątku trwałego i obrotowego, usług obcych oraz nakładów

pracy, a także inne wydatki pieniężne, takie jak: podatki, składki, odsetki,

odpisy, odszkodowania i inne

Koszty przedsiębiorstwa są klasyfikowane, czyli dzielone na poszczególne

składniki i następnie łączone w odpowiednie grupy wg różnych kryteriów

umożliwiających wyodrębnienie różnych struktur kosztów.

Koszty działalności przedsiębiorstwa

28

Koszty bezpośrednie są to koszty, które można normować i na podstawie

dokumentacji źródłowej odnieść wprost do poszczególnych produktów, usług,

asortymentów czy zleceń produkcyjnych, czyli jednostek (przedmiotów)

kalkulacyjnych.

Do kosztów bezpośrednich zalicza się zwłaszcza: materiały bezpośrednie,

paliwo i energię technologiczną, wynagrodzenia bezpośrednie (robociznę),

zużycie narzędzi i przyrządów specjalnych, koszty obróbki obcej, koszty

przygotowania nowej produkcji.

Koszty pośrednie to koszty, które nie mogą być odniesione wprost do

jednostek kalkulacyjnych na podstawie pomiaru zużycia i dokumentacji

źródłowej. Koszty te są najpierw ujmowane sumarycznie, a następnie

rozliczane na poszczególne jednostki przy zastosowaniu różnych kluczy

podziałowych (np. proporcjonalnie do wynagrodzeń bezpośrednich, kosztów

przerobu, maszynogodzin, techniczny kosztu wytworzenia). Do kosztów

pośrednich zalicza się koszty wydziałowe, koszty ogólnozakładowe (w tym

koszty zarządu) i koszty sprzedaży.

Koszty działalności przedsiębiorstwa

Według rodzajów działalności wyodrębnia się:

• koszty działalności operacyjnej, obejmujące koszty ponoszone w

celu realizacji statutowych zadań przedsiębiorstwa (działalności

produkcyjnej, handlowej, usługowej);

• koszty działalności inwestycyjnej, ponoszone na stworzenie,

powiększenie czy modernizację już istniejących środków trwałych;

• koszty działalności finansowej, związane z operacjami finansowymi,

np. odsetki, prowizje, dyskonto, nabycie papierów wartościowych.

Przyjmując jako kryterium rodzaj zużywanych czynników

produkcji, tworzy się układ rodzajowy kosztów operacyjnych, na

który składają się następujące pozycje: zużycie materiałów i energii,

usługi obce, podatki i opłaty, wynagrodzenia, świadczenia na rzecz

pracowników, amortyzacja i pozostałe koszty.

Koszty działalności przedsiębiorstwa

Wewnętrzna struktura kosztów stanowi podstawę podziału na:

• koszty proste, składające się z jednego rodzaju kosztów,

• koszty złożone, które obejmują kilka rodzajów kosztów (np. koszty

utrzymywania zapasów, w skład których wchodzi m.in. amortyzacja

budynków, wynagrodzenia pracowników magazynowych, koszty

finansowania, koszty ubezpieczenia, koszty ubytków naturalnych).

Ze względu na wewnętrzne podmioty, koszty można klasyfikować wg

miejsc powstawania, wyróżniając: koszty wydziałów podstawowych,

koszty wydziałów pomocniczych, koszty zarządu, koszty sprzedaży.

Według kryterium funkcji realizowanych w przedsiębiorstwie (celu ich

poniesienia) koszty dzieli się na: koszty zaopatrzenia, koszty

produkcji, koszty zarządzania, koszty zbytu.

Koszty działalności przedsiębiorstwa

Wielkość kosztów przedsiębiorstwa kształtuje się pod wpływem wielu

czynników, spośród których najważniejsze to:

• rodzaj działalności,

• wielkość produkcji w ujęciu ilościowym i wartościowym,

• struktura asortymentowa produkcji,

• zużycie czasu pracy, surowców, materiałów, półproduktów, urządzeń,

usług obcych, ceny czynników wytwórczych,

• stawki wynagrodzeń,

• stawki amortyzacji,

• stawki podatkowe,

• stopy procentowe,

• wyposażenie w środki trwałe,

• stopień wykorzystania i wydajność maszyn i urządzeń,

• warunki zaopatrzenia i zbytu,

• lokalizacja firmy.

Koszty działalności przedsiębiorstwa

29

Zgodnie z obowiązującą w Polsce ustawą o rachunkowości, rachunek

kosztów może być prowadzony w 2 wariantach: porównawczym i

kalkulacyjnym.

W wariancie porównawczym koszty operacyjne prezentuje się w układzie

rodzajowym, ujmując następujące pozycje:

• amortyzacja,

• zużycie materiałów i energii,

• usługi obce,

• podatki i opłaty, w tym podatek akcyzowy,

• wynagrodzenia,

• ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia,

• pozostałe koszty rodzajowe,

• wartość nabycia sprzedanych towarów i materiałów.

Rachunek kosztów Rachunek kosztów

W wariancie kalkulacyjnym koszty operacyjne obejmują

następujące pozycje:

• koszt wytworzenia sprzedanych produktów,

• wartość nabycia sprzedanych towarów i materiałów,

• koszty sprzedaży,

• koszty ogólnego zarządu.

Wybór wariantu rachunku kosztów należy do kompetencji

kierownika przedsiębiorstwa.

Możliwe jest jednoczesne prowadzenie rachunku kosztów w

układzie rodzajowym i układzie kalkulacyjnym — taki rozwinięty

rachunek kosztów generuje najwięcej informacji.

• Struktura kosztów – skład wewnętrzny kosztów.

• Jej analiza opiera się zazwyczaj na stosunku procentowym

poszczególnych elementów kosztów całości kosztów.

• Zestawienie porównawcze struktury kosztów według układu

rodzajowego z planem, z wykonaniem w poprzednich okresach lub

między jednostkami gospodarczymi tej samej branży wskazuje

kierunek badań analitycznych.

• Podział kosztów na m.in rzeczowe wynika z udziału zaangażowania

składników trwałych i obrotowych oraz pracy ludzkiej w całości

kosztów.

Struktura kosztów a koszty rzeczowe

Wyodrębniamy podgrupy:

• koszty związane ze zużyciem surowców, materiałów i energii

potrzebnej do prawidłowego procesu produkcji w przedsiębiorstwie,

• koszty związane ze zużyciem rzeczowych składników majątku

trwałego przedsiębiorstwa ( odpisy amortyzacyjne).

• koszty zużycia tzw. usług obcych, takich jak usługi transportowe,

telekomunikacyjne, remontowe

• Przy tych kosztach przedsiębiorstwo może dążyć do obniżki poprzez:

dokonanie wyboru, czy te usługi wykonywane będą przez usługi obce

czy przedsiębiorstwo będzie świadczyło samo tego typu usługi.

Koszty rzeczowe

30

Koszty rzeczowe - przykład

• Przedsiębiorstwo zakupiło środek trwały o wartości 100.000 zł, który może być

amortyzowany w okresie pięciu lat, jeżeli zastosowana będzie linowa 20%

stawka roczna lub amortyzacja przyspieszona ze współczynnikiem 2. W tym

ostatnim przypadku w pierwszych dwóch latach stosowano by stawkę

dwukrotnie większą od tej jaka obowiązywałaby przy amortyzacji liniowej.

• Załóżmy, że w okresie tych 5 lat amortyzowania wspomnianego środka trwałego

przychody przedsiębiorstwa będą wynosiły 250 tys. Rocznie, a pozostałe koszty

(poza amortyzacja) 200 tys. zł.

Koszty rzeczowe - przykład

• Przedsiębiorstwo zakupiło środek trwały o wartości 100.000 zł, który może być

amortyzowany w okresie pięciu lat, jeżeli zastosowana będzie linowa 20% stawka roczna

lub amortyzacja przyspieszona ze współczynnikiem 2. W tym ostatnim przypadku w

pierwszych dwóch latach stosowano by stawkę dwukrotnie większą od tej jaka

obowiązywałaby przy amortyzacji liniowej.

• Załóżmy, że w okresie tych 5 lat amortyzowania wspomnianego środka trwałego

przychody przedsiębiorstwa będą wynosiły 250 tys. Rocznie, a pozostałe koszty (poza

amortyzacja) 200 tys. zł.

• Jeśli przedsiębiorstwo będzie stosowało amortyzację liniowa , to w każdym roku różnica

pomiędzy wartością przychodów a kosztami własnymi będzie wynosiła 30.000 zł .

Przyjmijmy, że będzie to wartość zysku brutto. Po zapłaceniu podatku dochodowego

(przyjmijmy 30% zysku brutto, czyli 9 tys. zł) przedsiębiorstwu pozostanie w każdym

roku zysk netto 21 tys zł oraz kwota stanowiąca równowartość odpisów amortyzacyjnych

20 ts. zł. Nadwyżka finansowa będzie więc wynosiła 41.000 zł

• Wariant 2 – zastosowanie przyspieszonej amortyzacji W takiej sytuacji amortyzacja

przyspieszona wyniesie w pierwszym roku 40 tys.zł, a w drugim 24 tys. zł. W trzecim

roku będzie ona taka sama jak przy amortyzacji liniowej, a w czwartym umorzeniu

podlega pozostałą wartość czyli 16 tys. zł. Środek trwały będzie więc amortyzowany

przez 4 lata.

W przypadku amortyzacji przyspieszonej przedsiębiorstwo w okresie dwóch pierwszych

lat uzyskuje mniejszy zysk brutto. Nie oznacza to , że mniej środków.

Dlaczego ???

Koszty pracy stanowią, po kosztach materiałów i energii, najważniejszą pozycję

spośród kosztów rodzajowych przedsiębiorstw produkcyjnych.

Koszty pracy to łączne obciążenia ponoszone przez pracodawcę w związku z

zatrudnianiem pracowników.

