Inny rodzaj inteligencji

Na tle swoich bardziej towarzyskich rówieśników czteroletnia Judy mogłaby przygodnemu obserwatorowi wydać się dzieckiem podpierającym ściany, stroniącym od ludzi albo niezbyt lubianym. W czasie zabawy nie bierze w niej zbyt aktywnego udziału i trzyma się nieco z boku. Jednak w rzeczywistości jest bystrą obserwatorką stosunków towarzyskich panujących w przedszkolnej grupie i chyba najlepiej ze wszystkich obecnych dzieci odgaduje przypływy i odpływy uczuć innych. Wszystko zdaje się wskazywać na to, że tak jak światło jest sumą barw składowych, tak     i w inteligencji można wyróżnić kilka jej odmian:

• Inteligencja szkolna – języki obce i matematyka, logika i zdolność orientacji przestrzennej;

• Inteligencja interpersonalna – wszelkiego rodzaju przywódcy;

• Inteligencja wewnątrzpsychiczna – Freud.

Czy emocje mogą być inteligentne

Inteligencja emocjonalna podzielona jest na pięć podstawowych dziedzin:

1)        Znajomość własnych emocji. Podstawą inteligencji emocjonalnej jest samoświadomość – rozpoznawanie uczucia w chwili kiedy nas ogarnia. Jest wtedy szansa nad zapanowaniem nad nim.

2)        Kierowanie emocjami. Panowanie nad własnymi emocjami i reakcjami, tak aby były adekwatne do sytuacji, które je wywołały. U ludzi u których ta zdolność jest słabo rozwinięta muszą walczyć z niemiłymi emocjami.

3)        Zdolność motywowania się. Samokontrola emocjonalna – odkładanie w czasie zaspakajania pragnień i tłumienie popędliwości – leży u podstaw wszelkich osiągnięć, a zdolność wprowadzania się w ten stan – „uniesieniem twórczym”. Umożliwia wybitne osiągnięcia we wszystkich dziedzinach.

4)        Rozpoznawanie emocji u innych. Osoby posiadające zdolność empatii są bardziej wyczulone na subtelne sygnały społeczne. Dzięki temu sprawdzają się w zawodach wymagających troskliwości np.: nauczyciel, terapeuta.

5)        Nawiązywanie i podtrzymywanie związków z innymi. Sztuka ta w dużej mierze polega na umiejętności kierowania emocjami innych ludzi.

Nagły przypływ wściekłości

 Czynnikiem wyzwalającym złość jest poczucie zagrożenia. Zagrożenie może sygnalizować nie tylko bezpośrednia groźba ataku fizycznego, ale również co zdarza się częściej symboliczne naruszenie poczucia godności własnej: niesprawiedliwe lub grubiańskie potraktowanie nas przez kogoś, obraza albo poniżenie, udaremnienie prób osiągnięcia własnego celu. W tych sytuacjach układ limbiczny reaguje dwojako: z jednej strony powoduje wydzielanie się katecholamin (adrenalina, noradrenalina),  które wyzwalają szybki, krótkotrwały przypływ energii wystarczający do „jednej dynamicznej akcji”. Ten przypływ trwa kilka minut, podczas których w zależności od tego jak mózg emocjonalny oceni szansę każdego z tych działań, ciało przygotowuje się do gwałtownej walki albo szybkiej ucieczki. W tym czasie inny strumień wysyłanych przez ciało migdałowate stymuluje centralną reakcję kory nadnercza wytwarzając stan podwyższonej gotowości do akcji. To pobudzenie może trwać kilka godzin do kilku dni. Tłumaczy to dlaczego osoby, które zostały wcześniej sprowokowane tak łatwo wybuchają gniewem na kogoś innego.

Balsam na złość

Są dwa główne sposoby radzenia sobie z wściekłością:

1)        Uchwycenie myśli wywołujących złość i przeciwstawienie się im. Ważny jest moment kiedy się na to decydujemy. Im wcześniej tym skuteczniej. Złość można nawet całkowicie zablokować, jeżeli informacje korygujące dotrą odpowiednio wcześnie. Łagodzące informacje, pozwalają na ponowną ocenę zdarzeń tylko przy mały poziomie gniewu. W chwilach wielkiej złości „nie myślimy zbyt jasno”.

2)        Drugi sposób uśmierzenia złości polega na odzyskaniu równowagi fizjologicznej. Najlepiej przeczekać przypływ adrenaliny w otoczeniu w którym mało prawdopodobne jest znalezienie się w następnej sytuacji wywołującej złość. Oznacza to, że dla zakończenia sprzeczki trzeba się na chwilę odizolować od drugiej osoby.

Dobrym sposobem jest też rozrywka, ponieważ trudno być złym spędzając przyjemnie czas. Oto kilka taktyk:

• Wyjście dla ochłonięcia

• Długi spacer

• Ruch i wysiłek fizyczny

• Głębokie oddychanie i rozluźnianie się

Niepowodzeniem kończy się wyciszenie, jeżeli przeżuwamy swoją złość.

Optymizm – wielki motywator

Optymizm, podobnie jak nadzieja        , oznacza silne oczekiwanie, że mimo porażek i niepowodzeń wszystko ułoży się dobrze. Z punktu widzenia inteligencji emocjonalnej optymizm jest postawa uodparniająca nas na popadanie w apatię, utratę nadziei  i pogrążanie się w depresji w obliczu trudności i kłopotów. Optymizmu i nadziei – tak jak bezradności i przygnębienia – można się nauczyć. U korzeni obu tych postaw leży pewien pogląd , który psycholodzy nazywają wiara w siebie.

