Міхал Карыбут-Вішнявецкі

(1640—1673) — кароль польскі і вялікі князь літоўскі (1669-1673).

Нараджэнне: 31 ліпеня 1640 Палац Вішнявецскіх;

Смерць: 10 лістапада 1673 (33 гадоў) Львоў

Пахаваны: Сабор Святых Станіслава і Вацлава, Кракаў, Польшча;

Апошні прадстаўнік малодшай лініі княжаскага роду Вішнявецкіх гербу Карыбут (Гедзімінавічы). Абраны на пасад 19 чэрвеня 1669 пасля адрачэння Яна II Казіміра. Пачатковую адукацыю атрымаў у езуіцкай школе. У 1656 - 1660 гг пры падтрымцы каралевы і жонкі караля Яна ІІ Казіміра - Марыі Луізы, пачаў вучыцца ва ўніверсітэце у Празе. Таксама вучыўся ў Дрэздэне і Вене. Ведаў некалькі замежных моў: французскую, нямецкую, італьянскую, турэцкую, татарскую і лацінскую.

У лістападзе 1663 узяў удзел у вайсковай кампаніі караля Яна Казімера на Украіну супраць маскоўскіх войскаў. Камандаваў уласным палком пяхоты з 600 чалавек. 29 верасня 1669 года ў Кракаве адбылася ўрачыстая каранацыя. Да абрання Міхала Вішнявецкага варожа паставіліся магнацкія групоўкі, а прафранцузская партыя на чале з гетманам вялікім каронным Янам Сабескім перайшла ў адкрытую апазіцыю. Улетку 1672 года ўкраінска-турэцкая армія, захапіўшы крэпасць Хаціну, уступіла ў Галічыну. Пасля кароткачасовай аблогі Львоў Міхал быў вымушаны заключыць ганебны Бучацкі мір (1672), па ўмовах якога Украіна станавілася незалежнай дзяржавай пад пратэктаратам Турцыі, а Падолле адыходзіла да Асманскай імперыі.

Але сойм Рэчы Паспалітай не зацвердзіў мірнай дамовы, і вайна аднавілася. Па дарозе ў войска, якое збіралася каля Хацінак, Міхал Вішнявецкі памёр у Львове. Месцам смерці стаў Палац лацінскіх архіепіскапаў, цяпер Плошча Рынак, 9, дзе ён павінен быў атрымаць прычасце перад Хацінскай бітвай. Як паказала ўскрыццё, прычынай смерці стала язва стрававода, узмоцненая нервовымі стрэсамі.

Кароткае валадаранне маладога і неспрактыкаванага Міхала Вішнявецкага было не ўдалым для Рэчы Паспалітай. Пры ім у Рэчы Паспалітай аслабла каралеўская ўлада. Рэч Паспалітая, спрабуючы захапіць правабярэжную Украіну, падтрымлівала прэтэндэнта на гетманства Міхаіла Ханенку(руск.) бел. і вяла вайну супраць Пятра Дарашэнкі. Дзяржава прайграла вайну з Асманскай імперыяй, саступіла ёй Падолле з Камянцом-Падольскім. Польшча неўзабаве аднавіў ваенныя дзеянні супраць Турцыі і армія на чале з Яна Сабескага нанеслі паражэнне суперніка Хоцінам (1673). Кароль, аднак, не дажыў да гэтага моманту, ён памёр напярэдадні бітвы.

У 1673 г. Яну Сабескі атрымалася перагрупаваць войскі і разбіць туркаў пад Хоцінам. Хоцін другі раз стаў месцам паразы турэцкай арміі.

З гэтага моманту пачалася серыя перамог польскага зброі над турэцкай арміяй. Але звязаны гэтыя перамогі былі ўжо не з Вішнявецкім, а з Сабескім. І Ян Сабескі, а не Вішнявецкі быў цяпер уладальнікам тытула "выратавальнік Польшчы".

