1.Терінің стафилококты зақымдануы.Этиологиясы.Патогенезі.
Іріңді қабынуларға тері немесе пиодерма(pyodermia, гр. Pyon – ірің. Derma – тері) пиококотармен(стафило және стрептококтар) шақырылған немесе вульгарлы протей,ішек таяқшасы, пневмококтармен инфекциялық зақымдану.
Этиология. Тері зақымдануына стафилококтар мен стрептококтар әсер етеді.Гармм оң микрофлорада әсер етеді. 3түрі бар:алтын түсті стафилокок,эпидермалық,сапрофитті стафилококтар.Ст.факультативты анаэроб май және тері бездерінде байқалады.Патогенді микрофлора сатысы экзотоксиндерді қабылдауыымен ерекшеленеді: плазмокаугулаза,лецитиназа,фибринолизин, гиалуронидаза,гемолизин.Стрептокотар жұмсақ теріде, бетте кездеседі.Патогенді бета-гемолитикалық стрептакок терінің резидентті флорасына әсер етпейді,ол мұрынның шырышты қабаты,бетте,мойында кездеседі.Стафилококтардың стрептококтарға патогенділігі экзотоксинн – гемолизин,лейкотоксин,фибринолизин,нейротоксин бөлуімен ерекшеленеді.
Патогенез. Пиококтар және пиодермидтер теріге жанасуынан пайда болады.Экзогенді факторларға: микро және макротравмалар (тарамдар,жәндіктер тістеуі),тері зақымданулары(гигиеналық),ылғалдың әсері. Эндогенді факторларға: организмде созылмалы инфекция ошағының болуы(ЛОР патология,одонтогения,урогенитиальды созылмалы патология),созылмалы интоксикация(алкоголизм,наркомания),тамақтанудың бұзылуы,иммунды жетіспеушілік(глюкокортикоидты пр емдеу,ВИЧ инфекция,сәулелі емдеу).
2. Терінің стафилококты зақымдануы. Негізгі формаларының клиникалық сипаттамасы. Стафилопиодемидтердің мына түрлері кездеседі:остиофолликулит,сикоз,фолликулит,сыздауық,шиқан,балалардың көптеген абцестері,жаңа туған балалардың пемфигусы.
Остиофолликулит шаш қапшығының сағасында майда,тары дәніндей,ортасында шаштың талы бар айналасы жіңішке қызыл сіңбемен қоршалған іріңдік.Олар кейде жекеленіп,кейде жайыла бөртеді.Іріңдіктер көбіне бет терісінде,мойында,қол,аяқ терісінде байқалады,қышынады.4-5 күннен соң іріңдіктер құрғап,қабық түзіп,жоғалады.Көбіне теріні механикалық,химиялық тітіркендірудің нәтижесінде(соғылу,қырыну,май жағу,жырылу,терлеу) қышыну остиофолликулиттер дамиды.
Сикоз. Терінің созылмалы стафилококты ауруы тек ер адамдарда кездеседі.Ол көбінесе бет терісінде.сақал өскен жерде,мұрынның ішкі жағында және қабақ,қолтық астында орналасады.Терінің шектеулі жерінде қайталап іріңдіктер шығады.Зақымданған жердің терісі қабыну сіңбесі әсерінен қатаяды және көкшіл түске боялады.Шеттерінен жаңа шаш қапшықтары зақымданып,ошақ үлкейе береді.Іріңдіктер тесіліп іріңді қабық қатады.Ауру бірде өршіп,бірде басылып барып көп уақытқа дейін созылады.
Фолликулит – қызыл түсті,шие дәніндей,ортасынан шаш өтетін түйіншектердің шығуымен,кейде оның үстіне іріңдеуімен ерекшеленеді.Бірнеше күн откен соң түйіншектер жазылады немесе іріңдеп кішірек абцесске айналып жарылады.Жазылған соң ұсақ нүктелі тыртық қалады.
Сыздауық – шаш қапшығына сырттан қауіпті стафилокок енуі,оны қоршаған дәнекер ткань жедел іріңді-шірікті қабынуға ұшырайды.Сыздауықтың бастамасы остиофолликулит немесе шаш қапшығында орналасқан қабынған түйіншек болып табылады.Кейде сыздауық шаш қапшықтарның терең бөлігінде қалыптасады.
Итемшек – апокринді тер безінің іріңді қабынуы.Көбіне қолтық астында кездеседі,сиректеу-әйелдердің үлкен жыныс ернеуінде,артқы тесік айналасында.Алғашқыда тері қалыңдығында бұршақ тәрізді ауыратын түйін түзіледі.көлемі оман жаңғағы немесе торғай жұмыртқасына дейін тез өсіп,тері бетінде көрініп тұрады.Тері қызыл күнгірт түске боялады.Алғашқыда тығыз түйіншектер тез жұмсарып тесік болып жарылады,одан біраз ірің ағып шығады.Ақырындап абцесс түбі бүршікті тканьмен толады да,тартылған тыртықпен аяқталады.
