1-билет

1.Сезімталдық — тірі ағзаның сыртқы ортадан түсетін немесе өзінің ішіндегі тіндермен ағзалардан келетін тітіргенгіштерді қабылдап, оларды ажырата отырып жауап беру қасиеті. Ми қыртысына сезімталдық импульстерін жеткізетін жолдар үш невроннан тұрады. Жалпы сезімталдықтың барлық түріне қатысты бірінші невронның клеткалары жұлын түйіні мен V, VI және X бассүйек ми нервтерінің астындағы түйіндеріне орна-ласқан. Түйіндердегі нерв клеткалары бір бұтақты псевдоуниполярлы болады да клетка денесіне жақындағанда екіге бөлінеді.Клетканың сыртқы тармағы (дендрит) сыртқы (шеткі) нерв жүйесі-нің құрамында рецепторларға келеді, ал орталық тармағы (аксон) артқы түбіршек арқылы (1) жұлынға (I) барады. Жұлында түрлі сезімділіктер жоғары қарай әр түрлі жолдармен өтеді (көтеріледі). Ауырсыну, температуралық және жартылай жанасу сезімталдық талшықтары жұлынның артқы мүйізіне кіреді де қабылданған им-пульс екінші невронға ауысады.Екінші неврондардың клеткалары жұлынның артқы мүйізінде жатады да олардың аксондары сұр зат тұтастығының алдыңғы жағында әр сегменттің тұсында жұлынның қарсы жақ бүйірінен жұлын –көру төмпешігі жолын (2) құрастырады. Бұдан әрі бұл жол жоғары қарай көтеріліп, ми бағанасы арқылы көру төмпешігіне жетеді де оның артқы ішіне қарай орналасқаи ядросында (9) аяқталады. Бұзылыстары: анестезия,анальгезия,термоанестезия,гипеанестезия, гиперальгезия,болезненная анестезия,полиестезия,аллохейрия,дисестезия,парастезия...Экстерорецептивті (үстірт) сезімталдық контактрецепторлар (ауырсыну, температура, жанасу) және дистантрецепторлар (иіс, есту және көру) қамтамасыз етеді.

2) Электроэнцефалография- бас миының функциональдық жағдайын,зақымданбаған бас аймағына биоэлектрлік белсенділікті тіркеу арқылы жүргізіледі.Жалаңаш миға биотоктарды тіркеу электрокортикография деп аталады.Электроэнцефалограмма (ЭЭГ) –әртүрлі компоненттермен мидың белсенді көптеген клеткаларынан тұрады. ЭЭГ-ны электроэнцефалограф арқылы тіркейді. Бас миының КТ зерттеуі компьютердің көмегімен мониторда горизантальді, сагитальді және фронтальді жазықтықтырда бас миының сериялы кесінділерін алуға мүмкіндік береді. Краниографияны туа пайда болған және жүре пайда болған,сүйек тінінде біріншілік және екіншілік ісік процестерін,қабыну өзгерістерін (остеомиелит), бас миының деформацияларын анықтауда эффективті болып келеді. Краниографияны КТ мен МРТ жургізудің алдында болжам әдіс ретінде қолдануға болады. Краниография бас миының травмалық зақымдануларын анықтауда негізгі әдіс болып табылады,және ол тура,боковой проекцияда түсіріледі. МРТ-Бас миындағы өзгерістердің нақты суретін алуға болатын әдіс. Ол мидағы склерозды, қан тамырлық өзгерістерді және қабыну процесстерін диагностикалауда нақты мәліметтер береді. МРТ-да суретті алу үшін сутек атомының магнитті резонансы қолданылыды. Бас миының эхоэнцефалоскопиясыБас миының құрылысын тексеретін ультрадыбыстық зиянсыз әдіс. Бұл әдісті ми ішілік гематома , бас сүйек ішілік гипертензия, мидағы көлемді түзілістерді анықтау мақсатында қолданады.

2-билет

1.Терең сезімталдық анализаторы:Бұлшықет-буын,вибрациялық ,қысым,салмақ.Жолдары:жұлын ганглийі-артқы бағана жоғары көтерілу-сопақша ми ядролары(Голл және Бурдах)-қарсы бетіне өту-көру төмпешігі.Бұзылыстары: Нери симптомы–науқастың басын алдыға қарай еңкейткен кезде бел аймағында ауырсыну Ласег симптомы – Ұзыннан созылған аяқты жамбас-сан буынында бүккенде бел мен санның және балтырдың артқы бетінде ауырсынудың пайда болуы (бірінші фаза), ал тізе буынында бүккенде ауырсыну қайтады және ары қарай аяқты көтеруге мүмкіндік туады (екінші фаза). Симптом Вассермана – аяқты жоғары көтерген кезде санның алдыңғы беткейі мен шап аймағында ауырсынудың пайда болуы. Симптом Мацкевича - дәл сондай ауырсыну аяқты тізе буынында бүккен кезде пайда болады Симптом Сикара – аяқ бүкіл буындарда жазылған кезде және аяқ басын жазып бүккен кезде тізе астында пайда болатын ауырсыну. Симптом Дежерина – жөтелгенде, түшкіргенде, күшенген кезде бел аймағында пайда болатын ауырсыну

ТЕКСЕРУ әдістері.: Бұлшык ет - буын сезімталдығы. Діріл сезімталдығы, Батыру-сығуды сезіну. Салмақты сезіну. Кинестетикалық сезім, Дискриминациялык сезімді ,Екі өлшемді-кеністікті сезіну,Стереогаостикалық сезім

2)Нейровизациялық әдістер(тәсілдер жиынтығы):Бас миының стурктурасын,функциясын,биохимиясын зерттеуге арналған.Құрылымында –ісіктер,травма анықтауда.Функ.-Мысалы Алцгеймер ауруының бастапқы стадиясын анықтау.Тәсілдері: Электроэнцефалография- бас миының функциональдық жағдайын,зақымданбаған бас аймағына биоэлектрлік белсенділікті тіркеу арқылы жүргізіледі.Жалаңаш миға биотоктарды тіркеу электрокортикография деп аталады.Электроэнцефалограмма (ЭЭГ) –әртүрлі компоненттермен мидың белсенді көптеген клеткаларынан тұрады. ЭЭГ-ны электроэнцефалограф арқылы тіркейді. Бас миының КТ зерттеуі компьютердің көмегімен мониторда горизантальді, сагитальді және фронтальді жазықтықтырда бас миының сериялы кесінділерін алуға мүмкіндік береді. Краниографияны туа пайда болған және жүре пайда болған,сүйек тінінде біріншілік және екіншілік ісік процестерін,қабыну өзгерістерін (остеомиелит), бас миының деформацияларын анықтауда эффективті болып келеді. Краниографияны КТ мен МРТ жургізудің алдында болжам әдіс ретінде қолдануға болады. Краниография бас миының травмалық зақымдануларын анықтауда негізгі әдіс болып табылады,және ол тура,боковой проекцияда түсіріледі. МРТ-Бас миындағы өзгерістердің нақты суретін алуға болатын әдіс. Ол мидағы склерозды, қан тамырлық өзгерістерді және қабыну процесстерін диагностикалауда нақты мәліметтер береді. МРТ-да суретті алу үшін сутек атомының магнитті резонансы қолданылыды. Бас миының эхоэнцефалоскопиясыБас миының құрылысын тексеретін ультрадыбыстық зиянсыз әдіс. Бұл әдісті ми ішілік гематома , бас сүйек ішілік гипертензия, мидағы көлемді түзілістерді анықтау мақсатында қолданады.

3-билет

1.Сезімталдықтың бұзылу типтері. нерв:Перифериялық невралды – нерв зақымдалған кезде кездеседі.Бұл кезде зақымдалған нерв инервациялайтын зонада сезімталдықтың бүкіл түрі бұзылады. Перифериялық полиневралды – симметриялы түрде көптеген нервтер зақымдалған кезде-полиневриттер немесе полинейропатия кезінде кездеседі. Сезімталдықтың бүкіл түрі аяқ пен қолдың дисталды бөліктерінде бұзылады «перчатки» және «носки» түрінде. Түбір : Перифериялық түбірлік-дерматомаға сәйкес аймақта сезімталдықтың бүкіл түрінің бұзылуы (артқы түбірлер зақымдалған кезде).Жұлын: Спиналды-сегментарлы – жұлынның артқы мүйізі немесе алдыңғы сұр спайка зақымдалған кезде пайда болады – бұл кезде сәйкес дерматомда ауырсыну мен температуралы сезімталдық жоғалып, тактилды және терең сезімталдық сақталады. Спиналды-өткізгіш – жұлынның артқы және бүйір бағандары зақымдалған кезде дамиды (немесе екеуі бірдей зақымдалса). Бұл кезде қай өткізгіш жолы зақымдалуына байланысты сезімталдық түрі бұзылады. Сезімталдықтың бұзылуы зақымдалған жерден төмен орналасады.ішкі капсула: Церебралды-өткізгіш– көбіне ішкі капсуланың артқы саны зақымдалғанда дамиды. Бұл кезде сезімталдықтың бүкіл түрі қарсы жақта зақымдалады – гемитип, гемианестезия.Ми қыртысының зақымдалуы: Церебралды-қыртысты – төбе бөліктің орталықтан кейінгі иірімде.Егерде ошақ орталықтан кейінгі иірімнің жоғарғы бөлігінде орналаса, онда сезімталдықтың бүкіл түрі қарсы аяқта бұзылады, ал егерде сол иірімнің ортаңғы бөлігінде орналаса , онда сезімталдық қарсы жақ қолда бұзылады.

