Уладзіслаў IV Ваза

(1595 каля Кракава — 20 мая 1648, Мерачы, цяпер Мяркіне, Літва), Цар і Вялікі князь усяе Русі (1610 — 1613), кароль польскі і вял. кн. літоўскі (1632–1648).

Сын Жыгімонта Вазы.

Пасля смерці бацькі (13.11.1632) абраны польскім каралём і вял. кн. літоўскім. Пераняў сталец у цяжкі для краіны час, калі была ўжо страчаная Лівонія, праваслаўная грамадскасць расколатая Берасцейскай уніяй. Уладзіславу Вазу ўдалося перамагчы Расію ў так званай Смаленскай вайне і паводле Палянаўскага міру 14.04.1634 адваяваць Смаленск і прымусіць Расію адмовіцца ад прэтэнзій на землі, якія паводле Дэўлінскага перамір'я ад 11.12.1618 адышлі да Рэчы Паспалітай, але ён мусіў адмовіцца ад тытулу маскоўскага цара (4.2.1610 маскоўскія баяры абралі яго царом) і прэтэнзій на маскоўскі сталец. З нагоды вяртання ў Вільню быў арганізаваны трыумф, вельмі ўзрасла папулярнасць Уладзіслава Вазы ў грамадстве.

Пасля смерці шведскага караля Густава II Адольфа і заканчэння Альтмаркскага перамір'я імкнуўся заняць шведскі сталец і падтрымаў памкненні вялікалітоўскай палітычнай эліты адваяваць Лівонію. Аднак у той самы час актывізавалася ўмяшанне Аўстрыі, Германіі і Францыі ва ўнутраныя справы Рэчы Паспалітай. Рэч Паспалітая так і не зрабілася суб'ектам еўрапейскай палітыкі, хутчэй наадварот. Нягледзячы на гэта, з Расіяй і Швецыяй да сяр. 17 ст. ўсталяваўся мір, што дазволіла нармальна развівацца грамадству, гаспадарцы.

У адрозненне ад бацькі, Уладзіслаў Ваза вызначаўся рэлігійнай талерантнасцю ў дачыненні да пратэстантаў, шмат іх было і пры яго двары. У 1645, імкнучыся да грамадскага міру, склікаў пратэстанцка-каталіцкі з'езд. У канфліктах паміж уніятамі і праваслаўнымі часта падтрымліваў апошніх. Аднак гэта не дапамагло вырашыць украінскае пытанне, дакладней – спыніць нарастанне казацкага руху, накіраванага, перш за ўсё, супраць мясцовай польскай шляхты. Паўстанне 1638 года было задушана, але праблема не была вырашаная. У самым канцы кіравання Уладзіслава Вазы (1648) распачалося вялізнае паўстанне, што скончылася 18.1.1654 Пераяслаўскай радай, на якой была пацверджаная дамоўленасць аб аб'яднанні Украіны з Расіяй. Далейшыя падзеі паказалі, што развязаннем праблемы магло б паслужыць хіба што толькі ператварэнне Рэчы Паспалітай Абодвух Народаў у Рэч Паспалітую Трох Народаў, г.зн. прадстаўленне ўкраінскаму народу, які фармаваўся, такога самага статусу палітычнай нацыі, які мелі палякі і ліцвіны.

Уладзіслаў Ваза пакінуў значны след у Вільні – ён надзвычай доўга знаходзіўся ў ВКЛ – паляваў у ваколіцах Вільні, жыў у Вялікакняжацкім палацы, які быў пры ім зноў стаў унутры-, знешнепалітычным і культурным цэнтрам. У палацы прымаліся замежныя дыпламаты, адбываліся спектаклі, пулярныя ў тагачаснай Еўропе, а таксама траўля звяроў (мядзведзяў і быкоў), маскарады, касцюмаваныя балі, іншыя забавы.

Памёр 20 мая 1648, маючы 52 гады ў Мерачы, Вялікае Княства Літоўскае. Сэрца Уладзіслава Вазы, пахаванае ў сутарэннях Віленскай кафедры.

44. 1648-1668

Jan II Kazimierz Waza (ur. 22 marca 1609 w Krakowie, zm. 16 grudnia 1672 w Nevers) – król Polski w latach 1648-1668, tytularny król Szwecji do 1660 z dynastii Wazów. Syn króla Polski i Szwecji Zygmunta III Wazy i Konstancji Habsburżanki, arcyksiężniczki austriackiej. Przyrodni brat Władysława IV Wazy.

K awaler Orderu Złotego Runa. Abdykował w 1668 roku, przerywając ciągłość dynastyczną. Był ostatnim członkiem rodu Wazów blisko spokrewnionym z Jagiellonami.

Koronacja Jana Kazimierza w katedrze Wawelskiej, obraz nieznanego polskiego malarza, 1649 r.

W okresie swego panowania Jan II Kazimierz Waza musiał się zmagać z trzema groźnymi wojnami.

W latach 1648-1649 i 1651-1654 trwała wojna domowa w południowo-wschodniej części Rzeczypospolitej, zwana powstaniem Chmielnickiego. Powstanie to, wsparte w 1654 przez Rosję doprowadziło do wybuchu wojny polsko-rosyjskiej w latach 1654-1667, przerwanej w latach 1656-1660 wybuchem wojny polsko-szwedzkiej (1655-1660, nazwanej „potopem szwedzkim” związanej z II wojną północną, gdyż prawie cała Rzeczpospolita została wówczas opanowana przez wojska szwedzkie.)

W 1648, Jan Kazimierz, pozostając pod wpływem kanclerza wielkiego koronnego Jerzego Ossolińskiego był początkowo zwolennikiem porozumienia z Bohdanem Chmielnickim. Jednak już w 1649, pozbawiony złudzeń, wyruszył w pole na czele wojsk Rzeczypospolitej.

W lecie 1649 idąc z odsieczą obleganemu Zbarażowi stoczył bitwę pod Zborowem, zakończoną podpisaniem ugody zborowskiej i przeciągnięciem na stronę polską chana krymskiego Islama III Gireja. Jan II Kazimierz Waza (ur. 22 marca 1609 w Krakowie, zm. 16 grudnia 1672 w Nevers) – król Polski w latach 1648-1668, tytularny król Szwecji do 1660 z dynastii Wazów. Syn króla Polski i Szwecji Zygmunta III Wazy i Konstancji Habsburżanki, arcyksiężniczki austriackiej. Przyrodni brat Władysława IV Wazy.

Kawaler Orderu Złotego Runa. Abdykował w 1668 roku, przerywając ciągłość dynastyczną. Był ostatnim członkiem rodu Wazów blisko spokrewnionym z Jagiellonami. WAŻNE DATY:

1648–wybuch powstania kozackiego pod wodzą Bohdana Chmielnickiego; 1648–koronacja Jana Kazimierza na króla Polski; 1654-1667–wojna polsko-rosyjska; 1655-1660–wojna polsko-szwedzka zakończona pokojem w Oliwie

1657–traktaty welawsko-bydgoskie, zniesienie przez Polskę zależności lennej Prus Książęcych

1 665-1666–rokosz Lubomirskiego

1667–rozejm z Rosją w Andruszowie, podział Ukrainy

1668–abdykacja Jana II Kazimierza

Дынастыя Вішнявецкія Дынастыя: Вішнявецкія .

Дынастыя Ваза