Шиқан - шаш қашығына стафилокок сырттан еніп,терінің қалыңдығына кішкентай ауырғыш түйіншек,кейде үстінде іріңдік шығудан басталады.Біртіндеп инфекция дерманың және гиподерманың терең бөлімдерінің лимфа тамырларына өтіп,іріңді шірікті қабыну туғызады.Аурудың дамуына қышыма,ұзақ уақыт киген тар киімәсер етеді.Инфекция қатты асқынғанда ауырып тез өсетін сіңбе құрады,ол біртіндеп өсіп көлемі баланың алақанына дейін жетеді.Инфильтраттың үсті қызыл-күңгірттепіп,ортасы көтеріңкірген ісікке айналады.Бірнеше күннен соң тесіктер пайда болып,одан қан аралас ірің ағады.Терең жатқан жасыл түсті некрозды массалар көрінеді,олар іріңмен бірге жайлап шыға бастайды.Некрозды ткань бөлініп шыққан соң терең жара пайда болады,ол фасция мен етке дейін барады.Біртіндеп жара бүршікті тканьмен толып,тығызданып,жазылған соң астында жатқан тканьдермен байланысқан тыртық қалады.Көбінесе адамның желкесінде,белінде,арқасында кездеседі.Бетке шыққан шиқан қатерлі сыздауық сияқты өте қауіпті,асқынуы да мүмкін.
3.Терінің стафилокоты зақымдануы.Жалпы және жергілікті терапия принцпі.Профилактика.3 негізгі принцпі бар:этиотропты(антимикробты) ем; патогенетикалық терапия –витамин жеткіліксіздігін,иммуностимуляторлы терапия қолдану; Әрбір іріңдіктерді тесіп,зақымданған теріге анилин бояуларының 1-2% спирттегі ерітінділерін жағу,2% салицил спиртімен сүрткен соң 5-10% бор немесе стрептоцид опасын себу керек.Остиофолликулиттің пайда болуына жағдай жасайтын себептерді жою.
Сикоз.Жедел ағымды қабыну кезінде антибиотиктер қолданылады:оксацилин,метациклин,эритромицин.Антибактериалдық және гликокортикастероидтар қосылған майлар.Жүйке жүйесінде функцияналдық өзгерістер байқалса,седативты препараттар беріледі,жыныс қызметі төмендесе 2 апта метилтестостеронның 0,005күніне 3 рет қолданады.
Фолликулит.Зақымданған ошақтарды 2% салицил немесе камфорлы спирт ерітіндісімен сүрту керек.Кейбір бөртпелерді таза ихтиолмен майлауға болады.
Сыздауық.Бірінші орында антибиотиктер береді.Әчіресе,пенициллин(бұлшықетке 50 000-100 000 бірлік 3с сайны),баяу ағымды арнайы емес емдеу жолдары(аутогемотерапия)қосады.Сульфаниламидтердіде күніне 2,0-3,0 г қолдануға болады.Ауыр жағдайда антибиотиктерді сульфаниламидтермен бірге қолдануға болады.Жергілікті ем жылылық.Некрозды массаларының тез ыдырауы үшін салицил қышқылы немесе натрий салицилатын шиқанның үстіне 0,5 см қалыңдықпен жабыстырады.
Итемшек.Сыздауықтың еміне ұқсас.Ультрадыбыс жақсы нәтиже береді.Қосылып кеткен абцесстер түзілгенде хирургиялық тәсілдер қолданады(кесіп алу,тілу).
Шиқан.Бөртпелерді жарып,қақпақшаларын алып тастайды,эрозияларға дезинфекциялық (5% борлы нафлаланды, 2% генциан немесе метилвиолет) дәрілер жағады.Калий перманганатымен жылы ванналар жасауға болады.Жалпы ем:антибиотиктер,сульфаниламидтер,витаминдер.
4.Терінің стрептококты зақымдануы.Этиологиясы.Патогенезі.Стрептококтар терінің қосалқы мүшелерін зақымдайды,ауру терінің үстіңгі бөлігіндеорналасады,алғашқы бөртпе бос үстірт көпіршік (фликтена),шетке қарай өсуге бейім.
Патогенез.Көп жағдайда ауру дамуына микро және макро мтавмалар әсер етеді және мацерия.Пратеолитикалық ферменті бөлетін патогенді стрептокок зақымданған тері аралық эпидермиспен байланысты,ол біріншілікті фликтена пайда пайда болады.Қою немесе мөлдір көбіктермен сипатталады.Флектена мен қабықтың көлемі үлкейеді.
