29. Регистрлер: қатарлас және тізбектелген.

Функционалдық түйіндер ақпараттарды қабылдап, өңдеп сақтап беретін құрылғылар ақпаратты жазу тәсілі бойынша (сандық кодын) қатарлас және тізбектей регистрлер деп бөлінеді.

Қатарлас регистрлер.

Екілік санды жазу қатарлас кодпен іске асырылады, яғни бір уақытта регистрдің барлық разрядтарына жазу арқылы.

Олардың атқаратын қызметі ақпаратты қабылдау сақтау және беруіне байланысты қатарлас регистрлерді есте сақтау регистрлер деп те атайды.

Қатарлас N разрядты регистрлер N триггерден тұрады.

Триггердің әрқайсысы п кірістен, ал әрбір кіріс ақпарат көзіне сәйкес бөлінеді.

Егер сандық ақпараттық көзі біреу болса, онда әрбір триггердің бір кірісі болады. 2 және 3 қатарлас ақпарат каналдары болса, триггердің разряды 2 және 3 кірісті болады. Сандық ақпаратты жазу басқару тізбегі бойынша іске асырылады.

Қатарлас регистрлер құрастырылуына кеңінен қолданылатын D-триггерлер болады. Олар бойынша қатарлас регистрлер аз элементтермен құрастырылады.

Тізбектелген регистрлер.

Санды тізбектелген кодпен жазуымен мінезделеді. Регистр тізбектеле қосылған есте сақтау ұяшығына құрастырылады. Олардың күйлері келесі ұяшықтарға такт импульсі арқылы беріледі. Регистр жұмысын тактты импульстер басқарады.

Егер ығыстыру регистрлер бір тізбек тактты импульстармен басқарылса, онда регистр бір тактылы деп аталады.

Егер 2, 3 немесе одан да басқа тактты импульс тізбектей басқарылса, онда 2, 3 тактылы немесе көп тактылы деп аталады.

Тактты импульстердің жиілігі әдетте өзгермейді. Көп тактылы регистрлерде тактты импульстердің тізбегі өзара фазалы ығысуы 2π/ m– ге тең. Мұндағы: m – тізбекті тактылы импульстің саны.

30. Комбинациялық сұлбалар.

Әртүрлі сандық басқару құрылғыларын өңдеген кезде басқару әсері дәл сол уақыттағы және алғашқы уақыт моменттердегі мәндерге тәуелсіз кіріс сигналдар мәндерімен анықталатын тапсырманы шешу қажет болады. Яғни, шығыс сигналы тек құрылғы кірісіндегі сәйкес сигналдар тізбегіне тәуелді болады.

Мұндай тізбектер комбинациялық сұлбалар немесе нольдік жадылы автоматтар деп аталады. Сұлба жұмысының қажетті алгоритмі бойынша кіріс сигналдарынан (айнымалылардан) басқару әсерін (функцияны) анықтайды. Кейін табылған функция арқылы оны жүзеге асыруының логикалық сұлбасын синтездейді.

Функцияны анықтау тапсырмасын құрамында минимум логикалық элемент болатындай сұлбаны құрумен байланыстырады. Ол үшін функция алдымен минимизация қадамынан өтеді, яғни ең қарапайым түрге келтіру.

Комбинациялық сұлбалардың мысалы болып дешифраторлар болады.

31. Дешифраторлар.

Дешифратор деп кірісіндегі әрбір сигналы тек бір шығысына сәйкес келетін комбинациялық логикалық сұлбаны айтады. Кодтары түрлендіруге арналған дешифратор кең тараған. Мысалы: екілік немесе екілік ондықты. Олар ондық жүйелерінде басқару жүйелерінде қолданылады.

Дешифраторлардың басқа түрлері.

Қарастырылған «1-ден (2n-6)=10» дешифратордан басқа да көп арнайы дешифраторлар да бар. Мысалы 7 сегментті кодқа түрлендіргіш.

Жеті сегментті индикатор

Бұл түрлендіргіш ондық санды төрт биттік екілік кодталған түрінде қабылдайды және жеті шығыс желісін құрайды. Жарық индикаторының жеті сегменті осы желілер арқылы басқарылады.

Түрлендіргіштің мәселесі кодта берілген ондық санның бейнесін қабылдау үшін керекті сегментті таңдау.