46. 1674-1696

Jan III Sobieski (1629–1696), król polski od 1674 r., syn Jakuba Sobieskiego, kasztelana krakowskiego, prawnuk Stanisława Żółkiewskiego. W młodości studiował w Krakowie. W latach 1646–48 podróżował po Europie. Po powrocie do kraju brał udział w wojnach z Kozakami, Rosją, Szwecją i Turcją. W 1664 r. został marszałkiem wielkim koronnym, w roku 1666 hetmanem polnym, a w 1668 r. mianowano go hetmanem wielkim koronnym. Sława jaką się okrył w bitwie pod Chocimiem (1673), gdzie zadał klęskę armii tureckiej, przyczyniła się do wzrostu jego popularności i w konsekwencji do wyboru na króla (1674), po śmierci Michała Korybuta Wiśniowieckiego. W czasie panowania Jana III Sobieskiego, podobnie jak za jego poprzednika, w Polsce ścierały się ze sobą stronnictwa – prohabsburskie i profrancuskie. Król nie przystąpił otwarcie do żadnego z nich. Wojny jakie musiał toczyć z Turcją, skłaniały go ku sojuszowi z Habsburgami, ale małżeństwo z Francuzką, Marią Kazimierą d’Arquien („Marysieńką”) i wcześniejsza działalność zbliżały go raczej do stronnictwa profrancuskiego. W latach 1674–76 król toczył walki z Turkami, odnosząc sukcesy militarne. W 1676 r. podpisany został w Żurawnie rozejm z Turcją. Jan III Sobieski, dążąc do odzyskania Prus Książęcych, zawarł w 1675 roku traktat jaworowski z Francją, a w 1677 r. w Gdańsku ze Szwecją. Jednak zabiegi króla nie przyniosły sukcesu, szlachta nie wykazała zainteresowania w tej sprawie, a sojusz z Francją okazał się iluzoryczny. Jan III zmienił zatem orientację, zbliżył się do Habsburgów i zawarł w 1683 r. przymierze przeciw Turcji z cesarzem Leopoldem I. Na wieść o oblężeniuWiednia Sobieski ruszył na odsiecz i objąwszy dowodzenie nad połączonymi wojskami polskimi, habsburskimi i Rzeszy niemieckiej, 12 IX 1683 r. odniósł wspaniałe zwycięstwo nad Turkami, dowodzonymi przez Kara Mustafę. Militarny sukces Jana III Sobieskiego nie doprowadził jednak do odzyskania przez Polskę ziem utraconych wcześniej na rzecz Turcji, a przystąpienie króla w 1684 r. do antytureckiej Ligi Świętej wciągnęło Rzeczpospolitą w długotrwały konflikt z Turcją. W 1686 r. podpisany został traktat z Rosją (tzw. pokój Grzymułtowskiego), zatwierdzający podział Ukrainy i przyznający Rosji prawo opieki nad prawosławiem w Polsce.

J an III Sobieski był wybitnym władcą i znakomitym dowódcą wojskowym, dokonał zmian w organizacji armii, dążył do zrealizowania reform ustrojowych, ograniczających prywatę i wzmacniających władzę królewską, jednak wszystkie jego starania były blokowane przez szlachtę. Król był także wybitnym znawcą i miłośnikiem sztuki. WAŻNE DATY: 1674–początek panowania Jana III Sobieskiego; 1675–traktat polsko-francuski w Jaworowie; 1676–rozejm z Turkami w Żurawnie; 1677–traktat polsko-szwedzki w Gdańsku; 1683–przymierze Jana III Sobieskiego z cesarzem Leopoldem I, odsiecz wiedeńska; 1684–przystąpienie Polski do Ligi Świętej; 1686–pokój Grzymułtowskiego z Rosją.

Sobieski błogosławi atak wojsk polskich pod Wiedniem, akwarela Juliusza Kossaka