3.Қазақстан тарихы пәні бойынша деректер мен әдебиеттер

Жер шарында тарихсыз халық жоқ. Адам өмір сүрген жерде тарих бар. Өткенді білсең осы заманды игеру оңай, ал болашақты бағдарлау жеңіл. Тарихтың негізі пэні адамның, елдің рухь? бблу керек. Тарихты оқытудың мақсаты тек тарихи оқиғалармен, фактілермен таныстыру гана емес, сондай-ақ адамның рухын тэрбиелеу болып табылады. Міндеті қазақстандық патриотизм мен үлттық намыс қалыптастыру. Біздің бүгінгі әлемде әрбір халықтың тарихи өткен шағы саяси тартыстағы таразы іспеттес, халықтардың, мэдениеттер мен мемлекеттердің мүдделері қақтығысып қалган жағдайда соған жүгінеді. Өз тарихын білмеген ел қоршаған біркелкіліктің арасында жоғалып кетуі мүмкін. Қазақстан тарихынан кең көлемді дерек көздері бар. Оларды- археологиялық, ауызша, жазбаша, этнографиялық деп бөлуге болады.Археологиялық деректер: қару-жарактар, еңбек қүралдары, ыдыстар, архитектуралық ескерткіштер; этнографиялық: салт-дәстүрлер, әдет-ғұрыптар, наным-сенімдер; ауызша: жырлар, хисса-дастандар, аңыздар; жазбаша: көне түрік жазбалары(Күлтегін, Білге қаған, Тоныкөк жырлары), көне грек жазбалары(Герадот, Страбон еңбектері), парсы деректері("Авеста"), көп кездесетіні қытай(Сыма Цян) және орыс(П. И. Рычков, А.И. Левшин, В.В. Бартольд, В.В. Радлов) деректері. Орыс деректері негізінен күнделік, жол жазбалары, статистикалық есеп ретГнде болып келеді. Қазақстанның объективті тарихын жасауда ауызша тарихнаманың (шежіре) маңызы өте жоғары. Өйткені ХХғ. 1-жартысына дейін жазбаша эдебиет көшпелілер қоғамында елеулі рөл атқарған жоқ. Кеңестік тарихнама тарихты материалистік түргыдан түсінуді үстады. Ол тарихшылардан партиялық принципті қатаң сақтауды талап етті. Бүгінгі күнде тарихи білім орасан зор қоғамдық сипат ала бастады. ХХг. 90-жж. бастап Қазакстан тарихы бойынша орасан көп жаңа оқулықтар мен оку күралдарының пайда болуымен сипатталады. Қазақстан тарихының дерек көздерінің түрлерін былайша жіктеледі: 1. археологиялық деректер; 2. Жазба деректері, 3.фольклорлық деректер және халық ауыз әдебиеті дерек ретінде (батырлар жырлары, эпостар, дастандардағы ұлтымыз тарихына байланысты мәліметтері); 4. жылнамалар, 5. Мерзімді басылымдар; 6. Заң актілері; 7. Шежіре. Бұл шартты түрлері.  Деректерді пайда болу тегіне, сыртқы ерекшеліктеріне қарай үлкен типтік топтар сыныпына, оның ішінде шағын топтарға бөлуге болады: -заттай деректер – археологиялық ескерткіштерден бастап қазіргі машиналар мен техникаға дейін; -көркем сурет деректері-сурет өнерінің, жалпы өнер саласының барлық туындылары; -сөздік деректер – күнделікті сөйлеу мәнерінен бастап халықтың ауызша шығармашылық ескерткіштері толығымен; -жазба деректер-этнографиялық материалдардан бастап мазмұны мен формасы  сан алуан болып келетін жазба ескерткіштерінің бәрі; -дыбысты деректер – сөзсіз немесе сөзбен бірге орындалатын (саз, әуен, ән т.б.); -салттық деректер – тұрмыста, мінез-құлыққа қалыптасқан дәстүрлер, әдет-ғұрыптар. Көптеген тарихи деректер тобы белгілі бір типтерге жатпайды, олар аралық типтерді, аралас типтерді құрайды. Мысалы, теңгелер – ол заттай да, бейнелеу де, жазба да топтарына жатады, кинофильмдер-онда бейнелеу де, сөз де, дыбыс та бар.