2)Менингит – дегеніміз нерв жүйесінің бас ми мен жұлынның зақымдануымен сипатталатын инфекционды –қабыну ауруы. Этиологиясы бойынша : 1. Бактериалді менингитА. Іріңді формалары: Менингококкті (эпидемиялық цереброспиналдік ); Пневмококктік ,Афанасьев –Пфейффер таяқшаларымен шақырылған ,Стрептококкті ,Стафилококкті ,гонококкті , көк іріңді таяқшамен шақырылған ,Сальмонеллезді ,Тифозді (паратифозді ) Колибациллярлы ,Листериозды ,Б. Серозды формалары: ,Туберкулезді ,Сифилитикалық ,Микоплазмалық ,Лептоспирозді ,2. Вирусты менингит (серозды ),Жедел лимфоцитарлы хориоменингит; Эпидемиялық паротита вмрусымен шақырылған меннигит ,Энтеровирустармен шақырылған меннингит (ЕСНО, Коксаки),Герпетикалық ,Гриппозды ,3. Саңыруқұлақтармен шақырылған менингит ,Бластомикозды ,Кокцидиозді ,Токсоплазмалық ,Кандидозды ,Мукорозды ,Амебті ,Басталуы мен ағуы бойынша өте жедел, жедел, созылмалы түрлері болады Ликворда: Іріңді меннингит кезінде нейтрофилді плеоцитоз тез өршіп жоғарғы сандарға дейін барады. (1000-15000 – 1 мкл-де). Серозды менингиттер кезінде лимфоцитарлы плеоцитоз - бірнеше жүзге дейін, кейде 1000 және одан жоғары болады. Іріңді меннингит кезінде ми-жұлын сұйықтығында ақуыздың саны жоғары болса , аурудың ағымы ауыр деген көрсеткіш.Іріңді меннингит кезінде ми-жұлын сұйықтығында глюкозаның көрсеткіші 0,4-0,2 г/л дейін төмен болады, бұл іріңді меннингит пен туберкулезді менингиттің ауыр түрлеріне тән сипаттама

4- билет

1.Рефлекторлы доға:Рефлекторлы доға-импульс өткізетін жол.Рецептор-Афферентті звена-орталық звена-эфферентті звена-эффектор.Тұйықталу деңгейі:Бицепс-С5-С6/трицепс С6-С7/Білезік С5-С8/Құрсақ:жоғарғы Th 7-8,Ортаңғы – Th9-10,Төменгі Th 9-11/ ТізеL2-L4/ ТАбанL5-S2/ АхилловS1-S2/ Кремастерлік L1-2/АнальдікS4-5.

2)Цереброспиналді эпидемиялық менингит - менингококкті инфекцияның бір түрі.Қоздырғышы-Вексельбаумның грамсыз менингоккокгі.Ауа арқылы тарайды.Қыс-жазғытұрым.Жоғарғы тыныс алу жолдарының шырышты қабаттарынан ми қабаттарына жетеди.Аурудың басталуы аяқастынан, дене қызуының көтерілуінен 38-40°дейін. Жалпы жағдайы науқастың өте ауырлайды, бірнеше сағаттан кейін менингеалді симптоматика— желке бұлшықеттерінің ригидтілігі, Керниг, Брудзинский симптомы пайда болады. Аурудың 2-ші—4-ші күні жалпы гиперестезия мен гиперакузия, беттің қызаруы, естің , қозғастың бұзылуы байқалады. 4-5 –ші күндері герпетикалық инфекция қосылады.Қанның жалпы анализінде лейкоцитоз ( 12000-нан 30000 одан да көп) және ЭТЖның жылдам. Жоғарлайды.Емі:пенициллин/анальгетиктер/витамин/жүректі емдеу үшін препараттар.

5-билет.

1.Ми қыртысы-бұлшық ет шоғыры. Ми қыртысы - бұлшық ет шоғыры әр түрлі деңгейде зақымдануы мүмкін. Сондықтан да ми қыртысы - бұлшық ет шоғыры мүлде үзіліп қалса бұлшық еттер сал болып қалады (плегия), ал егер оның зақымдануы бұл шоғырды толық үзіп тастамаса, бұлшық еттер әлсірейді (парез).Ми қыртысы - бұлшық ет шоғырының орталық невронының зақымдануына байланысты орталықсіреспе сал (сіреспе плегая) немесе әлсіреуі (сіреспе парез) синдромы пайда болады. Ми кыртысы шоғырының әр деңгейде зақымдануына байланысты белгілер:1. Сыртқы нервтердің зақымдануы. Зақымданған нерв арқылы қызметі бұзылған бұлшық еттер сал болып қалады.2. Нерв өрімінін зақымдануы. Қолдың қары немесе бел-сегізкөз өрімдері жарақаттанса қол немесе аяқ зақымданған жағында салданады.3. Жұлынның алдыңғы мүйізі мен алдыңғы түбіршіктері зақымдануы. Бұлшық еттер зақымданған сегменттер деңгейінде сал болып қалады. Алдыңғы мүйіз аймағында асқынған созылмалы дерт кезінде азып семген бұлшық еттердің талшықтары әлсін-әлсін жыбырлайды, ал егерде жұлынның алдыңғы түбірі осындай жағдайға душар болса бұлшық ет талшықтары шоғырлана жыбырлайды.4. Жұлынның бүйір бағанындағы пирамида шоғырының за-қымдануы. Зақымданған жақта жұлынның жарақаттанған деңгейінен төменгі аймақтағы бұлшық еттер сіресіп (қатайып) сал болады.5. Жұлынның көлденеңінен зақымдануы:1) жұлынның бел тұсындағы жуанданған жерінің зақымдануы — аяқ бұлшық еттерінің екі жағынан солып сал болуы;2) жұлынның кеуде тұсында зақымдануы - аяқ бұлшық еттерінің екі жағынан сіресіп (қатайып) сал болуы;3) жұлынның мойын тұсындағы жуанданған тұсының зақымдануы - қол бұлшық еттерінің екі жақтан солып сал болуы, ал аяқ бұлшық еттерінің сіресіп (қатайып) сал болуы;4) жұлынның мойын тұсындағы жуанданған жерінен жоғары зақымдануы - қол мен аяқтың екі жағынан сіресіп сал болуы.6. Ми бағанының зақымдануы кезінде пирамида (ми қыртысы -жұлын шоғыры) және бас сүйек ми нервтерінің ядролары қабат-таса зақымданады. Мұндайда альтернативтік сал болу пайда бола-ды, яғни зақымданған жақта бір немесе бірнеше бассүйек ми нерв-тері қызметі бұзылады, ал оның қарама-қарсы жағындағы бұлшық еттер сіреспе салға ұшырайды.7. Мидың ішкі капсуласының зақымдануы — зақымданған тұсқа қарама-қарсы жақтағы бұлшық еттер сіресе (қатайып) сал болуы. ,8. Мидың алдыңғы сара ирелеңінің толығынан сирек зақым-данатындығынан аяқ немесе қол жарақаттанған тұсына қарама- қарсы жағында сіресіп сал болады (моноплегая). 9. Мидың алдыңғы сара ирелеңінің тітіркенуі - дененің қарама-қарсы жағындағы кейбір аймақтарындаш бұлшық еттер әлсін-әлсін ширығып жиырылуы (Гагарин-Джексон эпилепсиясы).

Диаг:1журис турыс, 2тонус, 3рефлекс,4куш 5балдык жуйе б/ша//Жазғыш (экстензорлы):рефлекс Бабинского рефлекс Оппенгейма рефлекс Гордон рефлекс Шефера

Бүккіш (флексорлы)рефлекс Россолиморефлекс Бехтерева рефлекс Жуковского

2.Екіншілік іріңді менингит.Этиологиясы:Соз.іріңді отит,бетке шыққан шиқан,бронхоэктазия ауруы,іріңді пневмония,сепсистік эндокардит,ашық бассүйек жарақаттары. Аурудың басталуы белгілі бір аурудан соң, дене қызуының көтерілуінен 38-40°дейін. Жалпы жағдайы науқастың өте ауырлайды, бірнеше сағаттан кейін менингеалді симптоматика— желке бұлшықеттерінің ригидтілігі, Керниг, Брудзинский симптомы пайда болады. Аурудың 2-ші—4-ші күні жалпы гиперестезия мен гиперакузия, беттің қызаруы, естің , қозғастың бұзылуы байқалады. 4-5 –ші күндері герпетикалық инфекция қосылады.Қанның жалпы анализінде лейкоцитоз ( 12000-нан 30000 одан да көп) және ЭТЖның жылдам. Жоғарлайды.Емі:пенициллин/анальгетиктер/витамин/жүректі емдеу үшін препараттар.

6-билет

1) Орталық және шеткі паралич синдромы: Орталық паралич:гипертонус,гиперрефлексия,патологиялық рефлекстер,Патологиялық синкинезиялар,Беткей рефлекстердің жоғалту.Перифериялық паралич,атония,арефлексия,атрофия,Фибриллярлы тартулар,ЭМГ-да қайта құрылу реакциясы.