Uskrzydlenie – neurobiologia doskonałości

Zdolność osiągnięcia stanu „uskrzydlenia” jest szczytem inteligencji emocjonalnej, jest najdoskonalszą postacią okiełznania emocji i zaciągnięcia ich w służbę osiągnięć w pracy i nauce. W stanie tym emocje są nie tylko powściągnięte i ujęte w jeden strumień, ale też opatrzone znakiem dodatnim. Jeżeli wymagania są zbyt małe to jesteśmy znudzeni. Jeśli są zbyt duże to zaczynamy się niepokoić. Uskrzydlenie występuje w tej subtelnej strefie, która oddziela znużenie od niepokoju. Kiedy wykonujemy czynności, które przyciągają i pochłaniają naszą uwagę bez żadnego wysiłku, nasz mózg „uspokaja się” w tym

sensie, że zmniejsza się pobudzenie jego kory.

Korzenie empatii

Empatia wyrasta ze samoświadomości; im bardziej jesteśmy otwarci na nasze własne emocje, tym wprawniej odczytujemy uczucia innych osób. Niemożność odbioru uczuć innych ludzi wręcz tragicznie upośledza poczucie człowieczeństwa ponieważ wszelkie cieplejsze stosunki z innymi, które leżą u podstaw troski o innych. Brak empatii zwykle występuje u psychopatycznych przestępców, gwałcicieli i osób nagabujących dzieci. Do korzyści płynących z umiejętności odczytywania emocji z sygnałów niewerbalnych wyróżnia się: lepsze dostosowanie się emocjonalne do innych, większa popularność i otwartość oraz większa wrażliwość. W istocie rzeczy, kiedy słowa nie zgadzają się z tonem jej głosu, gestami czy innymi sygnałami niewerbalnymi, na jej prawdziwe emocje wskazuje nie to co mów, ale jak mówi. W badaniach nad komunikacją stwierdzono, że 90% lub więcej przekazywanych emocji nadaje się kanałami niewerbalnymi.

Podstawy inteligencji społecznej

• Organizowanie grup: podstawowa umiejętność przywódcy, na którą składa się inicjowanie i koordynowanie wysiłków zespołów ludzi.

• Negocjowanie rozwiązań: talent mediatora, zapobieganie konfliktom, albo gaszenie tych, które już wybuchły.

• Nawiązywanie stosunków osobistych: łatwość wchodzenia w kontakty z innymi osobami. Ułatwia on zawieranie znajomości i rozpoczynanie rozmów, prawidłowe rozpoznawanie trosk innych ludzi.

• Przeprowadzanie analiz społecznych: zdolność do wykrywania i intuicyjnego domyślania się uczuć, motywów i trosk innych. Wiedza o tym jak i co czują inni, może prowadzić do łatwego wytworzenia się zażyłości z nimi albo poczucia wzajemnego zrozumienia.

Osoby o dużej inteligencji społecznej łatwo nawiązują stosunki z innymi oraz właściwie interpretują reakcje swoje i innych. Jeżeli jednak mamy kłopoty ze zrozumieniem własnych uczuć może to doprowadzić do fałszywego wizerunku społecznego.

Pomysłowość organizacyjna i grupowy iloraz inteligencji

Najważniejszym elementem inteligencji grupowej jest nie tyle przeciętny iloraz inteligencji akademickiej, ile raczej iloraz inteligencji emocjonalnej. To umiejętność harmonijnego kształtowania stosunków między członkami grupy sprawia, że jeden zespół jest utalentowany, a drugi ma marne wyniki. Badania dowodzą, że osoby, które zbyt paliły się do zadania były kulą u nogi. Władczymi zapędami i chęcią kierowania innymi obniżali sprawność działania grupy. Negatywnie wpływają również ci co nie kwapią się do pracy. Ponadto grupa musi umieć „wykorzystać” osoby szczególnie uzdolnione. Nieformalne sieci powiązań są szczególnie cenne w „nagłych przypadkach”. Formalne organizacje tworzone są do łatwych problemów. Sieci nieformalne są bardziej elastyczne. Składają się z przebiegających na ukos i wokół układów i zależności, omijając różne szczeble struktury firmy aby załatwić sprawę. Szczegółowy ogląd sieci nieformalnych pozwala wyodrębnić trzy ich odmiany:

• Siatka komunikacji: czyli kto i z kim rozmawia

• Sieć wiedzy fachowej: eksperci w danej dziedzinie do których inni zwracają się o pomoc

• Sieć zaufania: tutaj zwierzamy się z naszych problemów i sekretów

Liderzy grup posiadają jeszcze jedną umiejętność: przejmowanie inicjatywy, tzn. silną motywację aby podejmować się działań nie należących do ich obowiązków służbowych.

Stres – nieproporcjonalny i nieuzasadniony niepokój

• Niepokój jest korzystny w sytuacji, kiedy pomaga nam stawić czoło jakiemuś niebezpieczeństwu. W życiu współczesnym niepokój jest najczęściej nieproporcjonalny do rozgrywających się wydarzeń i nieuzasadniony. Lista negatywnych skutków stresu jest długa: ser   

• obniżenie odporności organizmu,

•  przyspieszenie przerzutów raka,

• zwiększenie podatności na zakażenia wirusowe,

•  ryzyko zawału serca

• przyspieszenie początków cukrzycy

• owrzodzenie układu trawiennego

Nawet mózg odczuwa długofalowe, negatywne skutki stresu. Jednym z nich jest uszkodzenie hipokampa, a zatem upośledzenie pamięci.