Obejmują nie tylko wynagrodzenie brutto pracownika (przed opodatkowaniem),

ale także dodatkowe obciążenia pozapłacowe, które musi odprowadzać

pracodawca (np. połowa składek na ubezpieczenie rentowe i emerytalne).

Koszty pracy obejmują:

• płace i jej opodatkowanie,

• nagrody i odszkodowania,

• składkę ubezpieczeniową,

• podróże służbowe, dojazdy do pracy,

• bezpieczeństwo i higienę pracy,

• doskonalenie personelu,

• rekrutację i selekcję kandydatów do zatrudnienia,

• działalność socjalno-bytową

Koszty pracy

Kiedy pracodawca podejmuje decyzję o wielkości zatrudnienia

(zgłasza popyt na pracę), interesują go całkowite koszty pracy, których

płaca brutto jest tylko częścią.

W Polsce wynagrodzenie netto (po opodatkowaniu), które wypłacane

jest pracownikowi stanowi jedynie ok. 56,4% tych kosztów.

Wysokie koszty pracy, powiększane przez klin podatkowy,

ograniczają wielkość zatrudnienia, przyczyniając się tym samym,

razem z pozapłacowymi kosztami pracy, do pogłębiania lub

utrzymywania wysokiego poziomu bezrobocia.

Koszty pracy

31

Różnorodne narzuty na płace (dodatkowe koszty pracy) powodują, że

polski pracownik zarabiający brutto 1500 złotych dostaje „na rękę”

jedynie niecałe 70% tej kwoty. Z punktu widzenia przedsiębiorcy legalnie

zatrudniającego pracownika też nie wygląda to dobrze.

Jeżeli pracodawca ma zapłacić pracownikowi 1000 złotych „na rękę”,

oznacza to, że musi wyłożyć na tego jednego pracownika kwotę 1735

złotych. Te 735 złotych różnicy stanowią koszty, które bądź pracownik,

bądź pracodawca.

Koszty pracy można także wyrazić w relacji do wartości wytwarzanego

produktu; nazywamy je wówczas jednostkowymi kosztami pracy.

Koszt pracy wytworzenia jednostki produktu krajowego brutto można

zapisać jako relację godzinowego kosztu pracy do godzinowej wydajności

pracy:

• Gdzie:

• JKP – jednostkowe koszty pracy,

• W – realna płaca,

• L – liczba zatrudnionych,

• PKB – realny produkt krajowy brutto (PKB wyrażony w stałych cenach).

W gospodarce rynkowej koszty pracy stanowią największą kategorię kosztów

produkcji i sięgają 50-70 procent. Zwykle są one wyższe w pracochłonnych

usługach, które wytwarzają większość PKB w gospodarce rynkowej, niż w

dziedzinach kapitałochłonnych, takich jak np. przemysł przetwórczy.

Koszty pracy

Traktując w ten sposób koszty pracy zaliczyć do nich należy:

• płace i inne świadczenia związane z zatrudnieniem pracowników,

• narzuty na wynagrodzenia(składki na ubezpieczenia społeczne, Fundusz Pracy,

Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych),

• odpisy związane z naliczeniem zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,

• wynagrodzenie chorobowe oraz dodatki do zasiłków chorobowych,

• świadczenia na rzecz pracowników związane z wypadkami przy pracy,

• koszty usankcjonowanych prawnie absencji pracowniczych poza chorobą,

macierzyństwem itp.(urlop wypoczynkowy, szkoleniowy, okolicznościowy),

• zasiłki, wynagrodzenia, świadczenia i dodatki finansowane przez ZUS

• koszty obsługi rozliczeń związanych z Państwowym i ewentualnie

Zakładowym Funduszem Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,

• koszty obsługi rozliczeń z tytułu refundacji kosztów organizacji miejsc pracy

oraz wypłacanych wynagrodzeń ze środków urzędów pracy,

• koszty utrzymania działów zajmujących się obsługą spraw pracowniczych,

• koszty przygotowania dokumentacji dotyczącymi zatrudnienia,

• koszty prowadzenia archiwum akt pracowniczych.

Koszty pracy ujęcie ekonomiczne i społeczne

• Działalność przedsiębiorstwa wymaga zwykle korzystania z różnego rodzaju usług

finansowych, za które trzeba płacić. Przychody i koszty finansowe są związane z

działalnością finansowa w przedsiębiorstwie.

Koszty finansowe to koszty, które odnoszą się do korzystania przez

przedsiębiorstwo z kapitału obcego.

Inne koszty finansowe obejmują też: opłaty skarbowe od umowy pożyczki, prowizje

bankowe

Koszty finansowe to:

• Koszty z tytułu zapłaconych odsetek od nieterminowej zapłaty zobowiązań

• Odsetki od zaciągniętych kredytów, pożyczek, odsetki karne

• Odsetki za zwłokę w zapłacie

• Odsetki od wyemitowanych obligacji

• Straty z tytułu zbycia inwestycji

• Ujemny wynik aktualizacji inwestycji

• Ujemne różnice kursowe składników majątku wyr. w walutach obcych

• Dyskonto od weksli własnych , oraz przy sprzedaży weksli i czeków obcych

Koszty finansowe

32

Przyjmując jako kryterium podziału związek kosztów z rozmiarami działalności,

wyróżnia się koszty stałe i koszty zmienne.

Koszty stałe to te składniki kosztów, które nie są zależne od wielkości produkcji

(czy innego rodzaju działalności gospodarczej) w określonym jej przedziale. Do

kosztów stałych zalicza się większość kosztów ogólnozakładowych, np. koszty

administracyjne, koszty zarządu, koszty utrzymania budynków, odpisy

amortyzacyjne oraz niektóre koszty wydziałowe, np. wynagrodzenie kierownictwa.

Koszty zmienne zmieniają się odpowiednio do rozmiarów działalności

gospodarczej, przy czym wyróżnia się:

• koszty zmienne proporcjonalne —gdy jednostkowym przyrostom efektu

produkcyjnego odpowiadają jednakowe przyrosty kosztów (np. zużycie materiałów,

wynagrodzenia w systemie akordu prostego), zatem —koszty w przeliczeniu na

jednostkę produkcji są zawsze takie same;

• koszty zmienne progresywne —gdy jednostkowym przyrostom wielkości produkcji

odpowiadają coraz większe przyrosty kosztów (np. wynagrodzenia akordowe z

progresją), co oznacza, że w przeliczeniu na jednostkę produkcji zwiększają się one

w miarę wzrostu produkcji,

Koszty działalności przedsiębiorstwa

Koszty działalności przedsiębiorstwa

• oraz koszty zmienne degresywne — gdy jednostkowym przyrostom

wielkości produkcji odpowiadają coraz mniejsze przyrosty kosztów

jednostkowych (większość kosztów zmiennych pośrednich, a także

niektóre bezpośrednie, np. koszty przygotowania nowej produkcji), co

przejawia się w ich zmniejszaniu się w przeliczeniu na jednostkę produkcji

w miarę zwiększania się rozmiarów działalności.

Koszty stałe - nakłady, które musi ponosić przedsiębiorca, niezależnie od

wielkości produkcji. Nawet wówczas, gdy w przedsiębiorstwie nic się nie

produkuje, ponosi on takie nakłady jak czynsze dzierżawne, procenty od

kredytów, koszty konserwacji, płace strażników i służb administracyjnych,

często pensje pracownicze (w przypadku sztywnego rynku pracy).

Do kosztów stałych należą takie nakłady jak: czynsz, procenty od kredytów,

koszty konserwacji, płace strażników i służb administracyjnych, często pensie

pracownicze (w przypadku sztywnego rynku pracy).

Koszty te narastają w miarę upływu czasu, należy je płacić niezależnie od

wielkości produkcji, a więc bez względu na to czy się produkuje czy nie.

Koszty stałe są głównym składnikiem kosztów dla wielu przedsiębiorstw,

zwłaszcza dostarczających usługi, m.in. restauracji, kin, teatrów, hoteli.

Koszty działalności przedsiębiorstwa

Koszty zmienne są to koszty przedsiębiorcy wykazujące reakcję na zmiany

wolumenu działalności przedsiębiorstwa. Ich poziom zależy od rozmiarów tego

wolumenu. Rosną gdy wzrasta liczba jednostek wolumenu a zmniejszają się gdy ta

liczba zmniejsza się.

Popularnie twierdzi się, że koszty zmienne zmieniają się wraz ze zmianami

wielkości produkcji, co błędnie zawęża tę kategorię tylko do przedsiębiorstw

produkcyjnych. Jednostki handlowe czy usługowe również mogą ponosić koszty

zmienne. W związku z czym w definicji należy uwzględnić nie tylko "produkcję"

tylko szeroko "wolumen działalności".

Kosztami zależnymi od zmian wielkości wolumenu działalności mogą być koszty

bezpośrednie (surowce, towar, itp.) oraz niektóre koszty wydziałowe (tzw. koszty

ruchu), na przykład: energia lub paliwo na cele technologiczne i napędowe.

Koszt zmienny obejmuje więc te wszystkie rodzaje kosztów w przedsiębiorstwie,

które nie wchodzą w skład kosztów stałych.