2)Туберкулезді менингитКөбінесе қыс-көктем кезеңінде кекздеседі, дамуы біріншілік ошақтан гематогенді диссеминация арқылы тарайды. Продромалді кезеңінде: Жалпы әлсіздік Ұйқының бұзылуы Тәбеттің төмендеуі Дене қызуы - субфебрилді.Ауру дамығаннан кейін:Дене қызуының өте жоғарыға дейін көтерілуі Бастың ауырсынуы Менингеалді синдромдардың дамуы Туберкулезді менингит менингоэнцефалит немесе менингомиелит түрінде өтеді. ЕМ1) спецификалық - изоникотинді қышқылдың гидразиді,изониазид, фтивазид, метозид препараттары.Изониазид (тубазид) - 15-20 мг 1 кг салмаққа. Егер науқас бұрын емделмеген болса химиопрепараттардың бірімен комплексті емдейді (этинамид, рифампицин, этамбутол), ПАСК. Стрептомицин бұлшықетке 20 мг 1 кг салмаққа /тәулігіне. ПАСК - 150-200 мг 1 кг/ тәулігіне - 3 рет күніне – тамақтан кейін, Рифампицин - 8-10 мг 1 кг/салмаққа -бір уақытта. 2) Витаминотерапия — B1-B6, аскорбин қышқылы, глутамин қышқылы; 3) гидроцефалияға қарсы - маннит 15% ерітінді; фуросемид.4) Синдромалді ем (парез, невриттер болса )

7-билет

1. Мишық қызметі-Қимыл қозғалыстың мақсаттылығының дәлдігін қамтамасыз ету, қимылдың троекториясын жөндеу кезіндегі антагонист бұлшықеттердің бірлесіп атқаратын қызметтерін реттеу, дененің тепе-теңдігін сақтайды. Артқы бас сүйек ойығында сопақша мимен көпір арасында орналасады. 3 пар аяғы бар,Мишықтың ортасында- құрт (орталық бөлігі) және 2 жартышарлары болады.Қос ядра – тығын тәрізді, шар тәрізді, тісті,, кровельное, Мишық байланыстары-Өрмелеуші (жұлыннан мишыққа қарай) –Флексиг пен Говерс жолы. Төмен баратын (жартышаралар қыртысынан мишыққа қарай) – маңдайкөпірмишық жолы және самайшүйдекөпірмишық жолы. Тікелей мишықтан төмен баратын (мишықтан жұлынға қарай) – ретикулоспинальды, руброспинальды, вестибулоспинальды, тектоспинальды, оливоспинальды . Мишық зақымдалуының негізгі синдромы атаксия.Мишық атаксия түрлері– статико-локомоторлы (құрт зақымдалған кезде)- Ромберг позасында тұрақсыз ,«Мас адам » жүрісі ,Бабинский асинергиясы ,Стюарт-Холмстың кері жұлқыну симптомы,Ожеховский симптомы.және динамикалық (екі жартышарлар зақымдалған кезде-Саусақ- мұрын өкше-тізе пробалары кезіндегі интенционды діріл және дәл тимеуі Дисметрия, Адиадохокинезия ,Нистагм,Жазудың мегалография түрінде өзгеруі ,Сөйлеудің өзгеруі – дизартрия.

2. 2)Серозды м-Бактериялды, вирусты инфекциялар, жарақаттар , ми және жұлын ісіктері кезінде басталуы мүмкін. Біріншілік серозды менингит:Армстонгтың лимфацитарлық хориоменингит вирусы және Коксаки,ЕСНо энтеровирустары..Екіншілік серозды менингит:эпид.паротит,герпес,қызылша,тұмау,аденовирустық инфекциялар. Ми жұлын сұйықтығының түсі мөлдір немесе опалесценген,қысымы жоғары болады. Плеоцитоз 1 мкл -де 200-700 жасушаға дейін жоғарлайды, цитограммада 1-ші күннен бастап лимфоциттердің көбеюі байқалады. Ақуыздың саны қалыпты немесе аздап жоғарлаған. Глюкозаның саны этиологиясына байланысты болад, Серозный менингит чаще всего поражает детей в возрасте 2—7 лет.^[Серозный менингит начинается постепенно, после выраженного продромального периода, который может длиться 2—3 недели. Продромальные явления выражаются общим недомоганием, потерей аппетита, появляется субфебрильная температура. После периода предвестников наступают признаки менингита — появляется рвота, головная боль, запор, повышается температура, отмечается напряжение затылка, симптомы Кернига и Брудзинского. В выраженных случаях типично положение больного: голова запрокинута назад, ноги согнуты в коленных суставах, живот втянут.Емі: Антибактериальная терапия; Дезинтаксикационная терапия (больному назначаются и вводятся внутривенно альбумины, плазма крови, раствор Рингера и т. д.); Витаминотерапия (витамины В2, В6, кокарбоксилаза, аскорбиновая кислота); Назначение в отдельных случаях глюкокортикоидов; Назначение мочегонных препаратов (для снижения внутричерепного давления и снижения вероятности появления отека головного мозга); Как дополнительная процедура — оксигенотерапия.

8-билет

1.Мишық зақымдалуының негізгі синдромы атаксия.Мишық атаксия түрлері– статико-локомоторлы (құрт зақымдалған кезде)- Ромберг позасында тұрақсыз ,«Мас адам » жүрісі ,Бабинский асинергиясы ,Стюарт-Холмстың кері жұлқыну симптомы,Ожеховский симптомы.және динамикалық (екі жартышарлар зақымдалған кезде-Саусақ- мұрын өкше-тізе пробалары кезіндегі интенционды діріл және дәл тимеуі Дисметрия, Адиадохокинезия ,Нистагм,Жазудың мегалография түрінде өзгеруі ,Сөйлеудің өзгеруі – дизартрия. Сенситивтік атаксия сыртқы нервтердің көптеп немесе жұлын-ның артқы түбірлері мен артқы бағаны, көру төмпешігі зақымда-нған кезде терең сезімділіктің жойылуына байланысты. Сырқат жүріп келе жатқанда аяқтарын жоғары көтеріп, тізесін немесе жам-бас-сан буынын бүгіп, бар салмағымен жерге тастап жібереді (штампалап жүру). Атаксияның бұл түрінің мишық атаксиясынан айырмашылығы, ол қараңғыда немесе көзді жұмғанда күшейеді де, жарықта немесе көзді ашқанда азаюы, тіпті білінбеуі де мүмкін

2.Энцефалиттер - орталық нерв жүйесінің, түрлі этиологиялы қабыну ауруы, аурудың негізінде инфекционды, инфекционды-аллергиялық процесстер жатады. Энцефалиттерді бөледі: Бас мидың ақ затын зақымдайтын түрін -лейкоэнцефалиттер; сұр затын зақымдайтын түрін - полиоэнцефалиттер Ақ және сұр заты қатар зақымдалатын түрін - панэнцефалиттер деп атайды.Біріншілік және екіншілік энцефалиттер болады. Біріншілік энцефалиттер - нейротропты вирустармен нервті клеткаларды зақымдайтын өздік дамитын ауру. Екіншілік энцефалиттер - қандай да бір инфекциядан кейін дамитын инфекция. Мысалы: жергілікті қабыну процессі, бас сүйектің ашық жарақаттары. (параинфекционды энцефалит) Антибактериальная терапия; Дезинтаксикационная терапия (больному назначаются и вводятся внутривенно альбумины, плазма крови, раствор Рингера и т. д.); Витаминотерапия (витамины В2, В6, кокарбоксилаза, аскорбиновая кислота); Назначение в отдельных случаях глюкокортикоидов; Назначение мочегонных препаратов (для снижения внутричерепного давления и снижения вероятности появления отека головного мозга); Как дополнительная процедура — оксигенотерапия.

9-билет

• 1)ЭПЖ ОНЖ-ның әр түрлі бөлімінде орналасқан анатомиялық құрылымдардың жинағынан құралған: Маңдай бөліктің қыртысы ,Қыртыс асты ганглилер (құйрықты ядро, скорлупа, латеральды және медиальды бозғылт шар, Льюистің субталамикалық ядросы),Ми бағанында – ортаңғы мида – қара субстанция, қызыл ядра, ортаңғы ми төбесінің пластинкасы, медиальды көлденең шоғыр ядросы (ядра Даркшевича), варолиев көпірігіндегі көкшіл дақ, ретикулярлы формация,Жұлынның γ – мотонейроны ,Мишық (тісті ядро) .ЭПЖ морфологиялық және функциональды түрде стриарлы және паллидарлы жүйеге бөлінеді. Паллидарлы жүйе (филогенетикалық тұрғыдан өте кәрі) құрамында: бозғылт шар, қара субстанция, қызыл ядро, субталамикалық ядро. Стриарлы жүйе (филогенетикалық өте жас) құйрықты ядромен скорлупа. ЭПЖ қимыл-қозғалыстың сапалы жағына жауапты, оны 2 негізгі жол арқылы-автоматты түрде реттейді: нигроретикулоспинальды және стриопалидоруброспинальды жолдар.ЭПЖ зақымдануының негізгі синдромдары паркинсонизм және гиперкинездер . Паркинсонизм белгілері: Олигокинезия ,Брадикинезия ,Бұлшықет ригидтілігі ,Тыныштық жағдайда ретті стереотипті тремор,Пропульсия, ретропульсия, латеропульсия ,Ауалы жастық симптомы,Қарсыласу феномені ,Қуыршақ жүрісі ,Бір қалыпты баяу сөйлеу ,Жазудың өзгеруі микрография,Гипомимия, Гиперкинездер түрі: ХореяГемибаллизм ,Миоклониялар ,Тики,Атетоз,Торсионды дистония ,Тремор,

