Абсаттарова Перизат 70 - 72

Резюме

Адамның психикасы мен тәртібі қоршаған орта мен биологиялық тұқым қуалаушылық функциясына жатпайды. Ең басты мінез құлығын, зейін өзіндікдетерминациясына адамның басты мінездемесі жатады.Ол адамды өз өмірінде еркін және есті субьект болуды қамтамасыз етеді. Осы зейін, ес пен тәртіптің арқасында мүмкін болады.

Жоғарғы психика функциясы жоғарғы текті болады, олар әртүрлі белгілер мен анықтаған. Баланың дамуын өзін тану мәдениетін үйрену және әлемдікті көру ретінде тануымызға болады немесе жоғарғы психикалық функциясының даму процесі.

Бұл процесс натуралдық емес, мәдениеттілік пен табиғатты және де үлкендер мен бала арасындағы тіршілік әрекеті арқылы мүмкін.

Жоғарғы психикалық функцияның даму заңын Л.С. Выготский ашқан, тұжырымы бойынша барлық психикалық функция басынан бастап интерпсихикалық формада, сонда баланың үлкендер мен қарым - қатынасы және өзінің жеке дамуы интерпсихикалық пішінді иемденеді. Үлкендер мен бала арасындағы оқу процесінде адамдық мәдениетті беру жүреді. Оқытуды кең мағынада ( үлкендер мен бала арасындағы ) мәдениетті үлкендер көмегімен баланың қабылдау процессі. (Д.Б.Эльконин) . Мәдениетті – тарихи оқыту теориясы бойынша оқыту дамудан бұрын жүреді және өзінің артынан алып журеді (Жақын даму зонасы) оқыту мен дамудың ішкі қарым – қатынасында түсіндірілген. Л.С. Выготский ( Басты оқытудың көрсеткіші) және жақын даму зонасы- оқытудағы және дамудағы ең басты көрсетім.

Баланың жеке қызметі оқыту мен даму арасында тұр. Психологиялық қызмет теориясын толығымен және нақты әзірленген А.Н.Леонтьев. Осы теория бойынша баланың әр даму сатысы, қызмет құрылымы 3 деңгейден тұрады: қызмет- әрекеті – -оба операция. Осы деңгейге сәйкес келетін психикалық қатар: мотив -мақсат - тапсырма. Даму қызметінің басты маңызды механизмі “ мотивті мақсатқа жылжыту”

Ең басты психикалық даму баланың үлкендер мен қарым – қатынасын, ол баланың дамуында әр түрлі пішінде қабылдайды.М.И.Лисинойдың генезис қарым- қатынас тұжырымдамасында айтылғандай өзіндік сөйлесу формасы ауысу процесі қарастырылады. Туылғаннан бастап 6 жасқа дейін 4 пішінді қарым- қатынаста болады. Қарым – қатынас пішіні психикалық даму мінездемесінде ең маңыздысы. Үлкендер мен қарым – қатынаста тек мәдениеттілікті меңгеру ғана емес, сонымен қатар жаңа мағына мен баланың мотиві. Басқа адамдармен қарым - қатынас жүйесін жастық кезеңдегі ең бастысы.

Ең басты баланың психикалық проблемасы баланың келесі кезеңге өту (периодизация), баланың дамуы. Біздің елде жалпы қабылдау бойынша Д.Б.Элькониннің келесі кезеңге өту (периодизация) баланың қызметін 2 группаға бөлген:

1) Адам қызметін іс-әрекет жасауға, тапсырма орындауға бағыттау;

2) Заттар мен қызмет, іс- әрекет жасауға бағыттау;

Онтогенез процесінде осы 2 жүйе заңды ретімен келіп тұрады. Баланың жас кезеңдеріне өту баспалдағы даму дағдарысы болып табылады. Даму дағдарысы кезінде баланың психикасы мен іс- әрекетінде қатты өзгерістер болады.

Психикалық жас немесе жас кезеңдері дамудың жабық сатысы болып табылады. Олар мынандай іс- әрекеттер мен көрсетіледі: нақты әлеуметтік даму жағдайы; басқару қызмет түрі мен және басты психикалық жаңа оқыту.