Koszty działalności przedsiębiorstwa

33

Koszty całkowite

Tak więc koszty całkowite (TC – od ang. Total Cost) równają

się sumie kosztów stałych (FC – od ang. Fixed Costs ) i

kosztów zmiennych (VC – od ang. Variable Costs ), co można

zapisać:

TC = FC + VC

Przykład

Przedsiębiorstwo wytwarza produkt, który może

sprzedawać po cenie (c) 8 zł, a jednostkowe koszty

zmienne (kz) kształtują się na poziomie 6 zł. Koszty

stałe wynoszą 80 tys. Zł. W takiej sytuacji, jeżeli

przedsiębiorstwo będzie produkowało mniej niż 40

tys szt. Wyrobu całkowite koszty będą wyższe niż

przychody ze sprzedaży. Gdyby np. produkcja (P)

wynosiła 30 tys szt. wówczas łączne koszty

kształtowałyby się następująco:

Przykład

Przedsiębiorstwo wytwarza produkt, który może sprzedawać po cenie (c) 8 zł, a

jednostkowe koszty zmienne (kz) kształtują się na poziomie 6 zł. Koszty stałe

wynoszą 80 tys. Zł. W takiej sytuacji, jeżeli przedsiębiorstwo będzie produkowało

mniej niż 40 tys szt. Wyrobu całkowite koszty będą wyższe niż przychody ze

sprzedaży. Gdyby np. produkcja (P) wynosiła 30 tys szt. wówczas łączne koszty

kształtowałyby się następująco:

Kz x P +Ks = 6 zł x30.000 + 80.000 zł = 260.000 zł, a przychody wyniosłyby:

c x P = 8 zł x 30.000 = 240.000 zł.

Przedsiębiorstwo poniosłoby stratę w wysokości 20.000 zł

Jeśli chcemy wiedzieć jaką liczbę produktów przedsiębiorstwo powinno wytwarzać,

aby uzyskane przychody były co najmniej równe kosztom własnym, to można to

obliczyć w następujący sposób:

Ks 80.000 zł

P= --------- = ---------------------------- = 40.000

c – Kz 8 zł – 6 zł

Przedsiębiorstwo będzie mogło liczyć na zysk jeśli produkcja wyniesie co najmniej

40 tys szt

Działanie dźwigni operacyjnej

Poziom kosztów stałych wpływa również na to, jak szybko zwiększa

się zysk operacyjny przedsiębiorstwa, gdy wzrasta jego sprzedaż.

Wpływ ten nazywamy działanie dźwigni operacyjnej. Dla jego

zilustrowania posłużmy się przykładem liczbowym .

Przyjmijmy, że mamy dwa przedsiębiorstwa wytwarzające ten sam

produkt, ale w których różny jest poziom kosztów stałych i

jednostkowych kosztów zmiennych.

Przedsiębiorstwa A i B wytwarzają produkt, który może być

sprzedany po 8 zł za sztukę. W przedsiębiorstwie A koszty stałe

wyniosą 80.000 zł, w przedsiębiorstwie B aż 240.000 zł. Jednostkowe

koszty zmienne też są różne.

W przedsiębiorstwie A, aby wytworzyć jednostkę produktu, trzeba

ponieść nakłady w wysokości 6 zł, a w przedsiębiorstwie B – 4 zł.

Zobaczymy jak będzie się zmieniał poziom zysku operacyjnego wraz

ze wzrostem sprzedaży w obu przedsiębiorstwach

34

• Finanse przedsiębiorstwa dzienne koniec

pażdziernika stacjonarne

Zależność zysku operacyjnego od wielkości sprzedaży

w przedsiębiorstwie A i B

140 1120 920 200 800 320

120 960 800 160 720 240

100 800 680 120 640 160

80 640 560 80 560 80

60 480 440 40 480 0

40 320 320 0 400 -80

20 160 200 -40 320 -160

0 0 80 -80 240 -240

Przeds. B

Zysk

operacyjny

w tys zł

Przeds B

Koszty

ogółem w

tys zł

Przeds. A

Zysk

operacyjny

w tys zł

Przeds. A

Koszty

ogółem w

tys zł

Przychody

w tys zł

Sprzedaż

w tys. Szt

Przedsiębiorstwa A i B – cena sprzedaży produktu – 8 zł/sztuka. W

przedsiębiorstwie A koszty stałe wyniosą 80.000 zł, w przedsiębiorstwie B

- 240.000 zł. Jednostkowe koszty zmienne też są różne – przedsiębiorstwo

A - 6 zł. przedsiębiorstwo B – 4 zł.

• Wraz ze zwiększeniem sprzedaży w obu przedsiębiorstwach

poprawie ulega wynik finansowy. Warto jednak zauważyć, że

przedsiębiorstwo B musi sprzedać więcej jednostek produktu, aby

nastąpiło zrównanie przychodów ze sprzedaży z kosztami własnymi.

• Liczba ta wynosi 60.000 szt., podczas gdy w przedsiębiorstwie A

zrównanie to następuje przy sprzedaży 40.000 szt wyrobu.

Zobaczmy jednak, co będzie się działo w obu przedsiębiorstwach,

jeśli w każdym z nich produkcja wzrośnie ze 100.000 do 120.000 szt

.

• W przedsiębiorstwie A taki wzrost sprzedaży (o 20%) spowoduje ,

że zysk operacyjny (Zop) zwiększy się ze 120.000 zł do 160.000 zł ,

a więc o 33,3%. W podobnej sytuacji w przedsiębiorstwie B (wzrost

sprzedaży o 20%) zysk operacyjny zwiększy się ze 160.000 do

240.000 zł , a więc o 50%.

• Wielkość, która informuje nas o tym, o ile procent wzrasta zysk

operacyjny przedsiębiorstwa, jeśli jego przychody zwiększają się o

1%, nazywamy poziomem (stopniem) dźwigni operacyjnej.

Działanie dźwigni operacyjnej Działanie dźwigni operacyjnej

Możemy ją obliczyć wg wzoru:

ΔZop/Zop (o)

Poziom dźwigni operacyjnej= -----------------

ΔP x c/P(o) x c

Obliczamy obecnie poziom dźwigni operacyjnej w obu przedsiębiorstwach.

W przedsiębiorstwie A będzie on wynosił:

(160.000 – 120.000)/120.000 0,333

--------------------------------------- = --------- = 1,665

(960.000 – 800.000)/800.000 0,2

Oznacza to, że wzrost przychodów ze sprzedaży o 1% powoduje, że zysk operacyjny

przedsiębiorstwa A zwiększy się o 1,67%.

Dźwignia operacyjna w przedsiębiorstwie B będzie natomiast kształtowała się na poziomie

(240.000 – 160.000)/160.000 0,5

--------------------------------------- = --------- = 2,5

(960.000 – 800.000)/800.000 0,2

W tym przedsiębiorstwie wzrost sprzedaży o 1% spowoduje zwiększenie zysku

operacyjnego o 2,5%. Mówimy, że poziom dźwigni operacyjnej w przedsiębiorstwie B jest

wyższy niż w przedsiębiorstwie A

35

• Przyczyna więcej niż proporcjonalnego wzrostu zysku jest występowanie w

przedsiębiorstwie kosztów stałych.

• Wraz ze wzrostem ilości (i wartości) sprzedaży koszty te rozkładają się na

coraz większą liczbę wytwarzanych produktów, a więc na jednostkę

przypada ich coraz mniej.

• W związku z tym rośnie jednostkowy zysk. Im wyższy poziom kosztów

stałych, tym szybciej zwiększa się zysk operacyjny wraz ze wzrostem

produkcji, a więc tym wyższy jest poziom dźwigni operacyjnej w

przedsiębiorstwie.

• Należy jednak pamiętać, że prawo to działa również w odwrotnym kierunku.

Gdyby w naszych przedsiębiorstwach produkcja malała, wówczas spadek

zysku operacyjnego w przedsiębiorstwie B byłby szybszy niż w

przedsiębiorstwie A.

• Przedsiębiorstwo B może zatem liczyć na relatywnie szybszy niż

przedsiębiorstwo A wzrost zysku, gdy jednak sprzedaż rośnie, musi jednak

brać pod uwagę , ze w sytuacji odwrotnej (gdy sprzedaż się zmniejsza) zysk

operacyjny będzie malał szybciej niż w przedsiębiorstwie A

Działanie dźwigni operacyjnej

Koniec Wykładu V

Dziękuję za uwagę !!!

WYKŁAD VI

• Majątek przedsiębiorstwa.

• Struktura majątku trwałego.

• Majątek trwały i obrotowy.

• Amortyzacja

• Niestacjonarne wykąłd początek lisopada

36

MAJĄTEK

PRZEDSIĘBIORSTWA

MAJĄTEK PRZEDSIĘBIORSTWA

Majątek (aktywa) przedsiębiorstwa to różnego rodzaju zasoby

wykorzystywane do prowadzenia działalności przez przedsiębiorstwo.

Aby przedsiębiorstwo mogło prowadzić

działalność gospodarczą musi

dysponować majątkiem.

PODZIAŁ MAJĄTKU PRZEDSIĘBIORSTWA

Majątek przedsiębiorstwa ze względu na rolę jaką spełnia dzielimy na:

Podział na majątek trwały i obrotowy jest konsekwencją ruchu okrężnego

środków.

RUCH OKRĘŻNY to model gospodarki pokazujący w sposób uproszczony

przepływy zasobów pieniężnych) i rzeczowych między głównymi kategoriami

podmiotów pełniących jakąś rolę gospodarce narodowej i uczestniczących w

wytwarzaniu i/lub zagospodarowaniu produktu krajowego.

PODZIAŁ MAJĄTKU PRZEDSIĘBIORSTWA

- RUCH OKRĘŻNY

Ruch okrężny w gospodarce rynkowej dokonuje się na skutek

zawierania ogółu transakcji kupna - sprzedaży towarów w sposób

dobrowolny i ciągły.

37

STRUKTURA MAJĄTKU

PRZEDSIĘBIORSTWA

MAJĄTEK PRZEDSIĘBIORSTWA

O zaliczeniu poszczególnych składników do którejś

z tych grup decyduje:

_ rodzaj majątku,

_ okres użytkowania,

_ wartość majątku,

_ rola jaką spełnia w działalności danego

przedsiębiorstwa.

