8

Санитарлы-кµрсеткіштік микроорганизмдерге қойылатын шарттар:

1. Адамдар жєне жануарлардан барлық уақытта сыртқы қоршаған ортаға бµлінуілер қ±рамында кµп мµлшерде болу керек.

2. Адам жєне жануар организмнен басқа резервуарлары болмау керек.

3. Сыртқы қоршаған ортаға шыққан соң олардың тіршілік етуі патогенді микроорганизмдер тіршілік мерзіміне сєйкес болуы тиіс.

4. Сыртқы қоршаған ортада кµбеймеу керек.

5. Сыртқы қоршаған ортада µздерінің биологиялық қасиеттерін µзгертпеу керек.

6. СКМ типті болу керек, дифференциялық диагностикасы еш қандай кедергісіз ж‰ргізу керек.

7. СКМ индикациясы, идентификациясы жєне саның есептеу қазіргі замаңға сай, қарапайым, арзаң микробиологиялық єдістермен ж‰ргізілу керек.

Таблица 1

Сыртқы қоршаған орта объектілерде анықталатын санитарлы-кµрсеткіштік микроорганизмдер

Тексерілетін объектілер	Санитарлы-кµрсеткіштік микроорганизмдер
Су	Ішек таяқшасы тобы бактериялары лактоза(+) таяқшалар энтерококктар стафилококктар
Топырақ	Ішек таяқшасы тобы бактериялары лактоза(+) таяқшалар энтерококктар клостридиялар термофилдер
Ауа	Стрептококктар Стафилококктар
Жиһаз заттары	Ішек таяқшасы тобы бактериялары стафилококктар энтерококктар
Тағам µнімдері	Ішек таяқшасы тобы бактериялары энтерококктар стафилококктар протея тобы бактериялары

Ішек таяқшасы тобы бактериялары

Ішек таяқшасы тобы бактериялары (1ТТБ) Enterobacterіaceae т±қымдастығы, Escherіchіa, Cіtrobacter, Enterobacter, Klebsіella туыстастықтарына кіретін бактериялар топтастырылған. ГОСТ бойынша ІТТБ-ға грам(-), спора т‰збейтін таяқшалар, 37⁰С 24 сағатта лактозаны жєне глюкозаны қышқыл мен газға дейін ферменттейді, оксидазалық активтілігі жоқ. ІТТБ сыртқы қоршаған ортаға тек адам жєне жануарлар ішегінен т‰седі. ІТТБ сипаттамасына келесі дифференциялық-диагностикалық белгілер қолданады: 1. Егілген материалды тек 37⁰С µсіреді.

2. Эндо ортасына егу - лактоздық тест. Темір жылтырын беретін қоныр-қызыл колонияларды есепке алады.

3. Оксидаздық тест. Келесі зерттеулерге тек оксидазасы теріс колониялар алынады. Оксидазасы оң колониялар псевдомонада, аэромонада, вибриондарға жатады, есепке алынбайды.

4. К‰дікті колонияларды Грам єдісімен бояйды, микроскоптан грам(-) бактериялар анықталады.

5. Глюкозасы бар ортаға егу.

ІТТБ арасынан лактоза(+) таяқшалар (колиформды таяқшалар) - ЛІТ, 37⁰С лактозаны қышқыл мен газға дейін ыдыратады. ЛІТ тобынан нєжістік ішек таяқшасын ажыратады (НІТ-ФКП) - лактозаны 44,5⁰С ыдырата алады. НІТ жаңа ғана нєжіспен ластанған кµрсеткіші.

Энтерококктар

Энтерококктар адам жєне жануарлар ішегінің қалыпты микрофло-расы, сыртқы ортаға нєжіспен кµп мµлшерде бµлініп отырады -1 г нєжісте 10⁸-10⁹ тірі энтерококктар кездеседі, бірақ ІТТБ қарағанда 10 есе аз. Қазіргі кезде су қоймалары, шомылатын бассейн, қалдық су, топырақ, жиһаз заттарын тексеруде екінші санитарлық-кµрсеткіштік микроорганизм.

Энтерококктарға екі т‰р кіреді: Enterococcus faecalіs, Enterococcus faecіum. Энтерококктар ланцет тєрізді диплококктар, шар немесе сопақша пішінді, тізбектеліп орналасады, грам(+), спорасы жоқ. Науқастан бµлінген материалдан капсула анықталады. Энтерококктар қарапайым қоректік ортада µседі, бірақ ортаға басқа микрофлораны тежейтін ингибиторлар қосу керек. С±йық қоректік ортада т±ңба жєне диффуздық лайлану байқалады. тығыз қоректік ортада энтерококктар колониялары ±сақ, с‰р-кµгілдір, жылтыр, шеттері тегіс. Қанды қоректік ортада E.faecalіs гемолиз береді, ал E.faecіum гемоглобинді метгемоглобинге ауыстырады, сондықтан колониялар жасыл кµк-қоныр т‰сте. Энтерококктар глюкоза мен маннитті қышқыл мен газға дейін ыдыратады, каталаздық активтілігі жоқ (басқа грам(+) кокктармен салыстырғанда). Антигендік қ±рылысы бойынша Ленсфильд классификациясында Д тобына кіреді.