• 2) Кенелік энцефалиттің қоздырғышы вирус болып табылады, оның көлемі 20-30 нм. Кенелік энцефалит табиғи-ошақты нейроинфекция; эпидемиялық белсенділігі кенелердің санына, социалді факторларға, географиялық ерекшеліктеріне байланысты. Тасмалдаушы болып иксод кенелері табылады. Трансмиссивті түрінде вирустың кіру жолдары болып терінің беткі қабаттарындағы қан тамырлары болып табылады вирустың тез көбеюіне байланысты оның депосы пайда болады Вирус қан айналымымен паренхиматозды ағзаларға еніп (бауыр, көк бауыр, өкпе, ми т.б. ) қанға тарайды. Гематогенді жолдан басқа лимфогенді , периневралді , Клиникалық сатылары: Бірінші сатысы - жұғу, одан кейін, инкубационды кезең 2-11 күн, продромалді кезең, келесі кезеңі аурудың дамуы. Қалтырау кезеңі жедел фазасында 3-5 күнге созылады, вирусемия пайда болады ол инфекцияның таралуына әкеледі.Вирустың қан айналымынан кетуі дене қызуының қалпына келуімен, бірақ бұл кезде вирус екіншілік ошақта орталық нерв жүйесінде көбеюі мүмкін. Кенелік энцефалит кезінде - қолдардың проксималді әлсіз салдануы немесе парезі байқалады. Мойын бұлшықеттерінің салдануынан - «салбыраған мойын», «қисық мойын», «қанат тәрізді жаурын» симптомдары пайда болады. Лабораторлы диагностикасында бірінші 7 – күннің ішінде қанда және ми-жұлын сұйқтығында кене энцефалиті вирусын немесе антиденені серологиялық тексерулер арқылы анықтайды. Емі:Бастапқы кезеңінде- кене энцефалитінің вирусына титрленген адам иммуноглобулинін енгізеді. Дегидратациялық ем тағайындайды, жүрек –тамыр ауруларына арналған препараттар, симптоматикалық ем, антибиотиктерді және сульфаниламидтерді асқынулар болғанда ғана пайдаланады.(пневмония

10-билет

1/паркинсонизм при наследственных заболеваниях (болезнь Гентингтона, гепатоцеребральная дистрофия, семейная кальцификация базальных ганглиев, болезнь телец Леви и др.), вторичный паркинсонизм (лекарственный, сосудистый, постэнцефалитический, после отравления цианидами, марганцем, угарным газом и др.). Паркинсонизм синдромы кезінде бет терісі майланып, сілекейі ағуы (гиперсаливация) және тершең болып кетуі (гипергидроз) т.б. вегетативтік ауытқулар кездеседі. белгілермен қоса баяу ойлау, әрекетсіздік, енжарлык құбылыстары (брадипсихия), соңдай-ақ бір айтқан тілегін немесе ренішін әлденеше рет қайталау, айтқанынан қайтпау (акай-рия) байқалады.Паркинсонизм синдромының пайда болуына қарай затта шығатын дофаминнің ми қыртысы асты түбіндегі мөлшерінің азаюы үлкен әсер етеді. Сол себепті прематор қыртысының жұлын мото-нейрондарына жеңілдік жасайтын ықпалы күшейеді де тонустық рефлекстер жоғарылайды. Дірілдің басталып одан әрі дамуына белдеулі дене мен көру тәмпешігі арқылы іске қосылатын парацен-траль қыртысы мен қара зат арасындағы тұйық нейрон шеңберінің үзілуі себеп болады. Бұлшық еттердің сіресіп қатаюы соңғы кезде қалыптаса бастаған жорамалдарға сүйенсек, і - белсенділігінің әлсіреуі мен а - белсенділігінің жеңілдеуіне байланысты. а- бел-сенділігінің күшеюі дірілдің пайда болуына ықпалын тигізеді. Сол себепті стереотаксикалық операция жасау арқылы көру төмпешігінің алдыңғы сыртқы ядроларын талқандап тастаған жағдайда у - баланс қалпына келеді де діріл жоғалады.

2.Полиомиелит острое вирусное заболевание, характеризующееся поражением нервной системы (преимущественно серого вещества спинного мозга), а также воспалительными изменениями слизистой оболочки кишечника и носоглотки.. Возбудитель (poliovirus hominis) относится к группе пикорнавирусов, к семейству энтеровирусов, куда входят также Коксаки- и ЕСНО-вирусы. Различают три серотипа вируса (I, П, III). Наиболее часто встречается 1 тип. Клиника-Непаралитическая форма протекает чаще в виде так называемой "малой болезни" которая проявляется кратковременной лихорадкой, катаральными (кашель, насморк, боли в горле) и диспепсическими явлениями (тошнота, рвота, жидкий стул). В развитии паралитического полиомиелита выделяют 4 стадии: препаралитическую, паралитическую, восстановительную и стадию остаточных явлений. Заболевание начинается остро со значительным повышением температуры тела. В течение первых 3 дней отмечается головная боль, недомогание, насморк, фарингит, возможны желудочно-кишечные расстройства (рвота, жидкий стул или запор). Затем после 2-4 дней апирексии появляется вторичная лихорадочная волна с резким ухудшением общего состояния. У некоторых больных период апирексии может отсутствовать. Температура тела повышается до 39-40°С, усиливается головная боль, появляются боли в спине и конечностях, выраженная гиперестезия, спутанность сознания и менингеальные явления. В ликворе - от 10 до 200 лимфоцитов в 1 мкл. Могут наблюдаться снижение мышечной силы и сухожильных рефлексов, судорожные вздрагивания, подергивание отдельных мышц, тремор конечностей, болезненность при натяжении периферических нервов, вегетативные расстройства (гипергидроз, красные пятна на коже, "гусиная кожа" и другие явления). Препаралитическая стадия длится 3-5 дней. Дифференциальный диагноз проводится с острым миелитом, полирадикулоневритом, ботулизмом, клещевым энцефалитом, серозными менингитами, дифтерийными параличами, полиомиелитоподобными заболеваниями, вызываемыми вирусами ECHO и Коксаки. Лечение проводят в условиях боксированного отделения инфекционного стационара в течении 3-4 недель. Основными критериями перехода болезни в восстановительный период являются исчезновение симптомов интоксикации, болевых признаков, нормализация ликвора (спинно-мозговой жидкости).

Полиомиелит --• нейротроптық вирус әсерінен жұлынның алдыңғы мүйізін басымырақ зақымдандыратын шұғыл инфекциялық ауру. Полиомиелиттің клиникасын бірінші рет 1840 жылы неміс дәрігер-ортопеді Якобсон Гейне суреттеген. 1887 жылы швед дәрігері Медин бұл инфекцияның жүқпалы екендігін дәлелдеген. Ауруды эпидемиологиялық зерттеудің басталуы оның атымен тікелей байланысты.Патогенезі және патологиялық анатомиясы. Инкубациялық кезең5-тен 35 күнге дейін, орта есеппен 7-12 күнге созылады. Бұл мезгілдевирус организмге кірісімен тамақ қорытатын ағзаларда, мұрын-жұтқыншақта (алиментарлық кезең) өсіп-өніп, лимфалық фолликулдер мен миндалиндер арқылы лимфа мен қанға барады Клиникалық көрінісі. Полиомиелиттің иннапаранттық түріклиникалық көрініс бермейді, уақытша вирусқа қарсы антиденелердің пайда болуымен сипатталады.Абортитік түрі менингеалдық және менингорадикулярлық синдромдар арқылы білінеді. Кейбір жағдайларда салдану аурудың бірінші күнінде білінеді де ("таңертеңгі салдану"), салдану алды кезеңі айқын болмайды.Салдану кезеңінің клиникасы зақымдану үрдісінің нерв жүйесінде орналасуына байланысты.Жұлындық түрі жұлынның алдыңғы мүйіздеріндегі мотонейрондардың зақымдануынан болады. Басым зақымдану деңгейіне байланысты мойын, кеуде, бел немесе қосарланған (мойын-кеуде, т.б.) түрлері ажыратылады, Патологиялық үрдіске дем алуға қатысты бұлшық еттер де (диафрагма, қабырғааралық бұлшық еттер) қатысуы мүмкін. Ол тыныс алу кемшіліктеріне себепші болады.

Шұғыл полиомиелитке парез бен салданудың ретсіз асимметриялы таралуы тән. Ол мотонейрондардың, тіпті бір сегмент аралығында, әр деңгейде зақымдануына байланысты.Салдану кезеңі бірнеше күннен екі аптаға дейін созылады. Соңынан қимыл әрекеттерінің қалыптасу белгілері біліне бастайды. Булбарлық түр өте айқын білінетін дем алу, жұтыну, дыбыстау бұзылыстарымен өтеді, қысқа мерзімді салдану алды кезеңінен кейін немесе онсыз шұғыл басталады. Ауру жағдайының күрт төмендеуі дем алу ритмінің бұзылуына, вазомоторлық дақтардың пайда болуына, цианоз (көгілдірлену), тахикардия немесе брадикардияға, артриялық қысымның әуелі жоғарлауы, соңынан төмендеуіне байланысты. Салдану кезеңінің қарқынды етуі көбінесе сырқаттардын қайтыс болуына себеп болады. Патологиялық үрдістің тұрақтануы әдетте таяудағы 2—3 күнде басталып, бұзылған функциялар қалпына келе бастайды.Булбожұлындық түрі тыныс алуға қатысатын бұлшық еттердің салдануы, дене және қол-аяқ бұлшық еттерінің парезі мен салдануының қабаттасуымен сипатталады.

