Студенттi» ¼зiндiк ж½мысы

Тапсырма 1.

Демонстрацияны талдау:

а) Препараттарды зерттеу – органдардан ж½¹ын-препарат: капсулалы Streptоcoccus pneumonia байєау жёне суретiн салу.

б) Ñтафилококктарды» плазмокоагулазды активтiгiнi» демонстрациясын кјру.

в) Ëецитиназаны белгiлеу, тёжiрбиесiн суретке салу: зерттеуге алын№ан даєылдар жЅмыртєа саðысымен (лецитин) орта№а егiлген, лецитиназа+ мик-робтарды» колонияларыны» айналасында мјлдiрсiз зонасы пайда болады.

г) Ýритроциттерге стафилококктарды» жёне стрептококктарды» экзотоксиндерiнi» ёсер ету демонстрациясын кјру.

д) Ñтафилококкты жёне стрептококкты инфекцияларымен ауыратын адамдарды» iрi»iнен дайындал№ан æ½¹ûí-препарат кјру, єоздыр№ыштарды тани бiлу, суретií салу.

е) Биосубстраттар№а эшерихияларды» хемотаксисiн зерттеу жёне суретiн альбом¹а салу.

°дiстемелiк н½сºау

Лабораторлыº жануарларды» ж½ºтыруын ¸р т¾рлi маºсаттармен жасайды:

1. Инфекциялыº аурулар¹а диагностика ºою ¾шiн биологиялыº ¸дiспен ºоздыр¹ышты б¼лiп алу;

2. Микробтарды» вируленттiлiгiн аныºтау;

3. Токсигендiлiктi аныºтау, токсиндердi» ¸сер етуiн аныºтау;

4. Патогенезiн зерттеу ж¸не инфекциялыº ауруды» моделiн аныºтау, ¸р т¾рлi препараттарды» емдеу ¸сер етуiн, микроб-ºоздыр¹ышты» ¼згергiштiгiн зерттеу ж¸не т.б.;

5. Вакциналарды», сары суларды» ж¸не басºа биологиялыº препарат-тарды» профилактикалыº ж¸не емдеу активтiлiгiн тексеру. Жануарларды» ж½ºтыруын ¸р т¾рлi ¸дiспен ж¾ргiзедi (терiнi» астына, терiнi» iшiне, терiнi» ¾стiне, б½лшыº етке, ауыз¹а, мий¹а ж¸не т.б.) зерттеудi» маºсатына байланысты (тышºан, ºой, тауыº, ºоян, те»iз донызы ж¸не т.б.).

Тапсырма 2.

Klebsiella pneumoniae даєылдарымен ає тышєандарды жЅєтыру, бiрiншiге 0,5 мл дайында№ан даєылды» сЅйыєты№ын iш єуысына жiбередi, екiншi тышєан№а–0,5 мл терiнi» астына, ѕшiншiге бЅлшыє етiне. ЖЅмыс оєытуышымен жасалынады. Жануарларды жЅєтыр№аннан кейiн лаборанттарды» тексеруiне єалäырады.

Тапсырма 3.

Микробтарды» токсиндерiнi» ёсер етуiн аныєтау:

а) Ãемолизиндердi» – стафилококктыє бiр тёулiктi даєылын єанды агар№а егу;

б) Òышєандар№а сiðiñïå (ñтолбняк) жёне ботулизм экзотоксиндерiнi» ёсер етуi (демонстрация–таблицалар жёне слайдтар).

Агрессия ферменттерiнi» ёсер етуiн аныєтау:

а) Êоагулаза – 0,5 мл плазмамен екi пробирканы бiреуiне стерильдi физиологиялыє ерiтiндiсiмен /1:4/ 18 са№атты даєылын егу. Пробиркаларды 37С 30-40 минут термостатєа єою. Іорытындыны есептеу.

б) Ëецитовителлаза - стафилококк даєылын ЖСА ортасына егу;

в) Гиалуронидаза - стафилококкты» даєылы с½йыº ºоректiк орта¹а (бульон№а) егiлген (демонстрация);

г) Нейраминидаза – тырысºаº (холера) вибрионыны» фильтратында (демонстрация).

