31.Кәсіпорының тмқ құжаттауы

Тауар материалды қорлар - мындай түрдегі активтер:

• сатуға арналған дайын өнім тауары, сонымен қатар жолдағы тауарлар жатады;

- өнімділігі, жұмысы мен қызмет бітпеген;

- шикізат, материал, сатып алынатын жартылай фабрикаттар және олардың қосалқы бөлшектері, конструкциялар мен бөлшектер, отын, ыдыс және оған материалдар, керекті бөліктер мен басқа материалдар қорлары;

Тауар- материалды қорлар өз құнының және қолданудың таза бағасының ең кіші көрсеткіштерімен бағаланады.

Өзіндік құн. ТМҚ тұрады:

- ТМҚ сатып алудағы шығын, оған сатып алуға кеткен жеңілдіктерді, территориядан өтуге кететін шығынды, фрахт құнын (тиеу-түсіру шығынын және жолдағы тауарды сақтандыруға кеткен транспорттық шығын) санай отырып сатып алу құны кіреді;

- өндіруге кеткен шығын, дайын өнімді өндіруге байланысты. (төлем, есептен шығару);

- басқа шығындар.

Тауар-материалдық қорлардың есептік жүйелері.

Периодты ТМҚ. Периодты есеп жүйесін қолданған ккезде жыл ішіндегі ТМҚ есебі жүргізілмейді. ТМҚ фактілік барын қорларды хаттау нәтижесінде анықтайды, ол периодты өткізіліп отырады. ТМҚ қолданылған өзіндік құны инвентаризация аяқталмағанша анықталмайды, өйткені жіберілген ТМҚ өзіндік құнын есептеу өрнек бойынша шығарылады. Есептік период басындағы қалдық қосу ТМҚ түсуі алу есептік период соңындағы ТМҚ қалдығы тең жіберілген ТМҚ өзіндік құны. ТМҚ периодты есептеу жүйесінде қазіргі уақытқа ТМҚ белгілі бір түрлерінің мөлшерін детальды жазбасының жоқ болуы негізгі кемшілігі болып саналады.оларды көбінесе көтерме-бөлшектік саудалы кәсіпорындарда, біркелкі өнімді шығаратын өндірістік кәсіпорындарда және шикізат пен материалдар ассортиментін өздерінің өндірісі үшін қолданылады. Бұл әдіс барысында «Тауарды сатып алу» есебі қосымша ашылады. Период аяғында қорлар сальдосы қолдануға дайын ТМҚ өзіндік құнын анықтау үшін қосылады. Әр айдың аяғында инвентаризациялау жүргізіледі. Көптеген кәсіпорындар үзіліссіз есептің модифтіжүйесін қолданады. Бұл әдіс арқылы қорлардың мөлшерлік көрсеткіштерінің үлкеюі мен азаюы белгіленеді. Ол қордың деңгейін анықтауға мүмкіндік береді.

Есептің үзіліссіз жүйесі. Есептің үзіліссіз жүйесінде периодты есепте қолданылатын шығынның түсуі мен шығуының уақытша есебі ТМҚ баланстық шоттарда көрсеткіштері жүргізіледі. Мұндай жағдайларда үзіліссіз есепте жүйесі қолданылмайды:

- басқаларға сату немесе өндірістік шикізаттарға тауар сатып алу қоры сатып алу шотында емес, ТМҚ шотында дебеттеледі;

- тасымалдау шығыны, резервті сатып алуға қайтарым және жеңілдіктер «Қорлар» есебінде көрсетіледі;

- -өзіндік құн сатылымы әр сатуда расталады. Үзіліссіз есеп жүйесі «ТМҚ қорлары» шоын әрдайым есептеу жүргізуге және сатылған тауарлар өзіндік құнын есептеуге мүмкіндік береді. ҚЕҮЖ 2 ТМҚ бағалауда келесі тәсілді қолдануға болады:

- арнайы сәйкестік тәсілі;

- орташа өлшенген құндық тәсіл;

- бірінші тауарлар бағасы арқылы қорларды бағалау тәсілі.