Шұғыл палиомиелитгің дагностикасында ми-жұлын сұйығын ертерек зерттеудің маңызы зор. Алғашқы 10 күнде клетка-белок ыдырауы (диссоциациясы), лимфоциттері басым плеоцитоз (10—300 клеткалар) байқалады. 2-3 аптада белок-клетка диссоциациясы пайда болады, қант мөлшері қалыпты жағдайдан өзгермейді немесе 7—9 мг %-га дейін көтеріледі. Аурудың алғашқы күндері қанда орта мөлшерде нейтрофильдік лейкоцитоз болуы мүмкін.вирусологиялық және серологиялық ,эпидемиологиялық зерттеулер нәтижесі мен клиникалық симптомдардың лабораториялық тексерістер кезінде алынған мәліметтерге үйлесуі ең дәлелді дерек болып есептеледі.

Емдеу шараларын 2-3 жұма бойы төсекте жату режимі тағайындалады. Алғашқы күндерден бастап дұрыс ортопедиялық режимді сақтаған жөн. Сырқат ағаш тақтайда тығыз матрацқа жатқызылады, Аяқ-қолдың дұрыс қалыпқа келуі құм толтырылған қапшықтарды пайдалану, бинттеу (таңғыштау) және лангет салу арқылы іске асады. Бұл кезеңде 1 кг дене салмалмағына 0,5-1,0 мл-ден бұлшық етке 2-3 рет гамма-глобулин жіберген дұрыс, Мүмкіндік болса, қанға полиомиелитпен ауырғандардың 50 мл сарысуы жіберіледі.Дем алу бұзылымдарын емдеу үшін тыныс жолдары тазартылады, оттегі қоспасымен, қажет болса, жасанды дем алдыру (ЖДА) қолданылады. аналгетиктермен бірге дегидратациялық ем (диакарб, сирек — лазикс) тағайындалады.витамиңцер (В_р В_б, В₁₂) және екінші апта аяқталғанда жылту шаралары (парафин, ыстыққа қымтану), жоғары жиіліктегі ультрадыбыс (ЖЖУ), диатермия, новокаинмен ионофорез жасау тағайындалады. Анти-биотиктер тек бактериялык, асқынулар болғанда қолданылады.

Салдану кезеңі аяқталысымен және қозғалыс функцияларының қалпына келу белгілері пайда болса, 3-4 аптаға созылатын антихолин-эстераздық препараттар курстары — прозерин), дибазол ,галантамин тағайындалады.

Қалыпқа келу кезеңінде, әсіресе аса айқын білінетін ауырсыну синдромы сақталған жағдайда, кортикостероидтармен (преднизолон — алғашқы дозасы әр 1 кг салмағына 1,0 г, ұзақтығы — 3—4 апта) емдеу курсы жүргізіледі.

Аурудың басталуынан. 3—6 ай еткенде санаторлық-курорттық ем (емдік балшық, теңізге шомылу, ванналар) ұсынылады.кей жағдайда хирургиялық әдіс те (бұлшық еттерді тігу, контрактураны жою, т.б.) қолданылады.

11-билет

1.Экстрапирамидалық гиперкинездер: Шектеусіз қимылдар (гиперкинез) синдромы. Құйрықты ядро, қауыз, люис денесі зақымдануыыа байланысты. Оның негізгі белгісі бет, қол-аяқ және дене бұлшық еттерінің мейлінше еріксіз күшпен келетін шектеусіз қимылдар (гиперкинездер). Бұлшық ет күш-қуаты (тонусы) мұндай жағдайда азаяды, бұлшық ет гипертониясы мен дистониясы сирек кездеседі.Гиперкинездің мынандай түрлері бар:1.Атетоз - аяқ пен қолдың ұштары кейде бет пен дененің бұраландауы. Әсіресе саусақтардың атетозы жиі кездеседі. Мұндайда саусақтар біріне-бірі бағынбай жеке-жеке қозғалып тұра-ды. Хорея тәрізді гиперкинез бет құбылысы, тілдің және қол мен аяқ-тың жоғарғы бөліктерінің бұлшық еттерінің шапшаң, ретсіз, екпінді, өрескел қимылдары түрінде сипатталады. Сырт қарағаңда бұл әрекеттер мақсатты қимылдарға ұқсас және қозғалыс ауқымы кең болады да ренжіп-қуанғанда күшсйеді, тыныштық жағдайда бәсеңдейді, ұйықтағанда тежеледі. Гиперкинездің бұл түріне тән белгілерге екі қолды орынсыз сілтеу, бет-ауызды құбылту, көзді сығырайту және тамсана беру т.б.өрескел қимылдар жатады. Сырқаттың жүрісі қолын ербендетіп билеп келе жатқандай көрініс береді. Бұлшық еттер тонусы әлсірейді.Хореоатетоз - хорея тәрізді және атетоздық қимылдардың (гиперкинездердің) үйлесуі. Ой әрекеті қиындағанда, тынышсызданғанда, ренжігенде, сөйлегенде, күлгенде кейде ауыр-сыну тітіркеністері әсерінен де гиперкинездің бұл түрі күшейеді.Бұл құбылыс әсіресе дененің сезімділігі бұзылған жағдайда айқын білінеді.Торзион дистониясы - дене мен бастың баяу керіліп бұралуы және бастың ербеңдеуі. Сонымен қатар сырқаттың денесі мен басы шүйіле (штопор тәрізденіп) бұралады, қолы әрескел қимылдайды. Гемибаллизм — дененің бір жақ жартысының әрескел қимылдауы. Мұндай қимылдар тас лақтырғандай немесе доп сілтегеңдей болып көрінеді. Өрескел қимылдардың дененің екі жағынан бірдей болуын пара-баллизм деп атайды. Діріл (тремор) дененің белгілі бір қимыл-әрекеттеріне қатысты бұлшық еттерінен тыс бөлшектеріне де тарайтын кең ауқымды көсіле сілтейтін қимыл. Әдетте діріл сырқат буындарын аралық жағдайда ұстап тұруға тырысса пайда болады да қимыл-әрекеттер күрделіленген сайын үдей түседі, яғни ол тыныштық жағдайда және мақсатты қимылдар әрекетінде де кездеседі. Діріл мишық — ми қыртысы байланысы тізбегіне қатысты қызыл ядро зақымданғанда пайда болады.Миоклония - белгілі бір буындарды қимылдатуға қатыспайтын бұлшық еттер тобының оқыс тартқылап жыбырлауы жәнс тұрақсыз дірілдеуі. Тарту — жеке бұлшық еттердің, әсіресе бетте (көз айналасын-дағы немесе езу бұлшық еттері) айқын қайталанып, тез өтіп кететін жиырылуының көрінісі. Әдетте сырқат көзін қыса береді, бетін құбылта береді. Кейде сырқат басын, мойнын киімінің жағасы қысып тұруынан құтылу кейпіне ұқсас қимылдатады.Жекеленген бұлшық еттертобының оқыс жиырылып қалуы.Гиперкинез-эпилепсия (Кожевников эпилепсиясы) — тұрақты экстрапирамидтік гиперкинездерге ара-тұра жалпы тырысу ұстамасы қабаттасуы (қыстырылуы). Мұндай жағдайда эпилепсия ұстамасында болатын ырғақты сіреспе болмайды да сіресе тартылу арқылы көрініс береді.

2. Миелит — инфекция немесе уланудан пайда болатын, жұлынның ақ және сұр заттарын қамтитын шұғыл қабыну үрдісі.Инфекциялық миелит біріншілік және екіншілік болып ажыратылады. Біріншілік миелит нейротроптық вирустар арқылы, ал екіншілік вирустық (қызылша, шешек, қызамық, тұмау) немесе бактериялық (сифилис, бруцеллез, ревматизм, туберкулез, т.б.) жалпы инфекциялық аурулар кезінде, шешекке қарсы егілгеннен кейін, организмде іріндік ошақ болғанда, т.б. жағдайларда пайда болады.Инфекция жұлынға қан арқылы тарайды. Оның дамуына аллергиялық реакциялар мен нерв жүйесінің реактивтілігі ықпал жасайды.Патологиялық анатомиясы. Біріншілік инфекциялық миелиттің үш түрі болады, Олар: 1) көлденең немесе шұғыл ошақтық; 2) жедел таралымды шұғыл;3) созылыңқы некроздық.Қабыну үрдісі көбінесе жұлынның ортаңғы немесе төменгі кеуде бөлігін, сирегірек бел-құйымшақ және мойын бөліктерін, соңдай-ақ эпидуралдық кеңістіктің қабығы мен клеткасын, нерв түбіршіктерін, кейде шеткі нервтерді де қамтиды.Клиникасы. Продромалдық кезеңде аяқ-қолға таралатын арқа ауырсынуы, субфебрильдік температура байқалады. 1-2 күн еткенде немесе апта бойы жоғары температура жағдайында әлсіздік үдеп, салдану пайда болады, Бабинский симптомы байқалып, құрсақ рефлекстерінің жойылуы мүмкін. Сіңір рефлекстері тез арада қалпына келіп, күшейеді. Соңынан құрысу, аяқ ұшы клонусы білінеді, қуық пен тік ішектің парезі мен атониясы басталады, зәр мен нәжіс шығару алдымен тоқтап қалады да, соңынан дәрет ұстай алмай қалу байқалады. Патологиялық үрдіс зақымданған деңгейге дейін ауырсыну, температуралық, жанасу және терең сезімділіктің білінбеуі арқылы байқалатын сезімділік даңғылдарын қамтиды. Жұлынның ортасыңдағы ошақтық зақымдану (орталық миелит) тек ауырсыну мен температуралық сезімділік жойылуымен қабаттасады. Жұлын көлдененінен жартылай зақымданса, Броун-Секар синдромы байқалады.

