August III Sas

A ugust III (1696–1763), elektor saski, król polski od 1733 r., z dynastii Wettinów, syn Augusta II Mocnego. W latach młodzieńczych dużo podróżował po Europie. Po śmierci ojca (1733) miał niewielkie szanse na uzyskanie tronu polskiego, szlachta zdecydowanie opowiedziała się za kandydaturą Stanisława Leszczyńskiego i jego wybrała na króla Polski. Jednak Rosja, coraz częściej ingerująca w wewnętrzne sprawy Rzeczpospolitej, podjęła interwencję zbrojną, by tron polski objął August III. Wojska rosyjskie i oddziały saskie zmusiły prawowitego króla, Stanisława Leszczyńskiego, do opuszczenia Warszawy i pokonały popierających go konfederatów dzikowskich. Doszło do wybuchu wojny sukcesyjnej polskiej (1733–35), która zakończyła się zrzeczeniem się korony polskiej przez Leszczyńskiego. Objęcie tronu przez Augusta III w takich okolicznościach nie przysporzyło mu w Polsce popularności. Trudno było zdobyć szersze poparcie. Sam król zresztą przebywał głównie poza granicami Rzeczpospolitej i jej sprawom nie poświęcał wiele czasu. Swe rządy w Polsce opierał na zaufanych doradcach, wśród których prym wiódł minister saski Henryk Brühl. Okres panowania Augusta III to czas coraz mniejszego znaczenia władzy królewskiej, pogłębiania się anarchii i wewnętrznego rozprzężenia. Sejmy były zrywane albo nie podejmowały żadnych uchwał. Nawet nieśmiałe próby reform ustrojowych, podejmowane przez stronnictwo dworskie Czartoryskich zwane Familią, były utrącane przez szlachtę i magnaterię. W polityce zagranicznej August III współpracował z Rosją. W czasie wojny siedmioletniej (1756–63), przez terytorium Rzeczpospolitej przemieszczały się obce wojska – pruskie, austriackie a w szczególności rosyjskie, które już niemal stale stacjonowały w jej granicach. Za panowania Augusta III zupełnie upadło znaczenie Rzeczpospolitej na arenie międzynarodowej i pogłębił się kryzys wewnętrzny państwa. Był to również czas pewnego odrodzenia gospodarczego Polski a także rozwoju kultury i sztuki. Szkolnictwo pijarskie i jezuickie osiągnęło bardzo wysoki poziom.

WAŻNE DATY:

1 733–początek panowania Augusta III w Polsce

1733-1735–wojna sukcesyjna polska

1736–zrzeczenie się tronu polskiego przez Stanisława Leszczyńskiego

1756-1763–wojna siedmioletnia

Аўгуст III Сас

Фрыдрых Аўгуст II, курфюрст Саксоніі, кароль Польшчы, Аўгуст Саксонец (7 кастрычніка 1696 - 5 кастрычніка 1763 г). Адзіны законны сын і спадчыннік Аўгуста Моцнага, Аўгуст быў выхаваны ў пратэстанцкай веры. Падчас падарожжа па Еўропе ў 1712 ён быў таемна звернуты ў каталіцызм, але адкрыта прызнаў сябе яго прыхільнікам толькі ў 1717, верагодна, з улікам відаў на польскую карону.

Пасля смерці Аўгуста Моцнага адна частка шляхты абрала каралём яго сына, якога падтрымлівалі Расія, Аўстрыя і Саксонія, а іншая частка - Станіслава Ляшчынскага, французскага стаўленіка. 17 студзені 1734 Аўгуст быў каранаваны ў Кракаве каралём Польшчы, што прывяло да пачатку "вайны за польскую спадчыну". У чэрвені таго ж года ў Польшчу ўступіла 20000. руская армія Пятра Ласі і асадзіла Станіслава ў Данцызе. Французы паспрабавалі прыйсці на выручку свайму стаўленіку, высадзіўшы марскі дэсант на паўвостраве Вестэрплатэ, але супрацьстаяць праўзыходнаму па колькасці суперніку не змаглі і неўзабаве здаліся. 30 чэрвень 1735 Данцыг упаў. Ляшчынскі збег у Прусію, і ў наступным годзе падпісаў акт аб адрачэнні ад польскага пасаду. Толькі пасля гэтага ўся шляхта прызнала жніўня каралём Польшчы.

Кароль не валодаў талентамі бацькі, пераняўшы ад яго толькі запал да раскошы і мастацтву. Ён марнаваў велізарныя грошы на папаўненне калекцыі Дрэздэнскай галерэі і змест прыдворнай капэлы, у той час як дзяржаўнымі справамі займаўся ўлюбёнец караля, першы міністр граф Брюль. У Польшчы жніўня з'яўляўся рэдка: на пасяджэння сената і для падпісання важных дакументаў. Польскую мову ён ведаў, але не выкарыстоўваў яго ў паўсядзённым жыцці. Адзінае, за што палякі могуць быць яму ўдзячныя, дык гэта за будаўніцтва опернага тэатра ў Саксонскім садзе.

У знешняй палітыцы жніўня дзейнічаў выключна як курфюрст Саксоніі, што дазволіла Польшчы на працягу трыццаці гадоў адпачываць ад войнаў. Першапачаткова ў 1741 Саксонія ўступіла ў саюз з Іспаніяй, Францыяй і Баварыяй супраць Святой Рымскай імперыі, але, занепакоены, поспехамі Фрыдрыха Вялікага, на наступны год жніўня заключыў саюз ужо з імператрыцай Марыяй Тэрэзай і на яе баку уступіў у Другую Сілезскую вайну. Скарыстаўшыся аддаленасцю аўстрыйскай арміі (яна знаходзілася ў Фляндрыі), Фрыдрых уварваўся ў Саксонію і Багемію і 16 верасня 1744 штурмам узяў Прагу. На наступны год Фрыдрых двойчы разбіў аўстра-саксонскія войскі і прымусіў сваіх праціўнікаў да заключэння Дрэздэнскага свету.

У 1756 г. Жнівень зноў заключыў тайны дагавор з Аўстрыяй і ўступіў на яе баку ў вайну супраць Прусіі. Фрыдрых замкнуў 17000. саксонскую войска ў лагеры пры Пирне і прымусіў капітуляваць. Жнівень збег у Польшчу і вярнуўся ў Дрэздэн толькі незадоўга да сваёй смерці ў 1763 г. пасля заключэння Губертусбургского свету, які захаваў даваенны status quo, але які зафіксаваў ўваходжанне Прусіі ў лік вядучых еўрапейскіх дзяржаў.

Аўгуст III памёр у Дрэздэне 5 кастрычніка 1763 ва ўзросце 66 гадоў.

50. 1764-1795