1. Абилев А.К. Евдокимов В.В. Казахстан в древности. Учебное пособие. Караганда 1991. 2.Артықпаев Ж. Қазақстан тарихы (оқулық хрес.) Астана 2000 3.Аспендияров С. Қазақстан тарихының очерктері. А, 1994. 4.Асфендияров С.Д. История Казахстана(с древнейших времен.) 2-ое изд. А, 1993 5.Аманжолов К.Р.Түркі халықтарының тарихы- 1 кітап(Көне дәуірден біздің заманымыздың XIV ғасырына дейінгі кезең) А, 2002 6.Аманжолов К.Р.Түркі халықтарының тарихы- 2 кітап(XIV ғасырдан XVІІІ ғасырдың бірінші жартысына дейінгі кезең) А, 2002 7. Аманжолов К.Р.Түркі халықтарының тарихы- 3 кітап(XVІІІ ғасырдың екінші жартысы ХХ ғасырдың 1 ширегіне дейін) А, 1999 8. Әбдікәмұлы Ә. Қазақстан тарихы (оқу құралы) А,1997. 9.Күзембайұлы А., Абиль Е.А.История Казахстана, Учебник для Вузов. 7-е изд. Перераб. и доп. – СПБ, Саларт, Санкт-Петербург 2004 10.Кляшторный С.Г. Султанов Т.Н. Казахстан. Летопись трех тысячелетий. А,1992. 11.Қазақстан тарихы. Очерк. А,1993 12.Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін) 1-том А,1996 13.Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін) 2-том А,1998 14.Қазақстан тарихы(көне заманнан бүгінге дейін) Бес томдық.3-том А,2002 15.Тынышбаев М. История казахского народа (учебное пособие) А,1993 16. Мықжан Н. Қазақтың қысқаша тарихы. А.1994. Қосымша: 1. Арғынбаев К. Қазақ халқының қолөнері. А,1987 2.Алдамжар З. Тарих: пайым мен тағылым. А, 2002 3.Ахметов Ғ. Алаш алаш болғанда. А,1996 4.Абдакимов А. История Казахстана (с древнейших времен до наших дней), Учеб.пособие.А,2003 5.Артықпаев Ж.О. Қазақстан тарихы (90 сұрақ және жауап) Астана – 2004 6.Әбуев Қазақстан тарихының «Ақтандық» беттерінен. А,1994 7.Ахметов Қ. Кенесары хан Ұлытау өңірінде. Астана 2002. 8.Абылай хан. Тарихи жырлар. А,1993. 9.Асфендияров С.Д. Кунте П.А. Прошлое Казахстана в источниках и материалах  (V в. до. н. э. XVIII в.) Сборник, т.1, А, 1935 10.Бекмаханов Н. Легенда о Неведимке А, 1968 11.Бекмаханов Е. Қазақстан ХІХ ғасырдың 20-40 жылдарында. А,1993 12.Вяткин М.П. Батыр Сырым М.-Л., 1947. 13.Демко Дж. Орыстардың Қазақстанды отарлауы. А., 1997. 14.Дербісәлиев Ә. Қазақ даласының жұлдыздары. А, 1995. 15.Дулатова Д. И. Историография дореволюционного Казахстана. А. 1984 16.Есімов Қ. Қазақстан тарихы деректануы. Қарағанды 1999 17.Ерофеева Н. Хан Абулхаир: полководец, правитель и политик. А,1999. 18. Есмағанбетов С. Қазақтар шетел әдебиетінде. А, 1993 19.Ералина А.Е. Қазақстан тарихы курсы бойынша тақырыптық проблемалық терминологиялық түсініктер жинағы. Қостанай 2000. 20.Жәнібеков Ө. Жолайрықта А,1995. 21.Жамбылов Д.А. Қазақстандағы ұлт-азаттық қозғалыс, оқу құралы. А, 2001 22. История Казахстана: народы и культуры (Масанов Н. Ә. , Абылхожин Ж. Б., Ерофеева И.В.,Алексенко А.Н.,Баратова Г.С.) Учебное пособие. А, 2000 23.Исмагулов О. Население Казахстана от эпохи бронзы до современности. А., 1970. 24. Күзембайұлы А., Әбіл Е. Тарихшы және оның заманы. Петропавл 2001. 25. Көбесов А. Әл-Фараби. А. 1971. 26. Қозыбаев М. Ақтандықтар Ақиқаты: оқу құралы. А,1992 27.Қозыбаев М.Қ. Тарих зердесі (Замана асуы). 1-кітап, А -1998. 28.Қозыбаев М.Қ. Тарих зердесі (Арыстар тұғыры) 2 кітап, А -1998 29. Қазақтың тәлімдік ой-пікір антологиясы: Бірінші том (VI ғасырдан ХХ ғасырдың басына дейінгі кезең) / Ред. Алқасы Шаяхметов Ш. Ш. т. б. құраст. Жарықбаев Қ., Қалиев С.– А,1994) 30.ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы қазақ қоғамы. /Ред.А.Күзембайұлы,Қарағанды -92 31.Қасымбаев Ж.К. Кенесары хан. Саясатшы және қолбасшы. А. -1993 32. Қозыбаев М.К.«Өркениет және ұлт». А, 2001 33.Қозыбаев М.К. Жауды шаптым ту байлап. А,1994 34. Козыбаев М.К. Казахстан на рубеже веков: размышления и поиски. Книга вторая. А,2000 35.Қойгелдиев, Омарбеков Т. Тарих тағылымы не дейді.А,1997. 36.Мұхтар Мағауин Қазақ тарихының әліппесі. А.1995 37.Мұхаметқанұлы Н. Тарихи зерттеулер: Шежірелік деректер. /Дайынд. А.Қожабеков. А,1994  38. Назарбаев Н. Ғасырлар тоғысында А., 1996 39. Назарбаев Н. Тарих толқынында А,1999 40. Назарбаев Н. Әділеттің ақ жолы А, 1991 41.Сүйіншәлиев Х. Қазақ әдебиеті XVIII-XIX ғ.ғ. А.1981 42. Толыбеков С. Қазақ шежіресі. А, 1992 Таным Тармақтары (Қытай тарихшыларының кене тарихының жөніндегі пайымдаулары) Құраст. және алғы сөзін жазғ. Қ.Салғараұлы А. 1998. 43.Көпейұлы М.Ж. Қазақ шежіресі.А,1993 44.Рязанов А.Ф. Исатай Тайманов көтерілісі / ауд. М.Неталиев. А,1996. 45.Тәтімов М. Қазақ әлемі (Қазақтың саны қанша?, Қазақ қашан, қайдан қуылған, қырылған және атылған?)А. 1993. 46. Аманжолов К. Тасболатов А. Қазақстанның әскери тарихы. А.1999 47.Академик Манаш Қозыбаев (Мерейтоилық жинақ) А.2001 48.Диваев Тарту (Құрастырып алғысөзін және түсініктемелерін жазған Оразбаева Ф.)А.1992.