Трофикалық бұзылулар өкшеде, құйымшақта және үлкен мықын-қасаға томпағы маңында ойық жаралар түрінде көрінеді. Салданған аяқ-қолда ісіну, көгілдірлену және басқа да вазомоторлық бұзылулар белгі береді.Клиникалық көріністер сипаты миелиттік ошақтың деңгейімен анықталады. Егер қабыну ошақтары жұлынның жоғарғы мойын бөлігінде орналасса, сіреспелі тетраплегия пайда болады.

Ми-жұлын сұйығы түссіз немесе аз мөлшерде клеткалы мен белокты каншымақ пайда болуымен сипатталады.

Емдік шаралар. Аурудың шұғыл кезеңінде режимді сақтап, антибиотиктер мен сульфаниламидтерді, уротропинды пайдалану арқьшы қабынуға қарсы қарқынды ем жүргізу керек. Катетеризацияға ерекше көңіл аударылады, ол зәр жүрмей қалғанда белгілі бір уақытга 6-8 сағат сайын жасалады.Біріншілік (негізгі) вирустық инфекцияларда 2—3 және одан да көп күндер бойы мұрынға тәулігіне 5—6 рет 3—4 тамшыдан интерферон тамызады. Аурудың алғашқы күндерінен бастап глюкокортикоидтар ұсынылады преднизолон; Гормонотерапиямен қатар аз немесе кең спектрлі әсері бар антибиотикгер, поливитаминдер, дегидратациялық терапия (2-3 күн бойы тәулігіне — 0,001—0,005 г лазикс, 0,001—0,0015 г фуросемид, 0,015-0,1 урегит, 0,01—0,02диакарб) қолданылады.витаминдер (С және Б тобындағылар) инъекция түрінде тағайындалады. антихолинэстараздық препараттар (прозериннің 0,05 % ерітіндісін әр жасқа 0,1 мл-ден, галантаминның 0,25 % ерітіндісіи 0,2—0,5 мл-ден, дибазоддың 1—2 % ерітіндісін — 0,2-0,5 мл-ден тері астына жіберу), биогендік стимуляторлар (алоэ экстракты, ФИБС, шыны тәрізді дене, гумизоль) және жалпы денді тыңайтатын ем кеңінен қолданылады.миорелаксантар .Қалыпқа келу кезеңінде емдік денешынықтыру мен физиотерапиялық (диатермия, аса жоғары толқынды дыбыс (АЖТД) дәрі-дәрмектер электрофорезі, ванналар, емдік саз бен парафин аппилакциясы) кеңінен қолданылады.

12-билет

• 1) Жұлын – омыртқа каналында орналасқан және ми қабықшалармен айналған орталық жүйке жүйесінің филогенетикалық аса ерте бөлімі. Жоғарыда ол аралық миға өтеді, ал төменде L I-II омыртқалардың милы конус деңгейінде аяқталады. Жұлынның ұзындығы адамның бойына байланысты болады және 42-46 см құрайды. Шартты түрде жұлында 5 бөлімді ажыратады: мойындық- pars – cervicalis (C I- C VIII); кеуделік - pars thoracica (T I- T III); белдік - pars lumbalis (L I- L V); сегізкөздік - pars sacralis (S I- S V); құйымшақтық - pars Жұлынның ақ заты миелинделген талшықтардан құралған және сұр бағандарға қатынасына орналасуына қарай бағаншаларға бөлінеді. Артқы бағаншалар артқы бағандардың арасында орналасқан, бүйір бағаншалар – артқы және алдыңғы бағандардың, алдыңғы бағаншалар алдыңғы бағандардың арасында орналасқан. Артқы бағаншалар терең, тактильді және вибрациялық сезімталдықтың жоғарылаған өткізгіштерімен құралған. Аяқтан келетін терең сезімталдық өткізгіштері (жіңішке түйін) медиальды орналасады, латеральды – қолдан келетін терең сезімталдық өткізгіштері (сына тәрізді түйін) орналасады Жұлынның бүйір бағаншаларында төмендеген және жоғарылаған өткізгіштер орналасады. Төмендеген өткізгішке пирамидті (латеральды қыртыс-жұлындық) жол, қызыл ядро-жұлындық және ретикулярлы-жұлындық жолдар жатады. Барлық төмендеген жолдар жұлынның алдыңғы мүйізінің жасушаларында аяқталады. Жоғарылаған жолдар келесідей орналасқан: бүйір бағаншаның сыртқы шеті бойымен жұлын-мишықтық алдыңғы және артқы жолдар жүреді; алдыңғы жұлын-мишықтық жолдың ішкі жағымен беткей сезімталдықтың жоғарылаған талшықтары (латеральды жұлын-таламикалық тракт) өтеді.

• 2.Екіншілік нейроинфекция.НейроСПИД.Жүре пайда болған иммунитет тапшылығы.Жұғу жолдары 3.КЛ.есеңгіреу,есте сақтау қабілеті төмендеуі,бас ауыруы,шүйде бұлш еттер-ң құрысуы,папуломакулезді бөртпелер,көз қарығу,артралгия,бет нерві нейропатиясы.Диагностикасы:антиденелерді анықтау.Ликворда лимфацитоз,белок,глюкоза анықталады.Емі:Зидовудин 200 мг/Дидапозин 1,25 мг/Замцитабин 0,75 мг.

13-билет

1. жұлынның көлденең кескінінің жеке аймақтарындағы зақымдалу синдромдары-Алдыңғы мүйіздік синдром сәйкес сегменттің зақымдалған мотонейрондармен иннервацияланатын бұлшықет атрофиясы мен перифериялық салданумен сегменттік немесе миотомды салдану сипатталады. Жиі оларда фасцикулярлы тартылулар байқалады. Ошақтан жоғары және төмен аймақтарда бұлшықеттер зақымдалмайды. Бұлшықеттің сегментарлы иннервациялануын білу жұлынның зақымдалу деңгейін дәл анықтауға мүмкіндік береді. Жұлынның мойын бөлігі қалыңдап зақымдалса, қол зақым шегеді, ал бел аймағы зақымдалса аяқ зақым шегеді. Рефлекторлы доғаның эфферентті бөлімі үзіліп, терең рефлекстер төмен түседі. Нейровирусты және тамыр аурулары кезінде алдыңғы мүйіз таңдаулы түрде зақымдалады. Артқы мүйіз синдромы зақымдалған ошақ жағында сезімталдықтың диссоцирленген бұзылуымен көрінеді (буын – бұлшықеттік тактильді және вибрациялық сезімталдық сақталса ауырсыну мен температуралық сезімдері төмендейді ), ал өзінің дерматомалық аймақта (сезімталдықтың сегментарлы түрі бұзылады). Бүйір мүйіздік синдром вегетативті иннервация аймағында вазомоторлы және қоректену бұзылыстарымен көрінеді. С VІІІ-ТІ деңгейі гомолатеральды – жағында зақымдалса Клод – Бернар – Горнер синдромы туындайды. Жұлынның толық зақымдалу синдромы төменгі спастикалық параплегия мен тетраплегия, перифериялық параличтің(миотомамен) барлық түрінің параанестезиясымен, белгілі бір дерматомадан бастап, жамбас ағзаларының функциясының бұзылысымен, вегетативті- трофикалық бұзылысымен көрініс береді. Артқы бағанша синдромы: буын-бұлшықет сезімі жоғалады, кейіннен тактильді және вибрационды сезімталдық та төмендейді, ошақ жақта сенсетиві атаксия мен парестезия пайда болады( жіңішке өрімнің зақымдалуында төменгі шетік бұзылыс,ал клиновидті өрімде- жоғарғы).

