20) Босануды жансыздандыру әдістері.

Көптеген әйелдерде босану әрекеті ауырсыну сезімімен жүреді. Бұл жағдай әсіресе жатыр мойыны ашылуы кезінде және ұрықтың айдалуы кезінде айқын байқалады. Босану кезінде жатырда, жатыр байламдарында және параметрийде нерв соңдарының, талшықтарының және өрімдерінің тітіркенуіне жағдай туындайды. Айдау кезеңінде жамбас түбі бұлшықеттерінің және сыртқы жыныс мүшелері нерв соңдарының тітіркенуі жүреді.

Ауырсыну қоздырғыштары жатыр және жатыр мойыны нерв соңдарынан миелинсіз нерв талшықтары бойымен вегетативті нерв бағандарына түседі, Tx-LII деңгейінде жұлынға немесе бас миының бағандық бөліміне енеді. Осы жерде олар соматикалық ауырсыну жолына бірігіп, соның құрамында ауырсыну сезімінің жоғары бөлімдеріне жетеді. Қозу процессіне сопақша ми, көпір және гипоталамустың нерв құрылымдарының қосылуына нәтижесінде ауырсыну тітіркендіргішімен байланысты вегетативті реакциялар туындайды. Бұл жерден импульсация үлкен ми жарты шарының қыртысына беріледі, осы жерде ауырсыну қоздырғыштары ауырсыну сезіміне ауысады.

Ауырсынудың қалыптасу механизмінде үш негізгі нысанын ажыратуға болады:

1. Жатыр, жатыр мойыны, жамбас түбі бұлшықеттері т.б. орналасқан нервтік рецепторлардан, нерв талшықтарынан шығатын афферентті импульсация;

2. Келіп түскен импульсацияға орталықтардың (гипоталамус, үлкен ми қыртысы) әсері;

3. Вегетативті және қозғалғыш реакциялардан тұратын эфферентті жауап.

Ауырсынудың эфферентті механизмі вегетативті нерв жүйесінің симпатикалық бөлімі арқылы іске асады. Ауырсыну сезімі қалыптасу үшін қанда және тіндерде катехоламиндер мен биологиялық активті заттардың (адреналин, норадреналин, серотонин, дофамин) , гистаминдер мен кининдердің жиналуы маңызды. Биологиялық активті заттар сонымен бірге ауырсыну сезімін күшейтетін дистрофиялық өзгерістерді дамытады.

Босануды жансыздандырудың екі әдісі бар:

• Дәрілік;

• Дәрілік емес: психопрофилактикалық дайындық, гипнотерапия, аутогенді және гетерогенді жаттығулар, иглорефлексотерапия.

Психопрофилактикалық дайындық мақсаты ауырсынудың психогенді компонентін жою, қорқыныш сезімін басу, босанудың физиологиялық ағымында ауырсыну міндетті еместігін түсіндіру. Дайындық жүктілік бсталған кезеңнен бастап жүргізіледі, босанудан 4 апта бұрын әйелдерге арнайы 4-5 сабақ жүргізіледі, мұнда оларға босану кезеңдерімен таныстырады, босану кезінде ауырсыну сезімін басатын іс-әрекеттерге үйретеді.

Босануды фармакологиялық заттармен жансыздандыру босану әрекеті тұрақты болған кезде және жатыр мойыны 3-4см ашылған кезде жүргізіледі. Кең қолданысқа ие препараттар: үлкен транквилизатор тобындағы психотропты заттар және кіші транквилизаторлар анальгетик, спазмолитиктермен бірге.

Транквилизаторлар ауырсыну сезімі кезінде үлкен ми қыртысының функциональды жағдайын қалпына келтіреді. Егер босану актісі қалыпты ағыммен жүрсе, әйелге транквилизаторлар тағайындалады. Жатыр мойыны 3-4см ашылған кезде және босану әрекеті жақсы болған кезде бұлшықетке промедол және пипольфен енгізіледі. Егер босанушы әйелде нерв-психикалық әрекет жоғары болса, онда транквилизаторлардың көлемін екі есе ұлғайтады, бұлшықетке промедол, пипольфен, димедрол енгізеді. Нейролептанальгезия дроперидол және фентанил препараттарының көмегімен жүргізіледі.

Кең көлемде перидуральды анестезия жүргізіледі. Ол LI-II немесе LIII-IVдеңгейінде жасалады. Анестетик ретінде тримекаин және лидокаин қолданылады. Бұл әдіс айқын акушерлік және экстрагенитальды патологияларда ғана қолданылады:гестоздың ауыр формалары, дискоординациялық босану әрекеті, жатыр мойны дистоциясы, жүрек, тыныс алу ақаулары т.б. Перидуральды анестезия кезінде жамбас түбі бұлшықеттері рефлексін блокадалауына және аралық бұлшықеттерінің релаксациясын шақыруына байланысты ашылу кезеңінің соңында анестетиктердің енгізілуі тоқтатылуы тиіс.

Ингаляциялық анестетиктерге закись азота, трихлорэтилен жатады.