IV апта
БӨЖ тапсырмалары
Қызыл кітап
1- тапсырма. «Қызыл кітаптың» тарихы, мазмұны, құрылымы жөнінде реферат дайындаңыз.
V АПТА
ТУҒАН ЖЕРГЕ САЯХАТ
Өз өлкеңді таны. Қазақстанның көрікті жерлері
Ортақ етіс
Ортақ етіс – қимыл іс –әрекеттің иесі, орындаушысы біреу емес, бірнешеу болып, -ыс, -іс, -с жұрнақтары арқылы негізгі етіс формасынан жасалатын етіс. Мысалы: айтыс, әкеліс, апарыс, ат салыс т. б. Омар мен Оспан хат жазысты. Ол бізге үй салысты.
Етіс жұрнақтары кейде бірінің үстіне бірі қабаттасып та беріледі: сөйле+с+іл+ді, жүр+гіз+іл+ді, айт+ыс+тыр+ыл+ды т.б.
-ла+с формаларының біріккен құранды –лас, -лес, -дас, -дес, -тас, -тес жұрнағы арқылы жасалған туынды етістіктер ортақ етіс мағынасын білдіреді. Мысалы: аман+дас, араз+дас, мұң+дас, пікір+лес, ақыл+дас, дос+тас т.
1-тапсырма. Мәтінді оқып, мұқият түсініп алыңыз.
Табиғат аясы - адам баласының ежелгі байырғы ортасы. Жыл мезгілдері, ауа райы, табиғат өнімдері адамды еңбек арқылы тәрбиеледі, жетілдірді. Сонымен қоса, табиғат сұлулығы адамның әсемдік әлемін де қалыптастырды. Көрікті жерлер адамзаттың эстетикалық сезіну қабілетін ұштап, көркемөнердің барлық түрлеріне арқау болды. Яғни, табиғи көрікті орта адамың әлемді игеру,
тану деңгейін арттырды. Сондықтан, поэзиядағы табиғат лирикасы, сурет өнеріндегі пейзаж, табиғат тылсымдарына арналған музыкалық шығарармалар адамның әсемдікті түсіну, бағалау сезімдерін ұштады. Бұл өз кезегінде қазіргі мәдениет пен өркениеттің дамуындағы прогрессивті ықпалдардың бірі болып танылады.
2-тапсырма. Жоғарыда берілген мәтінді пайдаланып, адам мен табиғат тақырыбы бойынша өзара сұхбат құрыңыз.
3-тапсырма. Төменде берілген сөздер мен сөз тіркестерін аударып, солар арқылы сөйлем құрыңыдар.
Табиғи ескерткіштер, туристік экскурсиялар,табиғат ареалдары , отандық флора мен фауна, туристердің қызығушылығы, тартымды нысандар, республика аумағында, географиялық маршруттар, курорттық аймақтар, көрікті жерлер, үлкен оазистер, әсем шатқалдар.
4-тапсырма. Диаграмманы толтырыңыз.
Туристік нысандар
2-сабақ
5-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, мағыналық бөліктер бойынша әңгімелеңіз.
Қазақстанның көрікті жерлері
Ел қадірін көрген біледі,
Жер қадірін жүрген біледі
Халық мақалы
Т
уған
еліміз Қазақстанның табиғаты өзінің
алуандығымен ерекшеленеді. Еуразияның
дәл ортасында орналасқан қазақ жерінде
таулы аймақ та, шөлейттер де, кең алқапты
жазықтар да, құнарлы аймақтар да, ну
ормандар да бар. Сондықтан еліміздің
сан түкпірін аралаған адам алуан табиғи
көрікті ендіктерге жолығып, таңқалар
еді. Адамзат бесігі болған таулы Алтай,
Жоңғар және Іле
Алатаулары тізбектеліп жатқан жер жаннаты Жетісу, Маңғыстаудың аспан астындағы мұражайы іспетті кескіндері, байырғы Сарыарқа, әлемдегі ең сапалы бидай тұқымы өсетін Қостанай өңірі, Бурабай орманы - баршасы туған жеріміздің көркін жарастырған өңірлер. Табиғаттың әртүрлі белдеулерінде орналасқан бұл көрікті жерлердің адамға да әсері әртүрлі болмақ. Алтайға барсаңыз мәңгі жасыл флора аясында бұғы мен
маралдың әсем мүсіндерін тамашаласаңыз, Жетісуда
таудан
тасып аққан бұлақтар мен өзендерді
жағалайсыз, ал Сарыарқаға барсаңыз
көкжиегі шексіз дала қиялыңызды
шарықтатады. Сөйтіп, бірнеше мемлекеттен
табатын табиғаттың алуан көркін бір
Қазақстанның ішінен табасыз. Бұл көрікті
аймақтардың бастапқы табиғи қалпын
сақтау үшін біздің елімізде ірі тоғыз
қорық ұйымдастырылған. Бұл қорықтар
сол көрікті өңірлердің флорасы мен
фаунасын қорғайды.