MAJĄTEK TRWAŁY

Majątek trwały to środki trwałe, wartości niematerialne i prawne,

które przedsiębiorstwo:

_ zakupiło;

_ wytworzyło, przebudowało lub zmodernizowało;

_ otrzymało bezpłatnie w formie np. darowizny, spadku;

_ przyjęło w formie aportu od udziałowca, akcjonariusza lub

wspólnika;

_ użytkuje na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub leasingu;

_ przejęło w wyniku zmiany, przekształcenia formy prawnej,

połączenia lub podziału.

MAJĄTEK TRWAŁY - CECHY

Majątek trwały charakteryzuje się przeważnie:

_długim okresem użytkowania;

_znaczną wartością;

_udziałem w wielu cyklach gospodarczych;

_wykorzystywaniem przez stosunkowo długi okres;

_przeznaczeniem na potrzeby działalności;

_nie wchodzi w naturalnej postaci do wytworzonego

produktu.

38

MAJĄTEK TRWAŁY - KLASYFIKACJA

W skład majątku trwałego wchodzą:

RZECZOWY MAJĄTEK TRWAŁY

• Do rzeczowego majątku trwałego przedsiębiorstwa zaliczamy środki trwałe

przeznaczone na potrzeby podmiotu. Są one niezbędne do statutowej

(operacyjnej) działalności przedsiębiorstwa.

• Środki trwałe są utrzymywane przez przedsiębiorstwo w celu wykorzystania

ich w procesie :

_produkcji,

_obrotu towarowego,

_świadczenia usług,

_celach administracyjnych.

Do rzeczowego majątku trwałego zaliczamy:

_ grunty własne i prawo użytkowania wieczystego;

_ budynki o różnym przeznaczeniu, np. hale, mieszkania;

_ budowle, np. gazociągi, wodociągi, trakcje elektryczne;

_ urządzenia techniczne i maszyny;

_ środki transportu;

_ inne środki trwale, np. inwentarz żywy; środki trwałe i zaliczki w budowie.

WARTOŚCI NIEMATERIALNE I PRAWNE

W skład wartości niematerialnych i prawnych wchodzą:

• nabyte prawa majątkowe, jak:

_ prawa autorskie, pokrewne , licencje, koncesje,

_ prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów, itp.,

_ „know-how” czyli tzw. tajniki produkcji,

• wartość firmy,

• koszty zakończonych prac rozwojowych.,

NALEŻNOŚCI DŁUGOTERMINOWE

Za należności długoterminowe przedsiębiorstw są uważane te, dla których

termin wymagalności jest dłuższy od jednego roku.

Podział należności długoterminowych:

_ należności od jednostek powiązanych, do których należą jednostka

dominująca oraz jednostki zależne lub współzależne;

_ należności od pozostałych kontrahentów

INWESTYCJE DŁUGOTERMINOWE

Inwestycje długoterminowe to te składniki aktywów

przedsiębiorstwa, które są nabyte w celu osiągnięcia korzyści

ekonomicznych.

Korzyści ekonomiczne inwestycji długoterminowych wynikają z

przyrostu ich wartości poprzez np. odsetki, dywidendy, dzierżawy

ale nie są użytkowane przez samą jednostkę.

Do inwestycji długoterminowych zaliczamy:

_ nieruchomości - nabyte w celu korzyści,

_ wartości niematerialne i prawne - nabyte jako lokata,

_ długoterminowe papiery wartościowe, które uznano za lokaty, a ich

termin realizacji przypada co najmniej po upływie roku: udziały,

akcje, papiery wartościowe , weksle

39

DŁUGOTERMINOWE ROZLICZENIA

MIĘDZYOKRESOWE

Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe stanowią rozliczenia

kosztów.

Okres rozliczania rat kosztów jest dłuższy niż 12 miesięcy.

Zadaniem długoterminowych rozliczeń międzyokresowych jest

przypisanie określonych wydatków do okresu rozrachunkowego w

którym zaistniał dany koszt.

Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe nie są składnikiem

majątkowym przedsiębiorstwa.

Do długoterminowych rozliczeń międzyokresowych zaliczamy:

_ aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego;

_ inne rozliczenia międzyokresowe, jak np. opłacone z góry za przyszły

rok czynsze, ubezpieczenia, koszty większych remontów, itp..

MAJĄTEK TRWAŁY - ZUŻYCIE

Zużycie majątku trwałego może mieć charakter:

_ zużycia fizycznego (technicznego),

_ zużycia ekonomicznego (moralnego).

ZUŻYCIE FIZYCZNE

Zużycie fizyczne majątku trwałego oznacza zużycie materiałów, z których

wykonana jest dana maszyna lub urządzenie.

Zużycie fizyczne następuje na skutek użytkowania danego środka

trwałego lub oddziaływania sił przyrody i warunków zewnętrznych.

Tempo zużycia zależy od:

– rodzaju środka trwałego;

– jakości środka trwałego;

– intensywności eksploatacji; warunków eksploatacji;

– jakości obsługi technicznej i konserwacji

ZUŻYCIE EKONOMICZNE

_ Zużycie ekonomiczne składników majątku trwałego oraz wartości

niematerialnych i prawnych nazywane jest zużyciem moralnym.

_ Oznacza utratę wartości użytkowych składników spowodowaną postępem

technicznym.

_ W wyniku postępu technicznego niektóre składniki majątku trwałego

tracą swoją wartość, pomimo że nie zostały jeszcze zużyte pod względem

fizycznym.

_ Inne przyczyny to:

– brak popytu,

– wycofanie z użytkowania,

– przeznaczenie aktywów trwałych do likwidacji,

– unowocześnienie technologii produkcji,

– import nowocześniejszych linii produkcyjnych.

MAJĄTEK OBROTOWY

Do majątku obrotowego przedsiębiorstwa zaliczamy wszystkie

pozostałe składniki majątkowe, które nie zostały zaliczone do

środków trwałych, a są niezbędne do prowadzenia działalności

gospodarczej.

Są to te składniki majątkowe, które przedsiębiorstwo zamierza zużyć,

spieniężyć lub sprzedać w ciągu jednego cyklu gospodarczego.

W związku z tym środki obrotowe w przedsiębiorstwie są w

ciągłym ruchu okrężnym, przechodząc kolejno fazy

zaopatrzenia, produkcji i zbytu, dokonując pełnego procesu

przekształcenia.

Struktura rodzajowa środków obrotowych przedsiębiorstwa jest różna

w zależności od: działu, gałęzi, wielkości, zasobności, miejsca

położenia, charakteru

40

MAJĄTEK OBROTOWY

Wielkość i struktura poszczególnych rodzajów środków

obrotowych zależy od:

– rodzaju i charakteru działalności gospodarczej,

– wielkości podmiotu gospodarczego,

– możliwości finansowych,

– lokalizacji przedsiębiorstwa,

– możliwości komunikacyjnych,

– umiejętności gospodarowania środkami obrotowymi,

– szybkości obiegu środków obrotowych wykorzystywanych w

działalności gospodarczej.

MAJĄTEK OBROTOWY - GRUPY

MAJĄTEK OBROTOWY - ZAPASY

Do zapasów, czyli rzeczowego majątku obrotowego można zaliczyć:

_ zapasy materiałowe,

_ zapasy produkcyjne,

_ towary,

_ zaliczki na dostawy.

Zapasy materiałowe:

• materiały podstawowe, które stanowią podstawę wytwarzanych wyrobów,

• materiały pomocnicze, które zapewniają dodatkowe właściwości (np. kolor),

a także utrzymują oraz konserwują urządzenia produkcyjne (np. smar)

• paliwo to zapasy przeznaczone na cele technologiczne, energetyczne i

gospodarcze zmagazynowane w przedsiębiorstwie,

• opakowania,

• części zapasowe do maszyn i urządzeń, które nie zostały zaliczone do środków

trwałych,

MAJĄTEK OBROTOWY - ZAPASY

Zapasy produkcyjne:

• produkcja w toku to środki obrotowe, które są zaangażowane w

procesie produkcji w okresie ich przetwarzania,

• półfabrykaty to produkty o pewnym stopniu przetworzenia, które

ukończyły pewien etap produkcji,

• wyroby gotowe to produkty wytworzone, w pełni ukończone i

przeznaczone do sprzedaży,

Towary - środki obrotowe przeznaczone na sprzedaż, ale nie

wytworzone w danym przedsiębiorstwie,

Zaliczki na dostawy – zaliczki na zakup:

– materiałów,

– robót,

– usług niesłużących inwestycjom

41

MAJĄTEK OBROTOWY - NALEŻNOŚCI

KRÓTKOTERMINOWE

_ Należności krótkoterminowe powstają wówczas, gdy moment

sprzedaży wyrobów gotowych, towarów czy usług nie pokrywa się

z terminem zapłaty, oraz całość lub część należności z innych

tytułów niezaliczanych do aktywów finansowych, które są

wymagane w ciągu 12 miesięcy

_ Roszczenia występują wtedy, gdy kontrahent kwestionuje w całości

lub części należność.

_ Należności krótkoterminowe mogą być rozpatrywane w podziale na:

– należności od jednostek powiązanych,

– należności od pozostałych jednostek.

MAJĄTEK OBROTOWY - NALEŻNOŚCI

KRÓTKOTERMINOWE

Rodzaje należności krótkoterminowych w przedsiębiorstwie:

_ z tytułu dostaw i usług o okresie spłaty:

– do 12 miesięcy,

– powyżej 12 miesięcy,

_ z tytułu podatków, dotacji, ceł, ubezpieczeń społecznych i

zdrowotnych, itp.,

_ dochodzone na drodze sądowej,

_ inne należności

MAJĄTEK OBROTOWY - INWESTYCJE

KRÓTKOTERMINOWE

Do inwestycji krótkoterminowych zaliczamy krótkoterminowe aktywa

finansowe płatne i wymagalne , przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy

lub stanowiące aktywa firmy.

Inwestycje krótkoterminowe dzielimy na:

_ aktywa finansowe w jednostkach powiązanych,

_ aktywa finansowe w pozostałych jednostkach.

