1836-1838 Жж Бөкей Ордасындағы шаруалар көтерілісі.

Осы кезенде орыс патшасы – І Николай.

Кіші жүз ең үлкен аумақты алып жатыр. Ауданы – 850 мың км²;

Территориясы – Оңтүстікте – Хиуа, Түркімен, Қоқан, Қарақалпақ

Солтүстікте – Астрахань, Орынбор, Саратов

Шығысы – Ұлы жүз, Орта жүз

Жайықтан – Тобылдан бастап, Сырдың төменгі ағысына дейін барады.

1801 ж – Бөкей ордасы құрылды. Территориясы – Еділ мен Жайық аралығы. Оның құрылу мақсаты: қазақтардың жер үшін күресін біршама бәсендетіп, оны өзінің отарлау саясатындағы басты бағыты деп қарастырды.

Әбілқайыр – Нұралы – Бөкей – Жәнгір (1804-1845 жж)

Бөкей – кіші жүздің сұлтандарының бірі, Қаратай сұлтанмен(туған ағасы) алакөз болды. Орыс үкіметіне арқа сүйенді.

Жәңгір – Астрахань губернаторының үйінде тәрбиеленді. Парсы, Араб, Орыс тілдерін білді.

1841 ж – Жәңгір Бөкей ордасында мектеп ашты.

1831 ж – Орынборда декабристер мұрашай ашады. Соған экспонат жинауға Жәңгір көмектеседі.

Хан сарайы салынды – «Жасқұс» деген жерде.

1827 ж – «Хандық кеңес» құрылды. 12 биден тұрды. Ханның тапсырмасын орындайтын 12 старшын болды. Баж сылығының жиналуын қадалады.

Көтерілістің үш кезені:

1. 1833 – 1836 жж – Көтерілістің алғышарттарының қалыптасуы.

1833 ж – Қарауылқожа Бабажанұлы Каспий теңізінің өнірігіндебилеуші боп сайланды – көтерілістің басталуына түрткі болды.

2. 1837 ж – Көтерілістің етек алған кезені.

3. 1837 желтоқсан – 1838 шілде – Көтерілістің женілу кезені.

1837 ж – 13 желтоқсан – көтерілісшілер Жамаңқала бойында шепті бұзып, кіші жүзге өтеді.

1838 ж- шілде – Ақбұлақ шайқасы.

Көтеріліс басшылары:

Исатай Тайманұлы (1791 – 1838 жж):

1812 ж – Бөкей хан Исатайды Беріш руының старшыны етіп тағайындайды.

1814 ж – Орынбор шекаралық комиссиясы старшындыққа бекітеді.

1817 – 1823 жж – Орынбор губернаторының көрсетуімен, сотқа тартылады.

Махамбет Өтемісұлы (1804 – 1846 жж): Беріш руының старшыны

1824 – 1829 жж – Орынборда тұрды. 20 жастағы ақын, Жәңгірдің баласы Зұлқайнарға тәрбиеші болды.

1829 ж – Шаруалар қозғалысына қатысқаны үшін, Калмыков бекінісіне қамалды.

1836 ж 17 наурызда – Жәңгір хан Қарауылқожа Бабажановқа көтеріліс басшыларын тұтқындауды тапсырды.

1836 ж – қазан – Исатай туының астында 20 ауыл бірікті.

1836 ж – Исатайдың 1000 сарбазы болды.

І Николай көтерілісті қатаң жазалауды Перовскийге тапсырды. Перовский осы кезінде подполковник Геке мен Покотиловқа тапсырды.

1837 Жылғы оқиғалар:

15 қазан – Исатай мен Махамбет Теректұқым деген жерде Жәңгірдің сыбайласы Балқы Құдайберген аулын ойрандады.

Қазан – Ханның резеденциясын қоршады. Көтерілісшілер саны – 2000

Қараша – Жәңгірдің әскері мен Геке әскері бірікті. Меркулов тобы да бірігіп кетеді.

15 қараша – Тастөбе шайқасы. Көтерілісшілердің жеңілуі – көтерілістің кейінгі барысына әсер етті. Көтерілісшілер саны азайды. Подполковник Геке – «Полковник» атағын алды.

Көтерілістің сот жазалау ісін – басқарды полковник Геке.

Тартып алған малды – Жәңгірге жақын феодалдарға таратып берді.

13 желтоқсан – Жаманқала түбінде көтерілісшілер шепті бұзып, кіші жүзге 40 адам өтеді. Перовский осы кезінде Исатай тобының Жайықтан өтіп кетуіне кінәлі, Хорунжий Мезинов пен Бородинді әскери сотқа тартуға талап етті.

Исатай көтерілісін тездетіп басуға әсер еткен оқиға: 1. Кенесары көтерілісі. 1938 күзде

2. Кіші жүздің батысында Хиуа ханымен байланыста болған сұлтан Қайыпқали Есімұлы көтерілісі.

Көтерілістің жеңілуі (1838):

• Геке бастаған жазалаушы күштер, Қайыпқали Есімұлын талқандауға тиіс болды.

• Исатайды қолдаған Жоламан Тіленшіұлын талқандау үшін атаман Падуров пен Гекеге жүктелді. (Елек өзенінің бойында).

Исатай 500 сарбазымен Баймағамбет Айшуақұлына соққы беру үшін Қайыпқали Есімұлынан бөлінді.

1838 ж – 12 шілде – Ақбұлақ шайқасы. Геке әскерлері мен сұлтан Баймағамбет әскерлері бірігеді.

С.Баймағамбетов – подполковник атағын алды.

Көтерілістің нәтижесі:

• Жәңгір ханның, хан туыстарының алым-салықты жылдан – жылға көтеруіне шек қойылды.

• Көтеріліске қатысқан старшындарымен санасуға тура келді;