Іорытындыны альбом№а жазу.

Токсиндер			Агрессия ферменттерi
Сiрiспе экзоток–синi	Гемоли–зин	Лейкоцидин	Коагула–за	Лецито–вителла–за	Нейроминидаза	Гиалуро–нидаза

Тапсырма 4.

Тёжiрбие єою неìåñå демонстрациялыє препараттардан E.coli штамм М17 адгезивтiк єасиеттерiн зерттеуiнi» єорытындысын тексеру.

E.coli М17 те»iздi до№ызды» эритроциттарымен адгезивтiк єасиеттерiн зерттеу ѕшiн тёжiрбиенi єою.

Шыны№а E.coli М17 даєылын жёне эриторциттердi тамызады жёне 37⁰С 30 минутке термостатєа єояды. Фиксация жасайды, метилен кјкпен бояйды. Есептi адгезияны» орташа кјрсåткiшi бойынша биологиялыє микроскоппен жѕргiзедi.

Тапсырма 5.

Іанны» áактерицидтiк активтiгiн аныєтау тёжiрбиенi» єорытындысын есепке алу.

²ан сары суыны» бактерицидтiк белсендiлiгi генотипi б¼где заттардан ºанны» ¼зiндiк таби¹и тазарылу к¼рсеткiшi. ²ан сары суыны» бактерицидтiк ¸серi ал¹аш рет грам о» микроорганизмдерге (сендi таяºша, ботулизм ж¸не сiреспе ºоздыр¹ышы, стафилококктар, пневмококктар, стрептококктар ж.т.б.) ж¸не де грам терiс бактериялар¹а (iш с¾зегi салмонеллалары, бруцеллалар, менингококктар, iшек таяºшасы, шигеллалар ж.т.б.) ºарсы аныºтал¹ан. ²ан сары суыны» бактерицидтiк белсендiлiгi организмнi» т¾рлi жа¹дайында ¼згерiп отырады, сондыºтан оны» аныºтауы ауруды» даму барысын, емдiк шараларды» н¸тижесiн ºада¹алау ж¸не де процестi» сауы¹у кезе»iнде баºылау¹а болады, я¹ни ауруды» прогнозын н¸тижелеуге болады.

²ан сары суыны» бактерицидтiк белсендiлiгiн аныºтау барысында организмнi» гуморалдi ºор¹аныс факторлар ºызметiнi» бiрлiгiн (комплемент ж¾йесi, пропердин, лизоцим, ºалыпты антидене, В-лизин де»гейi) аныºтайды. Бюхнер т¸сiлi бойынша, сары суды» бактерицидтiк белсендiлiгi тексерiлетiн сары су мен тест-культура байланысуы н¸тижесiнде опытºа дейiн ж¸не инкубациядан со» ºоректi ортада ¼скен тест-культура колониялар саны» есептеу. ²орытындысын баºылаумен (контрольмен) салыстырады. Опытта 0.5 мл ºан сары суын 0.5 мл микробтыº тест-культурамен (25000 микробтыº торшалар) араластырады, ал контрольде – 0.5 мл физиологиялыº ерiтiндiнi 0.5 мл микробтыº тест-культурамен араластырады. ²оспаларды термостатºа 37С – 60 мин ºояды. Уаºыт ¼ткен со», Петри ыдысында¹ы ºоректiк орта бетiне 0.025 мл араластыр¹ан ºоспадан бактериалдi iлмекпен т¾сiредi, шпателмен ºоректiк орта бетiне бiр келкi жаяды. 24 са¹атºа 37С термостатта инкубация жасайды. ²ан сары суы белсендiлiгi (²ССБ) формуламен есептейдi:

Í îïûò õ 100

²ÑÑÁ =100Ł––––––––––,

Н контроль

Н – колония саны.