Қауіпсіз түрінде,эрозия кезінде тері түсіп орнында гиперимия пайда болады және дақтар пайда болады.Теріде орташа фликтенияның пайда болуы копке созылмайды.Бірақ,диссеминация және жаңа фликтения пайда болуында көп уақытқа созылады.Науқастарда қышу және қызып ауыру сезімдері пайда болады.Дамуына негізгі себеп лимфангит және регионарлы лимфоденит,экзематицация.балаларда – инфекциялық токсикалық гломерулонефрит.Бұл зәрден анализ немесе тікелей стрептодермияға диагноз қою арқылы 3-6 аптада анықталады.
5.Терінің стрептокоты зақымдануы.Негізгі формаларының клиникалық сипаттамасы.Импетиго бірнеше түрін боліп қарастырады:Сақина тәрізід,көбік тәрізді және оның түрлері-саусақ аралық импетиго.Стрептокотармен инфицирленген мұрынның қатпарлары және мұрын аралығында(балаларда созылмалы түрінде) беткейлік импетигиозды ринитке әкеледі.
Ангулярлық импетиго немесе стрептококты заеда,ауыз қуысының бір немесе екі жағының зақымдануы.Біріншілікті элементтеріне беткейлік фликтена,ол тез эрозияға әкеледі.Ұйқыдан тұрған соң эрозия борпылдақ сарғылт түсті қабықпен қапталған,ол бірден көрінбей қайта қатты эрозиялардың пайда болуымен сипатталады.
Стрептококты заеда көп жағдайда балаларда,тіс протездерін қолданатын қарттарда кездеседі.Ол тістеген кездегі жағымсыздық,ауыз қуысының ойылуы,сілекей бөлінуі,герпетикалық заедамен сипатталады.
Стрептококты заеданың дифференциалды диагностикасы кезінде кандидозды заеда,ауыз қуысының сифилитикалық папуласына,герпетикалық заедасына әкеледі.Стрептококты импетигоның негізгі формасына папулезды сифилис тәрізді импетиго(папуло-эрозиялық стрептодермия).Балаларда емшек еметін жаста,кейде жаңадан туылған ба-да кездеседі.Негізгі факторы:гигиенаны сақтамау,терінің кір заттармен жанасуы.Жамбас бөлігінде,кейде артқы және қырлы бөкседе ұсақ фликтена,қызыл түсті папула пайда болады.Папуланың перифериялық өсуі және терінің жедел қызуы пайда болады.туа біткен сифилис және серологиялық теакцияда теріс нәтиже көрсетеді.
6.Т.С.З.Жалпы және жергілікті терапия принцптері.Профилактика.
3 негізгі принцпі бар:этиотропты(антимикробты) ем; патогенетикалық терапия –витамин жеткіліксіздігін,иммуностимуляторлы терапия қолдану; Әрбір іріңдіктерді тесіп,зақымданған теріге анилин бояуларының 1-2% спирттегі ерітінділерін жағу,2% салицил спиртімен сүрткен соң 5-10% бор немесе стрептоцид опасын себу керек.Остиофолликулиттің пайда болуына жағдай жасайтын себептерді жою.
Пиодермияның этиотропты емі терінің іріңді қабынуыда пиококты флора тударатын ауруға қарсы бағытталған.Бұл ем жалпы(системалық),жергілікті(топической).
Жалпы антибактериялық терапиясы:көтеген пиодермияның тері арқылы таралуы,олардың тиісті терапиясының эффективтілігінің төмендігі; Лимфангениттің пайда болуы регионарлы лимфалық түйіндердің болуы және өршуі; Іріңді қабынуға организмнің жалпы әсері-темп жоғарылауы,әлсіздік,қалтытау,дерттіліктің пайда болуы; Беттің терең пиодермиясында(қауіп лимфа және гематогенді диссеминация инфекциясынан мидың венозды тромбозынан,іріңді минингитқа дейін).
Терең пиодермиялық абцессте іріңді қабынуды труд көмегімен және натрий хлорының ерітіндісі(бірінші 1-2 күнде), антисептик ерітінділерін(фурацилин,хлоргексидин,мирамистин).Белсенді грануляция пайда болғаннан кейін антисептик және биостимулятор мазьы жағылған таңғышты(селкосерил,метилтиоурацил) таңады. Пиодермия жедел және созылмалы іріңді қабықпен қапталғанда ол антисептикалық мазь(20-30мин) жағу арқылы алынып тасталады және 3% перикс водородамен тампон арқылы сүртеді.Іріңді қабыршақ алынып тасталғаннан кейін сулы немесе спиртті ерітіндімен сүртеді.