12 Дәрігер тұлғасы.Қазіргі таңдағы дәрігердің келбеті

Дәрігер мамандығы - ең көне кәсштердің бірі. Мындаған жыл-дар бойы дәрігер жұрт арасында, әсіресе сол заманның зиялыла-рының ішінде, әртұрлі сезімдер тудырған. Ол сезімдердің қайшы-лығы, орта ғасырларда дәрігергё берілген анықтамадан бейнеледі: дәрігер - ігізЬпез (үш жүзді). Яғни, халықтьщ ойы бойынша, дәрігер үш жүзді болған: кәдімгі өмір жағдайында - әдепті адам, науқастың жанында - періштедей, ал гонорарды талап еткенде - шайтандай. Материалдық қүндылықтар жүрген жерде, бақылау да жүретіні анық. Сондықтан, қоғам әрқашан да медициналық әрекетті бақы-лауға альш, үнемі қадағалап отырған

Қазіргі таңдағы дәрігердің келбеті

Дәрігердің сыпайылығы - дәрігерге ең басты және қажетті қасиеттердің бірі болып табылады. Медицина өте көп жетістіктерге жеткені сөзсіз. Бірақ, қазіргі таңда біздің білетіндерімізбен салыстырғанда, білмейтіндеріміз көп; біз науқасқа толығымен көмек бере алатынымызбен салыстырғанда, толығымен көмек бере алмайтынымыз басым, алайда біз үнемі білімге ұмтыламыз. Медицина ғылымының негізін қалаған, көп томды шығармалар жазған, аты әлемге әйгілі Әбу Әли Ибн Синаның өмірінің соңғы кезінде бы-лайша қорытынды жасаған екен: «Біз дүниеден өтеміз және езіміз-бен бірге бір ғана, яғни біз ешнәрсе білмедік деген сананы алып кетеміз».Дәрігердің өмірі ешқашан аяқталмайтын өмірлік университет. Білім жинау, клиникалық өнерге ие болуға шек қою дәрігер үшін кәсіби өліммен бірдей. Клиницист А.А. Остроумовтың айтуы бойынша: «Қоғам қажеттілігі үшін өмірлік оқу - дәрігердің қалауы». Дәрігердің оптимистік қасиеті науқасқа көмек көрсету мақсатында терең білімге, ақылға сүйенген, тәжірибесіне негізделген, саналы болуы тиіс. Бүл дәрігердің бейнесіндегі сыпайылықты көрсетеді. Кез-келген дәрігердің адамгершілік қасиеті сыпайылықтың көлеңкесінде қалмауы тиіс, ол өзін-өзі жария етуді қажет етпейді. Қиын жағдайларда дандайсуды, орынсыз батырсынуды, дәлелденбеген сенімділіктің көрінісі беткей білімнің, жеткіліксізділіктерді жасыру мақсатында жасалған екіжүзділіктің белгісі. Дәрігердің шынайылығы басты қасиеттердің бірі болып табылады. Дәрігер қызметінің ауыр міндеттерінің бірі болып, науқасқа, оның жақындарына, тіпті кейде науқастың өмірі жөнінде қайғылы шешімдерді айту саналады. Кейде жас, тәжірибесі аз дәрігерлер оптимистік қасиет басымдылық көрсетіп, қазіргі таңдағы медицина бәрін жасай алады дегенді үхтанып, қолайсыз жағдайлардың өзінде

де табысқа науқасты, оның туыстарьш сендіреді. Әрқашан дәрігер науқасқа бар шындықты айтуға міндетті емес. Бірақ, дәрігерге өтірік айтуға тыйым салынған. Дәрігер кез-келген жағдайда, әсіресе науқас аса толқумен дәрігердің шешімін күткен уақытта өтірік айтуға қүқықсыз. Алайда, шындықты айту барысында дәрігер нау-қас психикасына жанашарлықпен қарауы тиіс. «Болмысын елестей емес, шынайы көріп, қабылдау. Ақиқатқа қызмет ету... «Адамгер-шілікті болу» дегенді әрбір өз отанын сүйетін дәрігер, азамат жүрегінде ұстауы тиіс деп, - Н.И.Пирогов айтқан болатын.