2. Ми қан айналымының бұзылыстары формаларының жіктелуі. А. ми қан айналымынң жеткіліксіздігінің алғашқы көрінсітері. Б. ми қанайналымынң өткінші бұзылыстары 1. Транзиторлы ишемиялық шабуыл 2. Гипертониялық церебральды криз 3. Жедел гипертониялық энцефалопатия В. Инсульттер 1. Геморрагиялық инсульт (20-25%)а) субарахноидты қанқұйылу б) миішілік қанқұйылу в) вентрикулярлы қанқұйылу г) аралас қанқұйылу 2. Ишемиялық инсульт (75-80%): а) атеротромбоздық б) кардиоэмболиялық в) гемодинамиялық г) лакунарлы д)гемореологиялық микрооклюзия типі бойынша 3. Кіші инсульт4. Бұрын өткен инсульт салдыры (1 жылдан астам)Г. Ми қан айналымының өрбуші бұзылыстары 1. Сүлелі субдуральды гематома2. Дисциркуляторлы энцефалопатия

Қауіп-қатре факторлары – артериальды гипертония,темекі,алкаголь,мерцательный аритмия,семіздік,қанда холестерин көбеюі,қант диабеті,оральды контрацептивтерді қолдану, атеросклероз, кардиогенді эмболия .Критерийлері:Жасы – 20-60 жастан кейін,ер адам,туқым қуалау жиі қарттық шақ

14-билет

1)Жоғарғы мойын сегменттерінің зақымдалу синдромдары ( C1 – C5): төс-бұғана-емізік, трапеция тәрізді бұлшықеттерінің ( XII жұп) және диафрагманың спастикалық тетраплегиясы, зақымдану деңгейінен төмен сезімталдықтың барлық түрлерінің болмауы, орталық тип бойынша зәр мен нәжіс шығарудың бұзылыстары. С1 сегментінің зақымдалуы кезінде беттегі артқы Зельдер дерматомаларындағы диссоцирленген анестезия анықталады ( үшкіл нерв ядросының төменгі бөлімдерінің өшірілуі )

2.Ми қан айналысының өтпелі бұзылыстары.ми қан айналысынң өтпелі бұз. Дамуы бірнеше минут,сағат,тәулік өткен соң тегіс жойылады.Этиологиясы:Атеросклероз,қант диабеті,васкулиттер,қан тамырларының әр түрлі аномалиялары.3 формасы бар.Плеториялық форма (қан құюлар),ишемиялық форма,гипертониялық криздер.Гипертониялық криз- ми ісінуі,ми қан тамырларының қанға толуы,микрогеморагиялар.КЛ:жалпы милық син.бет асимметриясы,сіңірлік анизорефлексия,көз аясының өзгеруі.Өтпелі ишемиялық ұстамалар-магистралбды қан тамырлар атеросклерозы,ми тканьіндегі ишемиялық инфаркттер.Кл:Қарсы жақта парез ,сөйлеу ж/е көру төмендеуі.Емі:5-10кун тыныштық жағдай.гипотензивті препарат/п.б. себебіне байланысыты эуфиллин,стугерон.антиагреганттар/ангиопротекторлар/кардиотондық дәрілер.

15-билет

1.Мойын жуандылығының зақымдалу синдромы ( C6 – T1): аяқтың шеткі салдануы, зақымдалған сегментінен төмен аймақтағы сезімталдықтың барлық түрлерінің болмауы, орталық тип бойынша кіші жамбас мүшелері қызметтерінің бұзылыстары,Клод Бернар-Горнердің екіжақтылық синдромы ( птоз, миоз, энофтальм

2.Ишемиялық инсульт критерилері- Қауіп-қатре факторлары – артериальды гипертония, атеросклероз, кардиогенді эмболия .Критерийлері:Жасы – 50 жастан кейін, жиі қарттық шақ ,Басталуы – жедел, 30% жағдайда бірітіндеп не сатылы түрде. Инсульт ұйқы кезінде не бірден ұйқыыдан ояна салып дамуы мүмкін.Хабаршы белгілерінің болуы ,Бас ауруы – әлсіз, орташа немесе жоқ ,Құсу – тән емес ,Есі – әдетте сақталған ,Бет терісі қуқыл тартуы ,Пульс – әлсірген ,Менингеальды симптомдар – байқалмайды Қан қысымы – төмендеген, қалыпты, 70-80% науқастрада инсульттан кейінгі алғашқы күндері жоғарлайды Ошақты симптомдар (қозғалыс, сезімтал, сөйлеу және т.б.) жалпы милық симптомдардан басымырақ Дене температурасының көтерілуі тән емес Ликвор – түссіз Бас ми компьтерлі томографиясы – төмен тығыздықты аймақ анықталады ,шемиялық инсульттің патогенетикалық терепиясы.- 1. Реперфузия - ишемия маңындағы қанағысының қалпына келуі 2. Нейропротекция - ми тінінің метоболизімін ұстап тұру және құрылысының бұзылуын қорғау.

16- билет

1.Кеуде сегменттерінің зақымдалу синдромы ( T1 – T12): спастикалы төменгі параплегия, зақымдалған сегментінен төмен аймақтағы сезімталдықтың барлық түрлерінің болмауы, орталық тип бойынша кіші жамбас мүшелері қызметтерінің бұзылыстары, дененің төменгі жағы мен аяқтағы айқын вегетативті-трофикалық бұзылыстар

2.Ми ішіне қан құйылулар.

17-билет

1)Бел жуандылығының зақымдалу синдромы ( L1 – S2): төменгі әлсіз параплегия, аяқ пен аралық аймағының параанестезиясы, орталық тип бойынша кіші жамбас мүшелері қызметтерінің бұзылыстары. 2) Субарахноидальды қанқұйылу критерийлері Этиология – қалта тәрізді аневризманың жыртылуы (70-85%),Қауіп-қатер факторлар – артериальды гипертензия, темекі шегу, алкоголь,Кенеттен басталу ,Жасы – көбінесе 25-50 жас аралығы ,Қарқынды бас ауруы (85-100%),Құсу ,Психомоторлы қозу ,Ес бұзылыстары – сопор не кома,Орында, уақытта және өз басына деген дезориентация,Эпилепсиялық ұстамалар (10%),Менингеальды симптомдар – алғашқы 3-12 сағат ішінде ,Терең және беткей рефлекстердің тежелуі ,Бассүйек нервтернің түбіршектернің шектелген зақымданулары ,Болуы мүмкін – табан патологиялық рефлекстері ,Жалпы милық белгілердің ошақтық белгілерден басым болуы ,Ликворда қаның болуы ,КТ – 95% жағдайда субарахноидальды кеңістікте қанның болуы Ем: Гемостатикалық мақсатпен – дицинон және эпсилон-аминокапрон қышқылы Гипотензивті терапия айқын артериальды гипертензия (200/110 мм с.б. жоғары) кезінде, 160-170/130-140 мм с.б. дейін төмендету/. Уақытынан бұрын ишемияның алдын алу – нимодипин /Жедел гидроцефалияны емдеу /Қайталама қан құйылу рецидивтерінің алдын алу – минимум 3 апта бойы қатаң төсектік тәртіп /Хирургиялық ем – қан айналыстан аневризманы жою

18-билет

1)Жұлын эпиконусы сегменттерінің зақымдалу синдромы ( L4 – S2): L4 – S2 миотомдарының симметриялы шеткі салдануы ( артқы сан, балтыр, өкше мен бөксе бұлшықеттері ахилл рефлексінің өшірілуімен бірге); балтыр, өкше, жамбас пен аралық аймақтарындағы сезімталдықтың барлық түрлерінің параанестезиясы, зәр мен нәжіс тоқтауы.

2) Инсульт алған науқастардың (қызметі шектелген мүшелерінің) қалпына қайта келуі инсульт алғаннан кейінгі алғашқы алты ай ішінде нәтижелі болады. әсіресе, алғашқы үш ай ішінде қалпына келуі ең өнімді кезең есептеледі. Клиникалық  практика алғашқы 6 айда инсульт алған науқастың қол-аяғының қозғалысы қайта қалпына келуінің ең өнімді кезеңі екенін дәлелдеген. Мақсат: Қолдана алмау синдромы пайда болуынан сақтану, буын контрактурсы, жауырын буынының жартылай шығуы т.б. жиі ұшырайтын асқынулардың алдын алу. Дене мүшелері қызметінің қалпына келуін (тездету.Бір бөлім сақталып қалған дене мүшелерінің қызметін мүмкіндігінше күшейту.Науқастың ерікті түрде өздігінен жаттығулар жасауына тезірек қолжеткізу.  Науқастың өз-өзін күте алуына, отбасына ғана емес, қоғамға, қызметіне қайта оралуына қол жеткізу Әдістері: Кинезотерапия Физиотерапия Психотерапия Сөздік реабилитация Логопедтің сабағына күнделікті қатысу; Сөзінің қалпына келуіне және аздаған жетістіктеріне қуанып, мақтау керекНауқасты кө жалғыз қалдырмай,онымен жиі әңгімелесу керек; Науқастытеледидар көру және радио тыңмүмкіндігінен шектемеу керек,суреттер салғызу ,кітап оқыту керек; Жағдайға байланысты емдеу – жеке ортопедиялық заттарды (деротацинды етік, тутор, бандаж, лонгет )қолдану болып табылады.

19-билет

1)Жұлынның ат құйрығы сегменттерінің зақымдану синдромы:аногенитальды аймақтың анестезиясы ( «ер тоқым» анестезиясы), аналь рефлекі жоқ, шеткі тип бойынша кіші жамбас мүшелері қызметтерінің бұзылыстары ( зәр мен нәжісті ұстай алмау), сегізкөз аймағының трофикалы бұзылыстары.

2) Ми тамырлары ауруларыныц алдын алу мақсатында жүргізілетін шаралар:1) созылмалы тамыр ауруларының, ең алдымен атеросклероз бен артериялық гипертонияның алдын алу;2) оң эмоциялары мол бірқалыпты сабырлы өмір сүру;3) дене қимылдары мен демалу уақыттарын ретімен алмастырып отыру;4) тамақтану режимін сақтау;5) атеросклерозға қарсы дәрі-дәрмектерді (йодты препараттар, диоспанин, метионин, т.б.) дер кезінде қолдану;6) қолайлы қимыл-әрекеттер арқылы дене шынықтыру.

