26.Бюджеттік мекемелердің негізгі қағидалары және қаражатталау тәсілдері (әдістері)

27.Бюджеттік мекемелердің шығыстарының есебі

Қорларды өндіруге және қайта өңдеуге жұмсалатын шығындар тікелей және үстеме (жанама) шығыстар болып бөлінеді:

тікелей шығыстарға өнім бірліктеріне тікелей байланысты шығындар жатады: материалдар, өндірістегі жұмысшылардың, ғылыми қызметкерлердің еңбекақылары және басқа шығыстар, электр энергиясы, есеп жылының өнімі құнына жатқызылған өткен жылдардың шығындары және өзге тікелей шығындар;

үстеме (жанама) шығындарға мыналар жатады: басқару аппараты мен қызмет көрсетуші персоналдың жалақысы, үй-жайларды жалдау, жылу, ағымдағы жөндеу мен өзге жанама шығыстар.

Өндіріске және басқа мақсаттарға шығындарды есепке алу үшін 8010 «Өндіріске және басқа мақсаттарға арналған шығындар» шотының мынадай шоттары арналған:

8011 «Материалдар»;

8012 «Еңбекақы»;

8013 «Еңбекақыдан аударымдар»;

8014 «Үстеме шығыстар».

Егер мемлекеттік мекеме өнімнің бір түрін өндірсе, барлық шығындар тікелей болып табылады. Калькуляцияның бірнеше объектілері болғанда үстеме шығыстар алдын ала 8014 «Үстеме шығыстар» қосалқы шотында ескеріледі.

Өндірістік (оқу) шеберханаларында және баспа өнімдерін дайындағанда үстеме шығыстарды бөлу ай сайын жүргізіледі, ал қосалқы ауылдық және оқу-тәжірибелік шаруашылықтарда жыл соңында жүргізіледі. Нақты шарттарға қарай үстеме шығыстар жеке бұйымдар, ауылшаруашылық өнімдерінің түрлері немесе өндірістегі жұмысшылардың, ғылыми қызметкерлердің және өндірісте жұмыс істейтін басқа қызметкерлердің еңбекақыларына тең өндірістің салалары немесе жұмсалған материалдар бойынша, немесе тікелей шығындардың жиынтығы бойынша бөлінеді.

Өндіріс бойынша операцияларды ай басында көрсеткен кезде, аяқталмаған өндірістің сальдосы өндірістік есеп шотына ауыстырылады: 8010 «Өндіріске және басқа мақсаттарға арналған шығындар» шотының дебеті және 1320 «Аяқталмаған өндіріс» шотының кредиті.

Тікелей өндірістік шығындар 8010 «Өндіріске және басқа мақсаттарға арналған шығындар» тиісті шотына тікелей жатады:

қорларды есептен шығару: 8011 «Материалдар» қосалқы шотының дебеті және Шоттар жоспарының «Қорлар» бөлімі шотының тиісті қосалқы шотының кредиті;

өндірістегі қызметкерлердің еңбекақысын есептеу: 8012 «Еңбекақы» қосалқы шотының дебеті және 3241 «Еңбекақы төлеу бойынша қызметкелерге қысқа мерзімді кредиторлық берешек» қосалқы шотының кредиті;

еңбекақыдан аударымдар: 8013 «Еңбекақыдан аударымдар» қосалқы шотының дебеті және 3122 «Әлеуметтік салық бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек», қосалқы шоттарының кредиті.

Есепті кезеңнің соңында өндірістік шығындардың жалпы қорытындысы жүргізіледі. Бұл ретте шоттардың мынадай корреспонденциясы жүзеге асырылады: 8010 «Өндіріске және басқа мақсаттарға арналған шығындар» шотының дебеті және 8011 «Материалдар», 8012 «Еңбекақы», 8013 «Еңбекақыдан аударымдар», 8014 «Үстеме шығыстар» тиісті қосалқы шоттарының кредиті.

Есепті кезеңнің соңында өндірістік шоттардан сальдо аяқталмаған өндірістің ай соңындағы қалдықтарын анықтау үшін дайын өнімге және аяқталмаған өндіріске ауыстырылады: 1330 «Дайын өнім» шотының дебеті және 8010 «Өндіріске және басқа мақсаттарға арналған шығындар» шотының кредиті, 1320 «Аяқталмаған өндіріс» шотының дебеті, 8010 «Өндіріске және басқа мақсаттарға арналған шығындар» шотының кредиті.

Өндірістік шығындардың талдамалы есебі дайындамалар мен қайта өндеулердің әрбір түрі бойынша (ішкі киім тігу, отын дайындау, жеміс-жидектерді қайта өңдеу және дайындамалар мен қайта өңдеулер) Нысандар альбомының 292-а нысанды карточкаларында жүргізіледі. Бұйым түрлері бойынша, шығындар сыныптамасы бойынша, ауылшаруашылық дақылдарының әр атауына немесе жануарлардың әр тобына Нысандар альбомының 283 нысанды көп бағанды карточкаларында жүргізіледі. Өсімдіктану бойынша егіншілік, бағбаншылық, көкөніс өсірушілік шығындары жеке ескеріледі. Қажет болған жағдайда жеке дақылдар бойынша (бидай, жемістер, картоп, жидектер және басқа дақылдар) жүргізіледі. Мал шаруашылығы бойынша ірі қара мал, қой шаруашылығы, шошқа шаруашылығы, құс шаруашылығы бойынша шығындар жеке ескеріледі.

Тәжірибелік құрылғыларды дайындау бойынша талдама есеп Нысандар альбомының 283 нысанды көп бағанды карточкаларда әр тәжірибелік құрылғы бойынша жүргізіледі.

Жұмыстар аяқталған соң тәжірибелік құрылғы кіріске жазылмайды, ал көрсетіледі, сонда акті құрастырылады және материалдар, құрылғыны қайта монтаждағанда алынған құралдарды қолдану бағасы бойынша кіріске жазылады.

Материалдардың сол немесе басқа түрін даярлау мен қайта даярлау аяқталғанда, тиісті тұлғалардың қолы бар акті жасалады, онда қайта даярлауда немесе даярлаудан алынған құндылықтардың саны, осы жұмыстарға жұмсалатын шығындар мен олардың өзіндік құны көрсетіледі. Актіні мемлекеттік мекеме басшысы бекітеді және осы шоттан шығындар сомасын есептен шығару және тиісті шоттар бойынша алынған құндылықтарды кіріске жазу құқығына арналған құжат қызметін атқарады.