1867 – 1868 Жж Реформа.

1861 ж – 19 ақпан – басыбайлық құқығы жойылды.

Сырдария отырықшы аудандарында елді басқару ақсақалдар қолына берілді. Ақсақалдарды 3 жылға бекітті әскери-губернатор, қоладан құйылған арнайы белгі және мөр тапсырылды.

3 Генерал-губернаторлық.

Орынбор Батыс-Сібір Түркістан

Торғай Орынбор Ақмола Семей Жетісу Сырдария

Торғай Батыс KZ Көкшетау Баянауыл Сергиополь Қазалы

Ырғыз Орал Омбы Зайсан Қапал Перовск

Қостанай Атырау Петропавл Көкпекті Верный Түркістан

Елек Калмыков Атбасар Қарқаралы Ыстықкөл Шымкент

Жем Павлодар Тоқмақ Әулиеата

Өскемен Ташкент

Ходжент Болыстық сайлауды мысқылдап, өлең жазды Абай «Күлембайға», Ыбырай.

1870 ж – Маңғыстау Закаспийге қосылды.

1872 ж – Бөкей Астраханьха қосылды.

19 ғ – 60-70 жылдардағы отарлық езгіге қарсы азаттық күресі.

Шанырақ салығы – 1 сомнан 3 сомға өсті.

Земство салығы – 3 сом 50 тиын болды.

1868 желтоқсан – 1869 қазан – аралығында Орал мен Торғайда көтеріліс болды. Көтерілісті басқарды – ру басылары.

1869 ж – 6 мамыр – Жамансай жерінде 20 мың көтерілісші болды. Фон Штемпель әскерімен соғысты. Фон Штемпель Орынбордан жіберілді.

1869 ж наурыз-маусым – феодалдарға қарсы 41 шабуыл болды.

1869 ж – көтерілісшілер саны 3000

Оралда 1869 ж көтерілісті басуға жіберілді: подполковник Рукин, граф Коморовский, ген-губ Веревкин

1870 Жылғы Маңғыстау көтерілісі.

1870 ж – Ережеге сай 40 мың шанырақ адай 2 жыл ішінде 160 мың сом төлеуге тиіс болды.

Көтеріліске түрткі болған жағдай – Патша жазалаушыларының адайлықтар көшіп-қонып жүрген аймақтарға жақындауы.

Подполковник Рукиннің отрядын Досан Тәжіұлы, Иса Тілембайұлы бастаған топ талқандады Бозашы деген жерде. Ерекшелігі – жалдамалы жұмысшылардың қатысуы.

1870 ж – Кавказдан «Апшерон» полкін шақырды көтерілісті басу үшін. Орынбор ген-губ. Крыжановский әскери министр Милютиннің «бұларды келістіріп жазалау керек» нұсқауына сай көтерілісшілерді қудалаудан аянған жоқ.

1870 ж – Хиуаға 3000 адай өтіп кетті. Иса Тіленбаұлы, Досан Тәжіұлы, Көлұлы

1870 ж – Манғыстауда болған антифеодалдық сипаттың әлсіз болу себебі:

1. Адайлықтар арасында рулық-патриархалдық құбылыс сақталып қалды.

2. Адайлықтар өзге аймақтардан алшақ орналасуы.

Көтерілістің шығыны есебіне 90 мын қой төледі. 57 901 сом төледі.

19 Ғ сонында kz-ның саяси-әлеуметтік дамуы.

1886 ж – 2 маусым – Түркістан өлкесін басқару және онда жер-салық өзгерістерін енгізу. орт- Ташкент

Сырдария [5] Самарқанд [4] Ферғана [5]

1891 Ж – 25 наурыз – Дала ген-губ құрылды. Орталығы - Омбы

Ақмола Семей Жетісу

Ақмола мен Торғай 4 уезден тұрды.

Полициялық басқармалар ірі облыс орталықтарында болды: Верный, Орал, Петропавл, Семей;

Полиция приставтар болды: 1876 ж – Орал; 1881 ж – Петропавл; 1887 ж – Семей; 1912 ж – Верный;

Орыстың сауда өнеркәсіптік банкінің бөлімшелері жұмыс істеді. Сібірлік 57 сауда бөлімшесінің 7-уі KZ-да болды.

Жұмысшы қозғалысының басталуы:

19 ғ ІІ жартысында өнеркәсіпте жұмыс істейтін әйелдер үлесі – 60-70%;

Техникада хабары жоқтарды – «сары» деп атады.

Әйелдер үлесі: 1873 ж - 12% , 1893 ж – 17,8%

Алтын өнеркәсібінде жұмыс істейтін әйелдер 1-4% көтерілді.

19ғ -90 жылдары – балалар еңбегі пайдаланды. 16 жасқа дейінгі балалар үлесі - 14%

Қарсылықтың түрлері

Жұмысты тастап кету Ереуілдер

3 айға абақтыға қамалды 1) 1849 ж – Көкшетау

2) 1888 ж – Өскемен – жалақысы артты

3) 1890 ж – Алтайдағы «Асташево» кен

орнының басқарушылары өлтірілді.

4) 1891 ж – Өскемен уезінің Владимирск алтын кенішінде ереуіл болды.

Халықтан шыққан алғашқы жұмысшы өкілдері – Жағалтайұлы, Жанғазин, Төлегенұлы

5) 1893-1895 жж, 1899 ж – Батыс Сібір темір жол жұмысшыларының ереуілі.

6) 1899 ж – омбы темір жолаушыларының ереуілі.

19 ғ ІІ жартысы – жұмысшы қозғалысының әлсіз болу себебі: өндіріс орындарының ұсақтығы, жұмысшы санының аздығы.