Жедел ми қан айналысы бұзылуын емдеу және оның алдын алу жолдары-Ми инсульттері шұғыл шаралар қолдануды қажет етеді. Ең алдымен сырқатты шалқасынан жатқызып, басын оңға бұру керек те, қан қысымы мен тамыр соғуы жиілігін анықтаған жөн. Алғашқы сағаттарда инсульттің сипатын анықтауға мүмкіндік бола бермейтіндіктен емдеу шаралары дифференцияланбаған және дифференцияланған болып бөлінеді.Дифференцияланбаған емдеу шаралары тіршілік үшін аса маңызды функцияларды (тыныс алу, жүрек-тамыр қызметі, гомеостаз) қалпына келтіруге арналған. Сонымен қатар пневмония, тромбоэмболия және ойық жаралардың алдын алу қажеттігі туындайды. Егерде сырқаттың зәрі жүрмей қалса, қуыққа катетер кіргізіледі.

Шылым шегуді тоқтату немесе азайту; диета және/немесе гиполипидемиялық препараттарды қабылдау; Антиагреганттарды қабылдау; Антикоагулянттарды қабылдау; Каротидті эндартерэктомия

20-билет

1.Жұлынның жарты бөлігінің зақымдалу синдромы( Броун- Секар синдромы):зақымдалған жақта орталық паралич дамиды және терең сезімталдықтың жоғалуы; сегментарлы тип бойынша сезімталдықтың барлық түрінің бұзылысы; миотомаға сәйкес бұлшықеттің перифериялық парезі; ошақ жақтан вегетативті-трофикалық бұзылысы;қарама-қарсы жақта 2-3 сегментте өткізгіш диссоциативті анестезия. Броун-Секар синдромы жұлынның жиі жараланғанда, экстрамедулярлық ісіктерде, сирек- ишемиялық жұлындық инсультта( жұлынның бір бөлігін қанмен қамтамасыз ететін сулько- комиссуральды артерияда қанайналымның бұзылысы- ишемиялық Броун-Секар синдромы) кездеседі . Броун-Секардың инвертирленген синдромы бір төменгі бөлім спастикалық парезімен және сегментарлы - өткізгіш типінің диссоцирленген сезімталдық бұзылысының қатынасымен сипатталады. Мұндай бұзылыс жұлынның оң және сол бөлімінің ұсақ ошақты зақымдалу кезінде , сонымен қатар жұлынның төменгі бөлімінде венозды қанайналым бұзылысы кезінде, омыртқа аралық дискілерінің бел жарығының ірі түйінді веналарының қысылуы (дискогенді- венозды миелоишемия) кезінде кездеседі.

2.Дисциркуляторлы энцефалопатия-мидың көп ошақты немесе диффузды зақымдалуы,клиникасында неврологиялық,нейропсихологиялық белгілермен сипатталатын,милық қанайналымның созылмалы жетіспеушілігі немесе милық қанайналымның жедел бұзылыстарының эпизодтты(дисгемия,транзиторлық ишемиялық шабуыл,инсульт)көріністерінен тұратын прогрессирлеуші синдром. Эт: Ревматизм ,Басқа этиологиямен шақырылған қантамырлардың зақымдалуы,Жүйелік гемодинамикалық бұзылыстар,Қанаурулары,Атеросклероз,Артериялық гипертензия,Бас миының магистральды артерияларының зақымдалуы ,Жүректің патологиялары. Тромбоз,Эмболия,Гемодинамикалық бұзылыстар Патогенезі: Артериальды гипертония,атеросклероз салдарынан -магистральды артерия стенозы - микроциркуляция бұзылысы- милық қанайналымның ауторегуляциясы бұзылады-жүйелік гемодинамика тұрақсыз болады жүйелік және церебральды гемодинамиканың нейрогенді регуляциясы бұзылады - ми гипоксиясы. Клиникасы I сатысы : Айқын емес, шектелген симптоматика; Есте сақтау қаблетінің нашарлауы,тез шаршағыштық, алаңғасарлық, бір істен екінші іске ауысудың қиындауы,бас ауруы,жүйелі емес бас айналуы,ұйқының нашарлауы, тітіркенгіштік,жылауықтық,көңіл-күйдің төмендеуі; бұл кезде интеллект зақымданбайды;Көз түбінде атеросклездық немесе гипертониялық ангиопатия көріністері; Бірінші орынға әдетте белгілер үштігі шығады: есте сақтау қаблетінің бұзылуы, бас ауру, бас айналу. IІ сатысы Есте сақтау қаблетінің прогрессиялайтын нашарлауы және еңбекке қабілеттің төмендеуі; Тұлға өзгерістері пайда бола бастайды: ойлаудың баяулауы, қызығушылықтың төмендеуі, апатия, тітіркенгіштік, критиканың төмендеуі; интеллект бұзылады; Күндізгі ұйқышылдық, түнгі ұйқысыздық тән; органикалық симптомдар айқынырақ: жеңіл дизартрия, оральды автоматизм рефлекстері және басқа да патологиялық рефлекстер, амиостатикалық симптомдар (брадикинезия, тремор және т.б.); Көз түбі тамырларының өзгерістері айқынырақ көрінеді. IІІ сатысы Психикалық бұзылыстардың ауырлауына, деменцияға дейін апаратын ми тінінің диффузды өзгерістері;Ми бөліктерінің зақымдануына тәуелді ошақты синдромдардың дамуы, (псевдобульбарлы, экстрапирамидты, мишық синдромдары, жүрістің ауыр бұзылыстары; Жиі инсульт тәрізді сезімдер ДЭП емдеу принциптері: АГ емдеу; Шылым шегуден және алкогольдан бас тарту; Антиагреганттарды ұзақ қабылдау (кардиомагнил);Гиполипидемиялық терапия;. Ноотропты заттар: энцефабол, актовегин, цераксон, фенотропил, церебролизин, ноотропил, кортексин, цитофлавин, нобен; Вазоактивті препараттар: кавинтон, оксибрал, инстенон, сермион, танакан; Ем үзіліссіз болуы керек.

21-билет

1. Жамбас қуысы ағзаларын симпатикалық нервтендіру төменгі құрсақ асты өрімі, парасимпатикалық нервтевдіру жамбас нерві, ал зәр ағар және артқы тесік қысқыш (айналшығы) бұлшық еттерін нервтендіру жыныс нерві арқылы жүзеге асырылады. Симпатикалық нервтендіру орталығы жұлынның екінші-үшінші бел сегменттеріндегі бүйір мүйізінде, ал жамбас қуысы ағзаларының парасимпатикалық нервтендіру орталығы жұлынның үшінші-бесінші сегізкөз арасындағы сегменттерге орналасқан. Бұлшық еттерді нервтендіретін қозғалтқыш (қимылдатқыш) клеткалар жұлынның екінші-тәртінші сегізкөз сегменттері арасыңдагы алдыңғы мүйіздерінде орналасқан.Қуықтын ішінде оны босататын және қысатын (сфинктер) тік бұлшық еттер бар. Олардын симпатикалық әсері сфинктерді қысып, детрузорды босатуы нәтижесінде қуыққа зәр жиналады, ал пара-симпатикалық әсері керісінше сфинктерді босатып, детрузорды қысады да зәрді сыртқа шығаруға ықпал жасайды.Құрсақ бұлшық еттерінің, бұтаралықтың және жартылай диа-фрагманың қатысымен сыртқы сфинктер арқылы қуық шығар аузының ерікті түрде жұмылып-ашылуы жүзеге асырылады. Зәр шығуы аяқталуы кезінде бұтаралық бұлшық еттер жиырылады да зәр ағар өзегінен зәрдің ақырғы тамшылары сыртқа шығады.Зәр ағардың сыртқы сфинктеріндегі анималды сезімділік тал-шықтар 2, 3, 4 сегізкөз түбірлері құрамында жұлынға бағытталады. Олардың бір бөлігі жұлын рефлекстік доғаларын құрастыру үшін жұлынның алдыңғы мүйізіне барады, басқалары жоғары ми қыртысына көтеріліп, зәр шығарғысы келуін қамтамасыз етеді. Жамбас қуысындағы ағзалар қызметінің бұзылуыЗақымданған деңгейі жұлынның бел-сегізкөз орталықтарынан жоғары болса мына төмендегі симптомдар пайда болады:1) зәр жүрмей қалу ;2) зәрді мезгіл-мезгіл тоқтата алмау ;3) несеп жүрмей қалу;4) несепті мезгіл-мезгіл тоқтата алмау;5) жыныс органдары қызметінің бұзылуы.

Жамбас қуысы органдарының, бел-сегізкөз орталықтары зақымданса, сырқат зәрін нақты ұстай (тоқтата) алмайды, зәр үнемі тамшылап тұрады, зәр шығару келгісі келгенін сезбейді де оны тоқтата алмайды. Мұнымен қоса сырқат несебін де тоқтата алмайды, жыныс қабілеті әлсірейді (импотенция).Қуық мойны бұлшық еттерінің жиырылу қабілеті сақталған жағдайда олар зәр қысымына бір мезгіл қарсылық жасайды да зәрдішығармайды. Зәрге толған қуықтың қысымы артады да ол тамшы-лап шыға бастайды. Зәр шығару орталығы жартылай зақымданса императивтік сезім пайда болады да, зәр еріксіз шығып кетпеуі үшін оны қанағаттандырған жөн. Ол сфинктерлердің босуымен байланысты. Мұнымен қатар өздігінен газ бен сұйықталған несеп шығып кетуі, сондай-ақ жыныстық қызметінің бұзылуы мүмкін.