Сөздік
Алуандығымен ерекшеленеді - отличается разнообразием
таулы аймақ - горный регион
шөлейт - полупустыня
кең алқапты жазықтар - пространные равнины
көрікті ендіктер - красивые полосы
тізбектеліп - цепями
мұражай іспеттес - словно музей
байырғы - исконная
жарастырған - гармонично
белдеулер - пояса
шексіз - необъятная
қиялыңызды шарықтатады - уносит ваши фантазии
6-тапсырма. Тиісті жалғауларды қойыңыз.
Қазақстан....... турис..... ресурстар.... – туристік қызмет көрсету нысандар.... қамтитын бірнеше нысандар жата.... .
Олар табиғи-климат...., тарихи, әлеумет....-мәдени, сауықтыру нысандар..., сондай-ақ туристер..... рухани қажеттер.... қанағаттандыра алатын, олар.... күш-жігерін қалпына келтіріп сергіту... жәрдемдесетін. Олар мәдени-таным...., экология...., спорт...., әлеумет...., діни, т.б. туризм түрлері.... бөлінеді.
7-тапсырма. Топтастырыңыз.
Табиғи белдеулер |
Көрікті жерлер |
Флоралық ендіктер |
|
|
|
8-тапсырма.
Абайдың
өлеңінен етістерді тауып, мағыналық
қолданысын анықтаңыз.
Досы жоқпен сырлас,
Досы көппен сыйлас.
9-тапсырма.
Сұхбатты
толықтырыңыз.
– Сен жазғы демалыста қайда демалғанды ұнатасың?
– ................................................................................. .
– Ал, сен қайда өткізгенді ұнатасың?
– ................................................................................. .
– Ол жақта теңізде шомылуға рұқсат етілген бе?
– ................................................................................. .
– Онда қаланың көрікті жерлерімен таныстың ба?
– ................................................................................. .
– Қандай жерлер саған ұнады?
– ................................................................................. .
– Демалысыңды қызықты өткізе алдың ба?
– .................................................................................
3-сабақ
10-тапсырма. Қазақ тіліне аударыңыз.
Сегодня Казахстан предоставляет практически все существующие виды туризма - познавательный, развлекательный, этнический, экологический и другие. Для туристов предлагается большое количество маршрутов путешествий по всей территории Казахстана. Взять хотя бы Южный Казахстан. Как не проехать по его Золотому кольцу? В благодатном оазисе южных степей, на стыке кочевой и оседлой цивилизаций существовали древнейшие города мира. Веками по этой земле проходила система древних караванных дорог, ведущих из Китая в страны Ближнего Востока и Европы.
11-тапсырма. Туризмнің түрлерін жазыңыз.
Балаларға арналған туризм.
________________________________________________.
________________________________________________.
_________________________________________________.
_________________________________________________.
12-тапсырма. Берілген мақалдардың мағынасын ұғынып, жаттап алыңыздар.
Нөсер алдында найзағай ойнайды.
Күн күркіресе, көп дүркірер.
Күркіреген бұлттың жаңбыры аз.
Жауынмен жер көгереді,
Батамен ел көгереді.
Сәуір болса күн күркірер.
Сәуір болмай, тәуір болмас.
Жаңа айдан жақсылық.
Жел дауылды шақырады,
Бұлт жауынды шақырады.
Қыстағы қар - жерге ырыс,
Жердегі ылғал – елге ырыс.
Таумен тасты су бұзар,
Ел арасын қу бұзар.
Ағаш тамырымен мықты,
Адам дос-жарымен мықты.
13-тапсырма. Берілген сөздер мен сөз тіркестерін қолданып, мәтін құрыңыз.
Бурабай көркі, биші қайыңдар, гүлді алқап, көз тартады, Жұмбақтас мүсіні, ұқсату, жасыл желек, айрықша әсер, бой түзеген қарағайлар, Қазақстан мақтанышы, айрықша ареал, тылсым табиғат сиқыры, толқын тербеген,алыстан мұнартады, Оқжетпес аңызы, сымбат пен салтанат,шыршалар шеруі, Елорда тұрғындары, көкмайса, шипалы ауа.
14-тапсырма. Табиғат тақырыбындағы төмендегі өлеңдерді жаттап, мәтіннен табиғатқа қатысты сөздерді теріп жазыңыз.
Аспан жердің арасын,
Дәрігер-қыс алуда.
Табиғаттың жарасын
Ақ дәкемен таңуда.
Таңдырып ап маңдайын
Тағы көйлек сұрап жүр.
Бақты кезіп тал – қайың,
Жалаң аяқ жылап жүр.
Ку бұтағын құшақтап,
Түксиеді кәрі емен.
Қыс – тазалық, қыс – аппақ, -
Табиғаттан бабамыз ала берген секілді,
Дархандықты қазаққа дала берген секілді,
Еркелікті ерікті желден алған секілді,
Мөлдірлікті көгілдір көлден алған секілді.