Мұсылмандардың ағарту ісінің ахуалы.

1870 ж – 26 наурыз – Ережеге сәйкес орыс сыныптары «мұсылмандар көп тұратын барлық орыс қалаларында» бекітілді. Орыс тілін оқыту міндетті болды.

1870 жылғы Ережеге сай медресеге 16 жасқа дейін қабылдады. Оқу айлары – мамыр-тамыз.

1917 ж – «Джамагияти Магариф» құрылды. Ағартушылық қоғам.

1910 ж дейін – Петропавлда мұсылмандық кітапхана жұмыс істеп отырды.

1905-1907 жж – Революциядан кейін, кітапханалар ашылды. Тегін болды.

1888 ж – Түркістан ген-губернаторы Розенбахтың мәліметі бойынша: 206 медресе, 3660 мектеп, 4000 мұғалім, 49000 оқушы.

1896 ж – Ресейдің әр-түрлі оқу орындарында 50 торғайлық білім алды.

Жақып Ақбаев – тұнғыш қазақ зангері, Петербургте білім алды.

1897 ж – санақ бойынша сауатты қазақтардың мөлшері - 10% ,4-5 млн қазақ халқы болса, 49000 оқығаны

Ыбырай Алтынсарин (1841-1889) – Орынбор шекаралық комиссиясының жанынан мектепті 1857 жылы алтын медальмен бітіріп шығады. Балғожа бидің тәрбиесінде өседі. Ұстазы - Ильминский

1864 ж – Орынбор бекінісінде қазақ балаларына ашылған мектепте мұғалім болады.

1867-68 жылғы реформаны халыққа пайдалы деп ойлайды.

1879 ж – Торғай облысында мектептік инмпектор боп жұмыс істейді.

Ырғызда қазақ қыздарына арналған мектеп-интернатты ашады.

Ыбырайдың қазақ-орыс мектептеріне арнап

шығарған екі оқу құралы:

[орыс тілінде жазылды]

Қырғыз хрестоматиясы Қырғыздарды орыс тілге

үйретуге негізгі басшылық.

Абай Құнанбаев (1845-1904) – «Шыңғыстау» жерінде дүниеге келеді. «Ахмет Риза» медресесінде оқиды. Нақыл сөздері – «Ғақлиялар». Ұлы Әбдірахман – Петербургте Михайлов артиллерия училищесін бітірді.

9 жыл бойы Шығыс болысын басқарды, «би» болды, содан соң үкіметтің тағайындауымен «Мықыр» болысын басқарды.

Қазақ халқының өнері мен музыка мәдениеті:

Верещагин – «Лепсі өлкесін қоршаған таулар» - Қазақстан мен Орта Азияны зерттеді.

Флудов – «Мал айдау», «Көш», «Отынға бару» суреттері, қазақ елін аса сүйіспеншілікпен бейнелеген.

1896 ж – Петропавл мен Көкшетауда зергерлік бұйымдар көрмесі болды.

1868 ж – Парижде ұлттық киімдер көрмесі болды.

1872 ж – Мәскеуде музыка аспаптарынынң көрмесі.

Музыка өнері (Күйшілер):

Құрманғазы Сағырбайұлы (1818-1889) – Классик. Бөкей Ордасында туды. Алғашқы ұстазы – Ханбазар.

Күйлерді үйренді кімнен – Ұзақтан, Шеркештен, Байбақты, Байжыма, Баламайсан, Соқыриман.

60 астам күйі бар. Күйлері: Адай, Кішкентай, Көбік шашқан, Түрмеден қашқан, Ақсақ құлан, Ақбай.

Биге арналған күйлер: Балбырауын, Қызыл қайын.

Туған өлкеге: Сарыарқа.

Иркутск түрмесінде отырған.

1880 ж – Астрахань манындағы Сахмаға біржолата жер аударылады.

Шәкірттері – Дина «Көңіл ашар», Ерғали Есжанұлы, Мендіғалы Сүлейменұлы.

Дәулеткерей Шығайұлы (1820-1887) – Лирикалық бағыттын негізін салушы. Ақсүйек тобынан шыққан. 1836-1838 жылғы Бөкей Ордасындағы көтеріліс көзқарасының қалыптасуына ықпал етті.

40 жуық күйі бар. «Желдірме» , «Ысқырма», «Тартыс», «Қосалқа», «Ақбала қыз», «Құдаша», «Жұмабике»

Марштық күйлері: «Ващенко», «Қос ішек», «Топан», «Қоңыр»

Тәттімбет Қазанғапұлы (1815-1862) Шертпе күйдің негізін салушы! 40 астам күйі бар лирик сазгер. Күйлері: «Балбырауын», «Саржайлау», «Былқылдақ», «Салқоңыр», «Алшағыр»

«Бестөре» күйі халықты қыспаққа алып, жәбірлеп жатқан төрелерді түйреуге арналған.

1855 ж – Петербургке барып, күміс медальды жеңіп алды.