Әділеттілік - дәрігердің ең басты рақымшылдылығы. Әділет-тілік дәрігердің барлық әрекетін, арманын, сенімділігін, ойын қам-тиды. Цицеронның айтуы бойынша ең басты екі әділетгілік болып «Ешкімге зияндық жасамау және қоғамға пайда әкелу» табылады.

Дәрігердің қызметі ешқашан жеңіл, қарапайым болмайды. Тә-жірибелік дәрігердің қиын жұмыс жағдайын С.П.Боткин былай деп суреттеген: «Өмірдің қолайсыз жағдайларында рухани тепе-тен-дікте болу үшін, сәтсіздікте - қайғыға, ал табыста - бос үміттенуге түспеу үшін, тәжірибелік дәрігер әрекетіне шынайы бейімділік қажет».

Дәрігер қалауы - дәрігердің өмірлік идеалы. Дәрігер қиналып жатқан науқасқа денсаулық, қуаныш сыйлайды. Бұл - дәрігерге жандүниелік, медициналық басты стимул береді, нәтижесінде дәрі-гер өзінде күш тауып, мүмкін еместі шындыққа айналдырып, ем-деуге келмейтін сырқаттарды емдейді.

Дәрігердің адалдығы өз мамандығының айналасын ғана қам-титын болса, біржақты болып қалатын еді. Кең мағынадағы гурашылық - адалдықтың серігі болып табылады.

Дәрігердің жанкештілігі ауыр халдегі науқастың төсегінің жанында болуымен, тәулік мерзімі мен ауа-райына қарамай иауқастарға көмек көрсетуге аттанумен, өзінің өміріне зияндылық лкелуіне, жағдайдың болмауына қарамастан күрделі тәуекелді операциялық араласуларды жүргізу секілді батырлық әрекеттермен корінеді. Жанкештілік батырлықты көрсетемін деген оймен емес, иауқасты қүтқару барысьшда шешім қабылдау, ауру қоздырғыш-гарын зерттеу, жаңа дәрілік заттардың әсерін анықтау, жедел және қпуіпті кәсіби қызметгер кезінде жасалынады.Медицина ғылымының даму барысында ауру қоздырғыштарын зерттеу лабораториялық жағдайда нәтижелерін тексеру қиындық-тар әкелді. Сол кездерде жанкешті дәрігер - ғальшдар тәжірибені өзіне жүргізген болатын. Бү_л дәрігерлердің әрекеті - науқастарға зияндылық көрсетуге, тәжірибе жасауға болмайды деген үстанымға негізделді.Осыдан 200 жыл бүрын өмір сүрген, сібірлік жараның даму се-бебін ашқан ғалым С.И.Андриевский өзіне тәжірибе жасаған. Атақты ғалым Н.Ф.Гамалея XIX ғасырда қүтырмаға қарсы вак-цинаның әсерін бақылау үшін өзіне тәжірибе жүргізген. З.В.Ер-мольева холера вибрионын өзіне егіп тексерген. Осы күнге дейін жасалған осьшдай жанкешті әрекеттер науқастың денсаулығын сақтап қалуға, ерте ғасырдағы «Зиян келтірме» деген үхтанымға негізделген.Дәрігердің сөзі - өте керемет емдеуші больш табылады, ал егер оны дүрыс қолданбаса, науқасқа өте қатты әсер беріп, тіпті өлімге әкелетін зияндықты тудырады. Атақты орыс психоневрологы, нейрофизиологы В.М.Бехтеровтың айтуы бойынша «Дәрігердің сөзінен кейін науқастың жағдайы жеңілдемесе - бүл дәрігер емес». Әйгілі клиницистың айтқаны дұрыс па деген сұрақ туады? Тәжіри-беге сүйенсек, В.М.Бехтеревтың қойған өткір сүрағы шындықты көрсететіні сөзсіз.Дәрігердің сөзі емдеу барысында аса маңызды емдік әсер көр-сететіні ғылыми түрде дәлелденген. Дүрыс таңдалған сөз науқасқа жақсы тәрбиелеуші, оның қатесін жөндеуге көмекші болып та-былады. Сонымен қатар, дәрігер сөз арқылы науқасқа денсаулы-ғын сақтау, аурудың алдын алу жайлы айтып, оның білімін дамы-тады. Алайда, дәрігердің не басқа да қызмёткерлердің дүрыс тандалмаған сөзі науқасты қатты жаралап, тіпті ауыр сырқаттарға душар еткізеді.