Aktywami finansowymi są:

– aktywa pieniężne,

– instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne przedsiębiorstwa,

– wynikające z kontraktu prawo do otrzymywania aktywów

pieniężnych,

– prawo do wymiany instrumentów finansowych z innym

przedsiębiorstwem.

MAJĄTEK OBROTOWY - INWESTYCJE

KRÓTKOTERMINOWE

W grupie aktywów obrotowych można wyróżnić:

_ krótkoterminowe aktywa finansowe:

– udziały lub akcje,

– papiery wartościowe,

– udzielone pożyczki,

– inne krótkoterminowe aktywa finansowe,

_ środki pieniężne i inne aktywa pieniężne:

– środki pieniężne w kasie, na rachunkach, waluty obce, dewizy,

– Inne środki pieniężne, np. czeki, weksle, bony,

– Inne aktywa pieniężne, m.in. naliczone odsetki od aktywów,

_ inne inwestycje krótkoterminowe.

42

MAJĄTEK OBROTOWY –

KRÓTKOTERMINOWE

ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE

_ Do grupy krótkoterminowych rozliczeń międzyokresowych

zaliczymy wydatki poniesione w okresie do 12 miesięcy.

_ Rozliczenia dotyczą opłacanych z góry kosztów: czynszu,

dzierżawy, reklamy, ubezpieczeń majątkowych, remontów, itp..

MAJĄTEK OBROTOWY – SZYBKOŚĆ

OBROTÓW

Struktura środków obrotowych danego przedsiębiorstwa odzwierciedla

prawidłowości występujące w ich obrocie, a zwłaszcza szybkość tego

obrotu.

Szybkość obiegu środków obrotowych jest to szybkość przechodzenia tych

środków przez poszczególne fazy ich ruchu okrężnego, czyli szybkość, z

jaką dokonują pełnego obrotu.

Przedsiębiorstwa w celu przyspieszenia obiegu środków obrotowych

posługują się wskaźnikami sprawności działania (zwanymi także

wskaźnikami wykorzystania zasobów, a także obrotu i rotacji).

Do najczęściej używanych wskaźników należą:

_ wskaźnik obrotu zapasami,

_ obrotu zapasami w dniach,

_ wskaźnik obrotu należnościami,

_ wskaźnik obrotu należnościami w dniach.

Zarządzanie aktywami obrotowymi przedsiębiorstwa

Pomiar kapitału obrotowego wiąże się z próba wyznaczenia przez przedsiębiorstwo

zapotrzebowania na środki związane z finansowaniem działalności. .

Przykład - Celem zarządzania zapasami jest optymalizacja stanu zapasów przez

zbilansowanie korzyści związanych z utrzymywaniem zapasów i kosztami ich

utrzymywania – nakładem kapitałowym, kosztami magazynowania i ryzykiem

starzenia. Przedsiębiorstwo realizuje ten cel, optymalizując częstotliwość i wielkość

zamówienia.

Podstawowy model zamówienia zakłada równomierność zapotrzebowania w danym

okresie na materiały lub towary (l) i dąży do wyznaczania zapasu przeciętnego :

Wielkość pojedynczego zamówienia jest ustalana za pomocą wzorów:

l

W = ------- w - wielkość pojedynczego zamówienia (w sztukach)

n l - zapotrzebowanie w danym okresie na materiały lub towary (w szt)

n – liczba zamówień

Gospodarka zapasami

Wielkość pojedynczego zamówienia z rezerwa bezpieczeństwa jest ustalana za

pomocą wzorów:

l +m

W = ------- W - wielkość pojedynczego zamówienia (w sztukach)

n l - zapotrzebowanie w danym okresie na materiały lub towary (w szt)

n – liczba zamówień

m – wymagany bezpieczny zapas

Wielkość pojedynczego zamówienia może być kształtowana przez przedsiębiorstwo

przez odpowiednie zmniejszanie (zwiększanie) liczników lub mianowników tych

wzorów.

43

Zgromadzone w sklepie artykuły stanowią towary sklepu.

Zbyt małe zapasy powodują braki towarów, a za duże zapasy

są przyczyną zamrożenia,zajmują powierzchnię magazynową

i mogą wywołać nadmierne ubytki.

Gospodarka zapasami - przykład Można wyróżnić następujące rodzaje zapasów:

prawidłowe nieprawidłowe

BIEŻĄCEZapewniają

ciągły przebieg

sprzedaży.

Są one

największe

w dniu

sprzedaży.

SEZONOWEGromadzone

w celu

zaspokojenia

oczekiwanego

wzrostu popytu

w przyszłym

okresie.

NADMIERNEPrzekraczają

zapas

maksymalny

I nie uczestniczą

w obrocie

TRUDNO

ZBYWALNENie

są

kupowane

z powodu złej

jakości,zbyt

wysokiej ceny.

Wyrazem oceny gospodarki zapasami jest rotacja towarów określająca

szybkość ruchu towarów (częstotliwość obrotu zapasu)

Wyrazem oceny gospodarowania należnościami krótkoterminowymi jest

rotacja należności określająca szybkość ruchu towarów (częstotliwość

obrotu należności)

Wyrazem oceny gospodarowania zobowiązaniami krótkoterminowymi jest

rotacja zobowiązań określająca szybkość ruchu towarów (częstotliwość

obrotu należności)

Miernikami rotacji są:

- Wskaźnik rotacji zapasów wyrażony w liczbie obrotów (wskaźnik rotacji

w razach) - informuje ile obrotów wykonuje dany zapas w pewnym okresie

czasu tzn. ile razy trzeba odnowić zapas aby można uzyskać określoną

wielkość sprzedaży

- Wskaźnik rotacji należności krótkoterminowych

- Wskaźnik rotacji zobowiązań krótkoterminowych

Gospodarka majątkiem obrotowym Wskaźniki rotacji - Wskaźnik rotacji zapasów w dniach

Wskaźnik rotacji zapasów w dniach – wskazuje po ilu dniach

przedsiębiorstwo odnawia swoje zapasy dla zrealizowania

sprzedaży.

Wskaźnik rotacji zapasów w dniach obliczany jest jako odwrotność

wskaźnika rotacji zapasów pomnożoną przez 360 dni.

Gdzie:

Wrzd - Wskaźnik

Sp - Sprzedaż

Wz - Wartość zapasów

Jeżeli poziom wskaźnika jest wysoki oznacza to, że obrót zapasami firmy

jest wolnym, natomiast niska wartość wskaźnika sugeruje szybki obrót

zapasami.

Optymalna wartość tego wskaźnika jest różna dla różnych branż.

44

Wskaźniki rotacji - Wskaźnik rotacji należności

Wskaźnik rotacji należności – wskazuje ile razy w ciągu roku firma zdolna

jest do odtworzenia stanu swoich należności, co w praktyce oznacza w jakim

stopniu firma kredytuje swoich klientów.

Wskaźnik rotacji należności zdefiniowany jest jako iloraz przychodów ze

sprzedaży i przeciętnego poziomu należności.

gdzie:

Wrn - Wskaźnik rotacji należności

Ps – Przychody ze sprzedaży netto

N – przeciętne należności

Wskaźnik rotacji należności powinien mieścić się w przedziale od 7,0 do

10,0.

Niski poziom wskaźnika, czyli poniżej wartości 7 oznacza , że poziom

należności jest wysoki, czyli, że przedsiębiorstwo nadmiernie kredytuje

swoich klientów, co w praktyce oznacza długotrwałe zamrożeniem środków

pieniężnych w należnościach

Wskaźniki rotacji - Wskaźnik cyklu należności w dniach

Wskaźnik cyklu należności

przeciętny stan należności

W cn = ----------------------------------- x liczba dni badanego okresu

przychód ze sprzedaży

Wskaźnik ten wskazuje, ile dni upływa od momentu sprzedaży do

momentu otrzymania zapłaty (długość tzw. Kredytu kupieckiego). Przy

badaniu tego wskaźnika w skali roku (365 dni) jego wartość powinna

się kształtować w przedziale od 37 do 52 dni

Wskaźnik okresu płacenia zobowiązań

Wskaźnik cyklu należności

przeciętny stan zobowiązań krótkoterminowych

W cz = ------------------------------------------ x liczba dni badanego okresu

przychód ze sprzedaży

Wskaźnik ten określa przeciętny termin regulowania zobowiązań przez przedsiębiorstwo.

Wskaźnik ten nie ma powszechnie przyjętej normy, przy czym zbyt krótki cykl zobowiązań

może wskazywać na nieracjonalne zarządzanie zobowiązaniami, polegające na nie

korzystaniu przez przedsiębiorstwo z nieoprocentowanego kredytu kupieckiego.

Cykl zbyt długi może oznaczać zaś, że przedsiębiorstwo ma problem z regulowaniem

zobowiązań bądź z powodu braku płynności, bądź w związku ze złym zarządzaniem

zobowiązaniami.

W obu przypadkach przedsiębiorstwo naraża się na ponoszenie kosztów odsetek ustawowych

od przeterminowanych płatności. Może też mieć problemy ze współpracą z

podwykonawcami lub dostawcami, co w przypadku ich istotnego udziału w prowadzeniu

działalności gospodarczej przez przedsiębiorstwo, może mieć wpływ na jakość i terminowość

świadczonych usług.

Wskaźniki rotacji - przykład

Oblicz wskaźnik w dniach i liczbie obrotów (w razach), jeżeli średni zapas

w roku ubiegłym wynosił 3250 zł ,a obrót w tym okresie 78000 zł .

1. Obliczamy rotacje w liczbie obrotów

78000

Ro=------------------ = 24

3250

2. Obliczam rotacje w dniach

360

Rd =------------------ = 15

24

Odpowiedź: Średni zapas w ubiegłym roku musiał być odnawiany

24 razy i wystarczał przeciętnie na 15 dni sprzedaży

45

AMORTYZACJA

AMORTYZACJA

Wyrażając w formie pieniężnej stopniowy ubytek wartości produkcyjnych

środków trwałych, amortyzacja stanowi równocześnie instrument obciążenia

równowartością tego ubytku kosztów produkcji oraz narzędzie gromadzenia

zasobów finansowych niezbędnych do reprodukcji środków trwałych.