Кесте 2

Энтерококктарды стрептококктардан дифференциациялауы

Шермен тесті бойынша

N	Белгі	энтерококк	Стрептококк
1	µсу температурасы	10-45	25-37
2	РН 9,6 µсуі	+	-
3	40% µт сорпасында µсуі	+	-
4	1% метилен сия кµк қосылған с‰тте µсуі	+	-
5	600С 30 мин терморезистенттілігі	+	-

Энтерококктарды жаңа ғана нєжіспен ластанған кµрсеткіші деп есептейді. Себебі энтерококктар ІТТБ қарағанда сыртқы ортада тез жойылады, сыртқы ортада кµбеймейді, тек кей тағамдарда кµбее алады.

Клостридиялар Клостридиялар энтерококк ІТТБ секілді адамның жєне жануарлардың ішегінде мекендейді, сыртқы ортаға 1 г нєжістен 10⁶ клостридиялар бµлініп отырады. Санитарлық-кµрсеткіш ретінде Clostrіdіum perfrіngens жєне C.sporogenes ж‰реді. Олар 45⁰С 12-24 сағатта сульфиттік қоректік орталарда сульфитті редуцирлейді. 1 л суда немесе 1г топырақта клостридиялар индексі анықталады.

Clostrіdіum perfrіngens Bacіllaceae т±қымдастығына кіреді - ‰лкен (±зындығы 5-8 мкм, кµлемі 1-2 мкм) қозғалмайтын полиморфты грам(+) спора т‰зейтін таяқшалар. Адам жєне жануарлар организмінде капсула т‰зеді. Clostrіdіum perfrіngens споралары термот±рақты (А жєне С типтері 2 сағат қайнатқанда тірі қалады). Clostrіdіum perfrіngens қатал анаэробтар, газды анаэробтық инфекцияның қоздырғышы, кей серологиялық варианттары (А жєне С) тағамдық токсикоинфекция тудырады.

Clostrіdіum perfrіngens қарапайым қоректік орталарда жақсы µседі, бірақ ортада энергия кµзі ретінде қант болу тиіс. Протеолиттік қасиеттері єлсіз, қанттарды қышқыл мен газға дейін ыдыратады. С‰тті тез арада ірітеді (2-5 сағат ішінде), газ бµлінгендіктен пробирка тығының ±шырып жібереді, сарысуы мµлдір.

Clostrіdіum perfrіngens ішек таяқшасынан ерекшелігі санитарлық-кµрсеткіш микроорганизм ретінде сыртқы ортадан индикациясы тез ж‰ргізуге болады, келесі идентификациясын қолданбай. Тексерілетін материалды (топырақ, тағамдар, хирургиялық танатын материал т.б.) Вильсон-Блер, с‰т, сульфит-неомицин-полимиксиндік ортада 45⁰С 8-12 сағат инкубацияда клостридиялар бар немесе жоғын қорытындылауға болады.

Протей тобының бактериялары

Протей тобының бактериялары табиғатта кең таралған, аэробтық шіру процесіне қатысады жєне су қоймаларында жануарлардың органикалық заттары бар кµрсеткіш. Протей сау адамдардың 5-10% нєжісінде кездеседі, жиі жаз айларында. Протейлерді ір т‰рлі тағамдарда кездестіруге болады, ең алдымен тағамның шіру жєне б±зылуында. Протей тағамдық токсикоинфекция тудыруы м‰мкін. СЭС лабораториясында протей тобы бактерияларға зерттеуі тек эпидемиялық кµрсеткіштері бойынша ж‰ргізіледі.

Протей Enterobacterіaceae т±қымдастығы Proteus туыстастығына кіреді, 5 т‰рі анықталған. Жиі таралған т‰рлері - Proteus vulgarіs, Proteus mіrabіlіs. Морфологиясы грам(-) таяқшалар, капсуласы жоқ, перитрихты талшықтары бар, спора т‰земейді. Культуральдық қасиеттерінің ерекшелігі протей жайылып µседі: тығыз қоректік орталарда орамал секілді жайылып µседі, агардың бетін толық жабады. Протейдің белгілері: лактозаны ыдыратпайды, глюкозаны ыдыратады, кей т‰рлері индол, к‰кірт сутегін бµледі, желатинді с‰йылтады.

Антигендік қасиеттерін арнайы О- жєне Н-сарысуларымен шыны бе-тінде агглютинация реакциясында анықталады. Протейді Шукевич бойын-ша бµледі - жаңа к‰йылған етті-пептонды агар конденсатына егіледі.

Кесте 3.