3.2 Қозғалтқыштың сыртқы жылдамдық сипаттамасын анықтау

Ең үлкен жылдамдық кезінде автомобильдің үдеуі нольге тең болғандықтан, қуат теңестірімінің теңдеуінен берілген v_max (км/сағ) жылдамдықтағы қозғалысты қамтамасыз ету үшін қозғалтқыштың керекті қуаты N_ev (кВт) мына формуламен табылады

(3.2)

мұнда -жол кедергісінің коэффициенті.

Жобаланатын автомобиль үшін жол кедергісінің есептік коэффициентін цементбетон немесе асфальтбетон төсемді горизонталь жолдағы қозғалыстан таңдап аламыз, сонда = f(v) екенін ескереміз. Берілген автомобиль үшін мына формуламен анықталуы мүмкін

(3.3)

Сонымен табатынымыз

=0,019 деп қабылдаймыз.

(3.2) формуласына белгілі шамалардың мәндерін қойып табатынымыз:

Қозғалтқыштың сыртқы жылдамдық сипаттамасын салу үшін мына формуланы пайдаланамыз

(3.4)

мұнда а,в,с - коэффициенттер. Олардың шамалары қозғалтқыш түрі мен құрылысына тәуелді болады; N_е, n_е-қуат пен қозғалтқыштың иінді білігінің айналу санының ағында шамалары; N_еmax, n_N –ең үлкен қуат және ең үлкен қуатқа сәйкес келетін иінді біліктің айналу жиілігі.

Қозғалтқыштың ең үлкен қуаты (3.4) формуласы бойынша N_е, n_е ағынды шамаларды белгілі N_еv, n_v шамаларымен алмастыру арқылы анықталады, яғни

(3.5)

ЗИЛ-130 автомобиліне қойылатын қозғалтқышты нысана қылып, белгісіз а, в және с коэффициенттерін табамыз. Сонда бұл қозғалтқыштың иінді білігінің айналу жиілігін шектегішпен жабдықталатынын ескереміз, сонымен ізделініп отырған коэффициенттер мына формуламен анықталады

a=1- ; (3.6)

в=2 (3.7)

c= ( )² , (3.8)

мұнда М₃ –айналдырғыш момент қоры, %; К_ω –жиілік бойынша бейімделу коэффициенті. Карбюраторлық қозғалтқыштар үшін М₃ және К_ω өзгеру аралықтары: М₃= (5...35) %; К_ω=1,5...2,5. М₃= 22 % және К_ω= 1,68 деп қабылдаймыз. Онда

Табылған коэффициенттердің дұрыстығын мына теңдеу арқылы тексереміз

. (3.9)

Шынында

0,74+1,6-1,34=1.

Айналу жиілігін шектегішпен жабдықталған қозғалтқышты автомобильде қатынасы бірге тең, олай боолса

Қозғалтқыштың сыртқы жылдамдық сипаттамасын салу үшін n_N жиілігін таңдап алу керек. Жүктік автомобильдердің карбюраторлық қозғалтқыштары үшін n_N жиілігі (3000...4600) айн/мин аралығында болады. n_N=3200 айн/мин деп қабылдаймыз.

Автомобильге қойылған қозғалтқыштың жұмысы кезінде қозғалтқыш қуатының бір бөлігі қосымша механизмдердің жетегіне жұмсалады, сондықтан қозғалтқыш және автокөлік құралының түріне тәуелді К_с коэффициенті енгізіледі. Әдетте, қозғалтқыштардың техникалық сипаттамаларында қуаттың N_с стендтік шамалары келтіріледі, ал ол N_е қуатының сәйкес шамаларымен келесі байланыста болады

(3.10)

Осыдан

Есептерде К_с=0,93...0,95 деп алуға болады. К_с=0,95 қабылдаймыз.

Қозғалтқыштың иінді білігіндегі айналдырғыш момент мына формула бойынша табылады

Н·м (3.11)

мұнда N_е кВт, n_е айн/мин өлшенген.

Қозғалтқыштардың иінді білігінің айналу сандарының әртүрлі мәндерін беріп, (3.4) формуласы бойынша қуат пен айналдырғыш моменттің сәйкес шамаларын табамыз. Карбюраторлық қозғалтқыштар үшін иінді біліктің ең кіші орныққан айналу жиілігі (800...1000) айн/мин құрайды. n_min=800 айн/мин деп қабылдаймыз. Онда табатынымыз

Сәйкес табатынымыз

N_е қалған мәндері үшін ізделінетін шамалардың есептік мәндерін кестеге жинақтаймыз (3 - кесте).

Қозғалтқыштың сыртқы жылдамдық сипаттамасы 1-суретте көрсетілген.

3- кесте - Қозғалтқыштың есептік параметрлерінің шамалары

nе, айн/мин	800	1200	1600	2000	2400	2800	3200
Nе, кВт	27,6	45,13	62,96	79,46	92,97	101,87	104,5
Nс, кВт	29,5	47,5	66,3	83,6	97,9	107,2	110
Ме, Н·м	329,6	359,3	375,9	379,6	370,1	347,6	328,4
Мс, Н·м	347	378,2	395,7	399,6	389,6	365,9	345,7

1 – сурет – Қозғалтқыштың сыртқы жылдамдық сипаттамасы