FUNKCJE AMORTYZACJI

_ UMORZENIOWA

Polega na korekcie wartości początkowej środka trwałego przez

uwzględnienie zużycia fizycznego i ekonomicznego.

_ KOSZTOWA

Polega na obciążeniu kosztów przedsiębiorstwa kwotą wyliczonej

amortyzacji.

_ FINANSOWA

Polega na gromadzeniu funduszy pieniężnych przeznaczonych na

reprodukcję środków trwałych.

KAPITAŁ POCZĄTKOWY

_ Podstawą odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych i wartości

niematerialnych jest wartość początkowa środka trwałego.

_ Do sposobów ustalania wartości początkowej zaliczamy:

– cenę nabycia,

– koszt wytworzenia,

– wartość rynkową lub wartość godziwą,

– indywidualne ustalenie wartości początkowej, gdy inny sposób

nie jest możliwy,

METODY AMORTYZACJI

Grupy metod amortyzacji środków trwałych:

_ metoda naturalna,

_ metody czasowe,

_ metody specjalne,

_ metody jednorazowego odpisu.

Wybór określonej metody amortyzacji jest samodzielna decyzją

przedsiębiorstwa lub wynika ze szczegółowych przepisów

podatkowych.

46

METODA NATURALNA

Metoda naturalna (produkcyjna) bierze za podstawę do obliczenia nakłady

na środek trwały oraz efekt, jaki można uzyskać dzięki wykorzystaniu tego

środka.

Uzależnia wysokość stawek amortyzacyjnych od wielkości produkcji w

ujęciu fizycznym w danym okresie

Stawka amortyzacji:

gdzie:

– A – stawka odpisu amortyzacyjnego,

– W – wartość początkowa środka trwałego,

– Pp – planowana wielkość produkcji w całym okresie użytkowania środka

trwałego,

– Pw – wielkość produkcji wykonana w danym okresie.

METODY CZASOWE

_ Metoda liniowa,

_ Metody degresywne, w tym:

– malejącej wartości bieżącej,

– zmodyfikowaną,

– wykorzystującą sumę lat użytkowania,

_ Metoda progresywna.

METODA CZASOWA – LINIOWA

Stawkę amortyzacji rocznej można obliczyć w następujący sposób:

A = W / t lub A = A% x W

gdzie:

- t - czas użytkowania

- A% - stopa odpisu amortyzacyjnego

(A% = 100% / t)

METODA CZASOWA – DEGRESYWNA:

METODA MALEJĄCEJ WARTOŚCI BIEŻĄCEJ

Stawkę amortyzacji rocznej można obliczyć jako:

A = ( A% x WB ) / 100%

A% - stopa odpisu amortyzacyjnego

WB – wartość bieżąca

METODA CZASOWA – DEGRESYWNA:

METODA DEGRESYWNA

ZMODYFIKOWANA

_ Metoda polega na zastąpieniu metody malejącej wartości

bieżącej środka trwałego przez metodę amortyzacji liniowej w

momencie, gdy stawka amortyzacyjna liczona tą metodą

degresywną jest mniejsza niż stawka amortyzacji liniowej.

_ W ten sposób można przyspieszyć tempo odtwarzania

środków trwałych i tworzenia funduszu amortyzacyjnego.

47

METODA CZASOWA - PROGRESYWNA

Metoda czasowa polega na tym, że w pierwszym roku użytkowania

środka trwałego odpisy są najniższe, a natomiast w każdym następnym

roku wzrastają.

SPECJALNE METODY AMORTYZACJI

W przypadku gdy przedsiębiorstwa wykorzystują unikalne składniki

majątku trwałego lub gdy nie istnieje możliwość obliczenia stawek

amortyzacyjnych dla pojedynczych składników majątku trwałego są

stosowane specjalne metody amortyzacji, do których można zaliczyć:

_ metodę szacunkową amortyzacji,

_ metodę kosztów likwidacyjnych lub wymiany,

_ metodę grupową amortyzacji.

Amortyzacja - przykład

Stawkę amortyzacji przy metodzie naturalnej można obliczyć na podstawie wzoru:

W

A = -------- Pw

Pp

gdzie :

A – stawka odpisu amortyzacyjnego,

W – wartość początkowa środka trwałego

Pp – planowana wielkość produkcji w całym okresie użytkowania środka trwałego

Pw – wielkośc produkcji wykonana w danym okresie

Przykład

Przedsiębiorstwo Zet zakupiło maszynę, której wartość początkowa wyniosła 10.000 zł.

Przewidywana liczba wyrobów , które mogą być wykonane za pomocą tego środka , to

50.000 szt. W pierwszym roku wyprodukowało 5000 wyrobów gotowych.

10.000 zł

------------ x 5000 = 1000 zł

50.000

Roczna stawka amortyzacji ustalana metoda naturalną wyniosła 1000 zł. Stawka ta jest

zmienne i uzależniona od wilkości produkcji. W praktyce ta metoda liczenia odpisów

amortyzacyjnych jest bardzo rzadko stosowana.

Amortyzacja - przykład

Stawkę amortyzacji rocznej można obliczyć w następujący sposób:

W gdzie t – to czas użytkowania

A = --------

t

lub

A= A% x W gdzie A% to stopa odpisu amortyzacyjnego

lub

A% = 100%/t

Gdy nie znamy okresu użytkowania środka trwałego, a znana jest

stopa amortyzacji, wówczas czas użytkowania środka trwałego

obliczamy wg wzoru:

100%

t = -----------

A%

Amortyzacja - przykład

Przykład

Przedsiębiorstwo Zet kupiło maszynę o wartości początkowej 10.000 zł i

okresie użytkowania 8 lat. Jaka będzie roczna stawka odpisu amortyzacyjnego

?

10.000 zł

A= --------------- = 1250 zł

8

lub

100%

A% = ----------- = 12,5%

8

A= 12,5% x 10.000 zł = 1250 zł

Roczna stawka odpisu amortyzacyjnego, przy zastosowaniu metody liniowej

będzie co roku przez 8 lat wynosiła 1250 zł.

48

Amortyzacja

Przedsiębiorstwo może podwyższyć stawki proponowane w Wykazie

rocznych stawek amortyzacyjnych dla niektórych grup środków trwałych,

którymi są:

- budynki i budowle użytkowane w warunkach pogorszonych lub złych

- maszyny i urządzenia, środki transportu użytkowane bardziej intensywnie

lub poddane szybkiemu postępowi technicznemu.

W niektórych przypadkach przedsiębiorstwo może ustalić indywidualne

stawki amortyzacyjne.

Podmiot gospodarczy od wartości niematerialnych i prawnych musi

dokonywać odpisów amortyzacyjnych na podstawie metody liniowej, przy

czym okres dokonywania odpisów amortyzacyjnych nie może być krótszy

niż:

- od licencji na programy komputerowe oraz od praw autorskich – 24

miesiące

- od licencji na wyświetlanie filmów, emisje programów radiowych i

telewizyjnych – 24 miesiące

- Jeśli chodzi o wartość firmy, to w uzasadnionym przypadku dopuszcza się

możliwośc wydłużenia okresu amortyzowania nawet do 20 lat.

Amortyzacja

Metody degresywne polegają na zastosowaniu malejących odpisów amortyzacyjnych od

środków trwałych w miarę upływu lat ich użytkowania. Jest to uzasadnione tym, że w miarę

upływu lat zmniejsza się przydatność środka trwałego oraz jego wartość. Dlatego też na

początku użytkowania, gdy za pomocą tego środka można wykonać większą liczbę

określonych wyrobów, odpisy są większe, a następnie maleją, gdy środek trwały się zużywa i

dodatkowo wymaga nakładów na remonty, które co prawda przywracają utracona wartość

środka trwałego, ale powiększają także koszty danego okresu.

Stawkę amortyzacji rocznej przy metodzie malejącej wartości bieżącej można obliczyć jako:

A% x WB gdzie: WB to wartość bieżąca środka trwałego, która

A = --------------- stanowi różnicę miedzy wartością początkową tego

100% środka a zakumulowaną wartością rat umorzeniowych

Przedsiębiorstwo Zet kupiło maszynę o wartości początkowej 10.000 zł i okresie użytkownia

8 lat. Stopa odpisu amortyzacyjnego wynosi 30%. Oblicz stawkę amortyzacji rocznej za

pomocą malejącej wartości bieżącej.

Rok 1 : 30% od 10.000 zł = 3000 zł

Rok 2 : 30% od (10.000 zł – 3000 zł) = 2100 zł

Amortyzacja degresywna - przykład

Obliczenia do przykładu

8

7

6

5

4

3

2

1

0 -- - 10.000

Warytośc bieżąca (w

zł)

Zakumulowana

amortyzacja (w zł)

Rok Stawka amortyzacji

Na koniec ósmego roku użytkowania środka trwałego, jego wartość

wyniosłaby 576,5 zł. Wartość ta może odpowiadać wartości likwidacyjnej

środka trwałego.

Amortyzacja degresywna - przykład

Obliczenia do przykładu

8 247 9.423,5 576,5

7 353 9.176,5 823,5

6 504,2 8.823,5 1.176,5

5 720,3 8.139,3 1.680,7

4 1.029 7.599 2.401

3 1.470 6.570 3.430

2 2.100 5.100 4.900

1 3.000 3.000 7.000

0 -- - 10.000

Warytośc bieżąca (w

zł)

Zakumulowana

amortyzacja (w zł)

Rok Stawka amortyzacji

Na koniec ósmego roku użytkowania środka trwałego, jego wartość

wyniosłaby 576,5 zł. Wartość ta może odpowiadać wartości likwidacyjnej

środka trwałego.