Адамға деген сүйіспеншілік. Бүл дәрігердің және басқа меди-цина қызметкерлерінің ең басты қасиеті. Оның негізінде дәрігердің сезімталдығы, жанашырлығы, әрқашанда жәрдем беріп, ауру адамның қиналысын бәсендетуге даярлығы жатады. Дәрігердің адамсүйгіш қасиеті, өзінің жоғары білімін пайдаланып, барлық мүмкіншіліктерін, күшін және қүралдарын қолдану арқылы, жанын аямай, ауруларға жәрдем беруге әрекет жасауы. Әрине, дәрігердің бүл әрекетінің негізінде, оның білімі мен білгерлігі және тәжірибелікбіліктілігі жатады. Бүл дәрігердің жоғары дәрежелі дайындығын және тәрбиесін қажет етеді. Сондықтан, дәрігер институт қабыр-ғасынан бастап үлгілі үлгерімде больга, сапалы білім алып, өмір бойы оны толықтырып, жетілдіріп отыруы қажет. Олай болмаған жағдайда, дәрігердің білімі тоқырап, ол жаңа медицина жетістік-терін меңгере алмай, науқастар алдындағы беделін төмендетеді.

Дәрігердің адам сүйерлік қасиеті барлық ауру адамдарға біркелкі болуы керек, оларды бөлуге, жіктеуге болмайды. Яғни, науқастың дертіне, түріне, сипатына, психологиясына байланыссыз, біліктілігі жатады. Бүл дәрігердің жоғары дәрежелі дайындығын және тәрбиесін қажет етеді. Сондықтан, дәрігер институт қабыр-ғасынан бастап үлгілі үлгерімде больга, сапалы білім алып, өмір бойы оны толықтырып, жетілдіріп отыруы қажет. Олай болмаған жағдайда, дәрігердің білімі тоқырап, ол жаңа медицина жетістік-терін меңгере алмай, науқастар алдындағы беделін төмендетеді.

Дәрігердің адам сүйерлік қасиеті барлық ауру адамдарға біркелкі болуы керек, оларды бөлуге, жіктеуге болмайды. Яғни, науқастың дертіне, түріне, сипатына, психологиясына байланыссыз, дәрігердің сезімталдьтғы, қайырымдылығы және сыпайылығы мен әрекеттері, барлығына біркелкі болуы қажет. Әлбетте, ол үшін дәрігер ерекше шыдамды, тәрбиесі және мәдениеті жоғары болу шарт. Адам сүйерлік қасиеті арқылы, дәрігер қолынан келгенін аямай, барлық мүмкіншіліктерін жоғары дәрежеде және тиімді қолдана алады.

Бүл қабілетті әр дәрігер, студент кезінен, өз-өзін тәрбиелеп, өмір бойы жетілдіріп отырьтп қана биік дәрежеге жеткізе алады.

Дәрігердін беделі. Бүл қасиет дәрігердің мамандық деңгейіне және жеке басының әдептілігіне байланысты болады. Өз жұмысына немқұрайлы қарап, ауруға толық назар аудармай, шағымдарьш тыңдай алмаса, дәрігерлік қателіктер жіберсе немесе дөрекі мінезін көрсетсе, ол өзіне артқан сенімнен және қүрметтен айырылады. Осыған байланысты бедел, абыройын жоғалтады. Ал беделі жоқ дәрігерден науқас бас тартады, оған емделуге бармайды, барса да сенімсіздік білдіреді.