49

Amortyzacja przyspieszona

• W niektórych przypadkach może być zastosowana metoda przyspieszona.

Przyspieszona amortyzacja środków trwałych sprzyja postępowi

technicznemu, gdyż szybciej jest tworzony fundusz na odtworzenie tego

środka (nim nastąpi jego fizyczne zużycie)

• Metoda ta polega na tym, że przedsiębiorstwo może dokonać odpisów

amortyzacyjnych w wysokości 30% ich wartości początkowej wartości w

pierwszym roku podatkowym , w którym środki zostały wprowadzone.

Jeśli wysokość tak ustalonych odpisów byłaby niższa od odpisów

obliczonych metodą degresywną, to przedsiębiorstwo może zastosować

stawki amortyzacji podwyższone o współczynnik nie wyższy niż 3,0.

• Natomiast metody progresywne naliczania odpisów amortyzacyjnych na

fundusz amortyzacyjny polegają na tym, że w pierwszym roku

użytkowania środka trwałego odpisy są najniższe, a następnie co roku są

wyższe. W praktyce metoda ta jest rzadko stosowana, ponieważ nie

odpowiada procesami zużywania się środków trwałych.

• Należy podkreślić, że niezależnie od zastosowanej metody amortyzacji

środków trwałych łączna kwota odpisów amortyzacyjnych jest zawsze taka

sama.

Koniec Wykładu VI

Dziękuję za uwagę !

WYKŁAD VII

• Efektywność gospodarcza i finansowa

przedsiębiorstwa.

• Wynik finansowy, nadwyżka ekonomiczna i

finansowa.

• Zysk i jego funkcje.

• Podział wyniku finansowego.

• Wskaźniki oceny finansowej przedsiębiorstwa

Nadwyżka finansowa i ekonomiczna

50

Wynik finansowy w gospodarce rynkowej pełni pierwszoplanową rolę w

wyznaczaniu strategii rozwoju przedsiębiorstwa oraz służy do oceny

ekonomicznej efektywności przedsiębiorstwa.

Każde przedsiębiorstwo prowadzące działalność gospodarczą, której zakres

jest określony w dokumencie założycielskim, stara się uzyskać jak najlepszy

rezultat. Rezultat ten, osiągnięty za określony okres i wyrażony miernikiem

pieniężnym, określa się mianem wyniku finansowego.

Wynik finansowy może być:

• wielkością dodatnią i wówczas określa się go mianem zysku,

• wielkością ujemną i wówczas określa się go mianem straty.

W pierwszym przypadku odzwierciedla on skalę przyrostu kapitału, a w

drugim skalę jego zmniejszenia

Wynik przedsiębiorstwa jest podstawowym wskaźnikiem oceny działalności

gospodarczej.

Wynik finansowy

Głównym przedmiotem zainteresowania większości typów

przedsiębiorstw jest realnie występujący zysk. W normalnych

warunkach gospodarki rynkowej i skutecznego przestrzegania prawa

zainteresowanie przedsiębiorstwa koncentruje się oczywiście na zysku

netto, czyli zysku pozostającym w przedsiębiorstwie, po

odprowadzeniu obowiązkowych obciążeń z tego tytułu na rzecz

budżetu.

Pozostający zysk (netto) jest źródłem tworzenia osobistych

dochodów właścicieli, warunkuje wynagrodzenie menedżerów, a

często również pracowników oraz jest podstawą samofinansowania

rozwoju.

Wynik finansowy

Wynik działalności operacyjnej jest różnicą między sumą należnych przychodów

ze sprzedaży produktów, towarów i innych składników majątku, wyrażonych w

rzeczywistych cenach sprzedaży, z uwzględnieniem dotacji, opustów, rabatów i

innych zwiększeń lub zmniejszeń, a wartością sprzedanych wyrobów, usług,

towarów i składników majątkowych liczonych po koszcie ich wytworzenia lub

cenie nabycia, powiększonych o koszty ogólnego zarządu, koszty operacyjne oraz

podatki obciążające sprzedawcę.

Wynik finansowy netto (zysk netto) stanowi różnicę między wynikiem

działalności operacyjnej (w tym na operacjach finansowych), skorygowanym o

saldo wyniku na operacjach nadzwyczajnych (straty i zyski nadzwyczajne), a

obowiązkowymi obciążeniami z tytułu podatku dochodowego i płatności z nim

zrównanych.

Za zysk w operacjach finansowych uznajemy różnicę między przychodami z

operacji finansowych (udziały własnościowe w innych przedsiębiorstwach, papiery

wartościowe i zyski z ich sprzedaży, oprocentowanie lokat, dodatnie różnice

kursowe) a kosztami prowadzonych operacji finansowych (zapłacone odsetki i

prowizje od pożyczek i zobowiązań, straty poniesione na sprzedaży papierów

wartościowych, ujemne różnice kursowe itp.).

Wynik finansowy

Podział wyniku finansowego może nastąpić, po zatwierdzeniu rocznego

sprawozdania finansowego przez uprawniony organ statutowy

przedsiębiorstwa.

Zasady podziału dodatniego wyniku finansowego (zysk):

• w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkach akcyjnych - na

podstawie prawomocnych uchwał zgromadzenia udziałowców lub

akcjonariuszy.

• w spółdzielniach prowadzących działalność gospodarczą - na podstawie

uchwały walnego zgromadzenia przedstawicieli.

• w przedsiębiorstwach państwowych - na podstawie uchwały samorządu

załogi lub organu założycielskiego (w przedsiębiorstwach nie posiadających

rady pracowniczej).

• w osobowych spółkach handlowych, spółkach cywilnych i w podmiotach

prowadzonych przez osoby fizyczne we własnym imieniu i na własne

ryzyko - na podstawie decyzji właścicieli.

Podział wyniku finansowego – kryterium prawne

51

Wynik finansowy jest dzielony przy użyciu trzech metod:

• metoda wynikowa - jest najpowszechniej stosowana. Polega na

procentowym podziale zysku na rzecz budżetu i dowolnym

kształtowaniu pozostałości zysku.

• metoda kalkulacyjna - polega na kształtowaniu zysku wg pewnych

normatywów odnoszących się do jakiegoś nośnika np. premie z zysku

dla załogi w relacji procentowej do płac. Ten system jest jednak słabo

przystawalny do gospodarki rynkowej i stąd właściwe funkcjonowanie

tylko w odniesieniu do NBP.

• metoda mieszana jej elementy występowały do niedawna w

przedsiębiorstwach państwowych. Dotyczyło to odpisu na rzecz budżetu

w postaci obowiązkowej dywidendy.

Podział wyniku finansowego – kryterium rachunkowe

1) W przypadku Spółki z o.o. - wspólnicy spółki z ograniczoną

odpowiedzialnością mają prawo do całego zysku netto wykazanego w

bilansie i przeznaczonego do podziału uchwałą wspólników z

uwzględnieniem przepisów Kodeksu spółek handlowych. Dokonywanie

odpisów z zysku na kapitał zapasowy nie jest obligatoryjne, jednak umowa

spółki może taki obowiązek nakładać. Wówczas część zysku zostaje

wyłączona z podziału pomiędzy udziałowców i przeznaczana jest na

tworzenie odpowiednich kapitałów.

2) W przypadku osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą na

podstawie wpisu do EDzG prawo do zysku ma właściciel na podstawie

samodzielnej decyzji, przy czym decyzja ta nie musi być w formie pisemnej,

jest ona traktowana jako czynność dokonana.

Podział wyniku finansowego

przedsiębiorstwo może uzyskiwać przychody i dochody z różnych tytułów, np.

_ praw majątkowych,

_ lokat pieniężnych,

_ subwencji,

_ darowizn.

_ sprzedaży

Podstawowym przychodem przedsiębiorstwa jest jednak zawsze

realizowana sprzedaż mająca swoje odzwierciedlenie w utargu pieniężnym

Sprzedaż może być traktowana dwojako:

jako sprzedaż memoriałowa —w tym ujęciu sprzedaż polega na udostępnieniu

produktu, wykonaniu usługi, jej zafakturowaniu i ewentualnym przyjęciu wykonanej

pracy przez zleceniobiorcę.

sprzedaż w ujęciu kasowym— w tym ujęciu jest to wpływ środków pieniężnych w

formie gotówkowej i bezgotówkowej, a także przekazanie produktu lub usługi.

Nadwyżka finansowa i ekonomiczna

Sprzedaż w ujęciu memoriałowym, nie jest elementem finansów,

aczkolwiek jest niekiedy wykorzystywana przez prawo finansowe do

obciążeń podatkowych.

Sprzedaży w ujęciu memoriałowo-kasowym, jest podstawowym

elementem finansów przedsiębiorstwa i w Polsce wartość tej

sprzedaży jest obciążona podatkiem dochodowym.

Sprzedaż w ujęciu kasowym, czyli utarg, jest zjawiskiem

finansowym.

Utarg stanowi podstawowe źródło finansowania ponawianych cykli

działalności przedsiębiorstwa.

Poziom utargu zależy od:

- cen realizacji,

- struktury asortymentowej,

- fizycznych rozmiarów sprzedaży.

Nadwyżka finansowa i ekonomiczna

52

Ceny mogą być stanowione przez rynek, gdy mamy do czynienia z

konkurencją (krajową i zagraniczną), a także przez monopol sztuczny i

naturalny oraz przez państwo. Dwa skrajne elementy stanowienia ceny

(rynek i państwo) obiektywizują jej poziom wobec przedsiębiorstwa.

W układzie cen rynkowych mamy jednak w wielu przypadkach także do

czynienia ze współuczestnictwem państwa w stanowieniu cen przez

cenotwórcze podatki. Dotyczy to podatku VAT i podatku akcyzowego.

Generalnie, z wyjątkiem akcyzy, istnieje tendencja do neutralizowania

wpływu państwa na strukturę cen.

Przykład:

Po wprowadzeniu podatku VAT w Polsce były dwie główne stopy

procentowe : 7 i 22%

Obecnie od 3 lat mamy wyższy podatek VAT i wynosi on 8 i 23%

Tak więc państwo zmieniając stawki podatku VAT wpłynęło na wzrost

cen we wszystkich przedsiębiorstwach w Polsce.

Nadwyżka finansowa i ekonomiczna

W okresie transformacji gospodarczej często usiłuje się tworzyć warunki do

restrukturyzacji rzeczowej gospodarki narodowej przez cła, dopłaty

wyrównawcze i, ewentualnie, inne zabiegi, np. kontyngenty w handlu

zagranicznym. Tworzy to w kraju sztuczny monopol, umożliwiający

przetrwanie pewnym dziedzinom działalności, mimo ujemnych konsekwencji

dla postępu technicznego i obniżki cen.

W krajach rozwiniętych rynkowo w dziedzinach zmonopolizowanych, poza

działalnością urzędu antymonopolowego, używa się dla uzewnętrznienia cen

pewnych formuł polegających na tym, że dopuszczalny wzrost poziomu cen

stanowi iloczyn spodziewanego średniego wzrostu cen (inflacji) i

współczynnika mniejszego od jedności.

Obecnie w Polsce ceny stanowione przez państwo są systematycznie

zmniejszającym się marginesem obrotów gospodarczych. W tej sytuacji

elementem współtworzącym utarg może być dotacja przedmiotowa.

Nadwyżka finansowa i ekonomiczna

Najogólniej rzecz biorąc, utarg możemy podzielić na dwie części:

_ koszt,

_ nadwyżkę

Nadwyżkę dodatkowo dzielimy na:

a) nadwyżkę w skali makro

b) nadwyżkę w skali mikro

Finansowym wyrazem nadwyżki z punktu widzenia

makroekonomicznego jest AKUMULACJA PIENIĘŻNA brutto.

Akumulacje pieniężną można podzielić na:

- akumulację pieniężną brutto

- akumulację pieniężną netto

- akumulację z całokształtu działalności

Nadwyżka finansowa i ekonomiczna

- akumulację pieniężną brutto - jest to akumulacja pieniężna netto

powiększona o amortyzację (przepływy pieniężne brutto = akumulacja +

amortyzacja)

- akumulację pieniężną netto - zwana akumulacją ze sprzedaży jest to

różnica między utargiem a kosztami odnoszącymi się do tego utargu (nadwyżka

utargu nad kosztami).

- akumulację z całokształtu działalności - jest to akumulacja netto

skorygowana o saldo zysków i strat nadzwyczajnych,

Akumulacja pieniężna jest zjawiskiem finansowym, tzn. musi występować

zawsze jako konkretna, realna suma pieniędzy i najczęściej składa się z:

- podatku VAT,

- akcyzy,

- zysku brutto (czyli zysku przed opodatkowaniem)

Jeżeli jakiś element nie występuje, to części składowe są redukowane o ten

element. I tak, jeśli nie występuje VAT i akcyza, to akumulacja powinna być w

zasadzie równa zyskowi brutto.

Nadwyżka finansowa i ekonomiczna

53

Akumulacja pieniężna w skali kraju jest wielkością zagregowaną.

Stanowi ona sumę osiągniętą ze sprzedaży poszczególnych wyrobów,

towarów i usług.

W przedsiębiorstwie wysokość akumulacji zależy od poziomu cen,

kosztów, fizycznych rozmiarów sprzedaży, asortymentu sprzedaży.

Im wyższy jest poziom cen, tym większa może być akumulacja, przy

założeniu niezmienności popytu. Omawiany czynnik, z wykluczeniem

monopolistycznej pozycji sprzedawcy, jest niezależnym,

kształtowanym przez rynek elementem tworzenia akumulacji.

Z kolei koszt jest czynnikiem częściowo zależnym, a częściowo

niezależnym od przedsiębiorstwa. Podobnie jest z wielkością

sprzedaży w rozmiarach fizycznych. Na skutek różnego opodatkowania

i odmiennych możliwości obniżenia kosztów istotny wpływ na poziom

akumulacji wywiera struktura asortymentowa produkcji.

Nadwyżka finansowa i ekonomiczna

Nadwyżka w skali mikro:

W skali mikroekonomicznej nadwyżka i jej wyraz finansowy zależą od formy

własności przedsiębiorstwa i jego kształtu prawnego.

W podstawowej masie przedsiębiorstw prywatnych nadwyżką finansową jest

zysk netto (zysk po opodatkowaniu) powiększony o amortyzację. Jest to

bowiem źródło pomnażania kapitału i tworzenia dochodów osobistych

właścicieli.

Podobnie jest w skomercjalizowanych przedsiębiorstwach państwowych — tą

nadwyżką może być zysk netto powiększony o amortyzację.

W innych typach przedsiębiorstw państwowych za nadwyżkę finansową

można uznać kwotę obejmującą wynagrodzenia pracownicze oraz zysk netto i

amortyzacje.

W drobnych przedsiębiorstwach prywatnych nadwyżką finansową jest różnica

między przychodem a poniesionymi wydatkami. W skład tej nadwyżki

wchodzą wydatki na konsumpcję właściciela i dalszy rozwój firmy.

Nadwyżka finansowa i ekonomiczna

Zysk w większości jednostek prowadzących działalność gospodarczą

stanowi główną treść nadwyżki finansowej biorąc pod uwagę

mikroekonomiczny punkt widzenia.

Zysk pełni następujące funkcje:

_ zysk jest najbardziej ogólnym i wszechstronnym miernikiem oceny

pracy przedsiębiorstwa,

_ zysk może motywować właścicieli kapitału i załogę do jego

pomnażania,

_ zysk stanowi źródło samofinansowania rozwoju.

_ jest on wskaźnikiem odzwierciedlającym efekty działalności,

_ ma syntetyczny charakter,

_ ma najszersze pole recepcji (wiąże się ze wszystkimi elementami

gospodarki przedsiębiorstwa),

_ jest zawsze skwantyfikowany (określony jednoznacznie ilościowo).

Zysk i jego funkcje

Zysk jako miernik efektywności skłania do maksymalizacji wielkości

sprzedaży, na którą jest popyt, wpływa na oszczędność kosztów,

powoduje redukcję zapotrzebowania na czynniki wytwórcze.

Podstawowym zewnętrznym warunkiem oceny efektywności przez

pryzmat zysku jest kształtowanie cen przez rynek oraz swoboda

przepływu kapitału między różnymi rodzajami działalności.

Zysk jest istotnym źródłem zwiększenia kapitału własnego, a

pośrednio pozycji firmy na rynku. Jest to czynnik wzmagający

zainteresowanie właścicieli (kadry

kierowniczej i ewentualnie załogi) wynikiem finansowym.

Istotne jest to, że aby zysk mógł pełnić wymienione funkcje, muszą

być one realizowane jednocześnie. Normatywne, np. ustawowe,

określenie rangi zysku jako miernika oceny mija się z celem, ponieważ

ważne jest, jakie realne korzyści wiążą się z zyskiem dla właścicieli i

załogi przedsiębiorstwa.

Zysk i jego funkcje

54

W przedsiębiorstwach prywatnych:

zysk jest naturalnym motywem podejmowania i dalszej realizacji

działalności, ponieważ jest on w tym zakresie czynnikiem sprawczym

(motorycznym). Jest tak dlatego, że zysk powoduje powstanie dochodów

osobistych właścicieli oraz tworzy podstawę do pomnażania wartości

ich kapitału.

W firmach państwowych:

istnieje potrzeba zbudowania mechanizmu zainteresowania

kierownictwa i załogi kształtowaniem zysku. Służyć temu mogą premie

wypłacane z zysku, a także ocena jakości działania kierownictwa przez

pryzmat osiąganego zysku. W tej kwestii podstawowe znaczenie ma

poziom kwalifikacji owej kadry i sposób wynagradzania oparty na

kształtowaniu zysku.

Zysk i jego funkcje

Do analizy jakości osiąganego zysku w czasie (teraz i dawniej) i przestrzeni,

(między odmiennymi rodzajami działalności lub różnymi przedsiębiorstwami)

stosujemy odmienne postacie analityczne.

Ze względu na postać możemy wyróżnić wskaźniki:

- absolutne

-relatywne

Jako wskaźniki absolutne traktujemy kwotę zysku i przyrost zysku. Kwota zysku

wskazuje rozmiar osiągniętego efektu finansowego, obliczanego w kwocie

(złotych).

Wskaźnik ten, będąc miarą efektywności i rzeczywistym źródłem

samofinansowania, nie nadaje się do porównań w czasie i przestrzeni. Sama kwota

zysku, bez powiązania jej z poziomem zaangażowanego kapitału lub poniesionych

nakładów, nie daje obrazu skali osiągnięć ekonomicznych.

Ponadto w warunkach inflacji, zwłaszcza znacznej, porównanie zmian zysku w

różnych okresach wymaga doprowadzenia danych do porównywalności

Wskaźniki zysku

Uczynienie z przyrostu zysku podstawy oceny przedsiębiorstwa może w

krótkim horyzoncie czasu wydatnie zwiększyć masę zysku.

Może to jednak grozić pogorszeniem kondycji przedsiębiorstwa w skutek źle

realizowanych oszczędności (unikanie remontów, nakładów na

bezpieczeństwo pracy, nadmierne ograniczenia w płacach), w imię

preferowania szybkiego, bieżącego przyrostu zysku, ze szkodą dla

możliwości rozwojowych, a nawet dla przetrwania w długim okresie

podmiotu gospodarczego.

Jednocześnie omawiany wskaźnik jest wypaczony przez zjawiska