Тапсырма 6. Биологиялыº с½йыºтыºта лизоцим де»гейiн аныºтау

Лизоцим к¼здi» жасында, сiлекейде, ºан сары суында, ж½мыртºа белогында ж.т.б. кездеседi. Лизоцим кейбiр патогендi микроорганизмдер ¼суiн тежейдi: стафило-, стрепто-, менинго-, гонококктарды» ж¸не дифтерия коринебактерияларды». Сонымен ºатар, лизоцимге к¼птеген сапрофиттерде сезiмтал болып келедi.

Лизоцимнi» биологиялыº ма»ыздылы¹ын ескере отырып, оны биологиялыº таби¹аты бар антибиотик деп атау¹а болады ж¸не организмнi» бейспецификалыº гуморалдi факторы. Осы себептен, лизоцим аныºтауы ауруды» дамуын, терапия н¸тижесi ж¸не прогнозын айºындайды.

Биологиялыº с¾йыºтыºта лизоцим де»гейiн аныºтау принципi, оларды» е» жо¹ары титрi тест-культура M.lysodeicticus берiлген уаºытта лизиске ½шыратуы. (таблица 1)

Таблица 1.

Лизоцимдi титрлеу

Ингредиенттер	Пробиркалар
	1	2	3	4	5	6	7	8
Ôèç.åðòiíäiñi	2.4	1.0	1.0	1.0	1.0	1.0	1.0	1.0
Тексерiлетiн субстрат (сiлекей, жас ж¸не т.б.)	0.1	1.0	1.0	1.0	1.0	1.0	1.0	1.0 т¼гiп тастау
Дайындалатын ертiндiлер	1 25	1 50	1 100	1 200	1 400	1 800	1 1600	-
Тест-культура	1.0	1.0	1.0	1.0	1.0	1.0	1.0	1.0
37С – 2 са¹ат термостатºа инкубация
²орытынды: егер микроб-тар лизиске ½шыраса, пробиркада¹ы ертiндi м¼л-дiр «+«, ал лайланса «-«.

Лизоцим титрi – е» со»¹ы пробиркада¹ы (жо¹ары) сiлекей ертiндiсi м¼лдiр болса.

Тапсырма 7. Лейкоциттердi» фагоцитарлыº активтiлiгiн àíûºòàó

(демонстрация)

²ан º½рамында¹ы полиморфтыядролы лейкоциттер, моноциттер ¼з беткейлерiнде микробтыº тест-культураны ½стап, ¼зiне сi»iрiп жоя алады, я¹ни фагоцитоз¹а ½шыратады. Микробтыº тест-культура ретiнде са»ырауº½лаºтар, грам о» стафилококктар, грам терiс iшек таяºшасын алу¹а болады.

Лейкоциттердi» фагоцитарлыº активтiлiгi, оны» аяºталу фазасына дейiн аныºтау В.М.Берман ж¸не Е.М.Славская (1958) ½сын¹ан классикалыº ¸дiсi немесе Б.А.Чухловин ж¸не С.П.Иванов (1968) модификациясы бойынша ж¾ргiзуге болады. Бiрiншi ¸дiсте тест-микроб ретiнде S.aureus (Wood, 46) алынды, ал екiншi модификациясында - E.coli штамм М17.

Реакция ж¾ргiзу жолдары. 0.1 мл 3% натрий лимонºышºылына 0.2 мл науºас ºанын ºосады, араластыр¹ан со» о¹ан 0.1 мл алтын т¾стi стафилококк немесе iшек таяºша ертiнделерi (24 са¹ат инкубациялан¹ан таза даºылдан жасал¹ан 2-миллиардты микробтыº ертiндi) ºосылады. Барлы¹ын жаºсылап араластырып 37С термостатºа 30 мин. ºояды. ²оспаларды жаºсылап араластырып бiр тамшысынан шыны затына ж½ºа мазок дайындайды. ²ал¹ан ºоспаны ºайтадан 37С термостатºа 90 мин. ºояды. Инкубация ¼ткен со» 120 минуттыº мазок дайындайды. Мазоктарды (30 минуттыº ж¸не 120 минуттыº) фиксация жаса¹ан со», Романовский-Гимзе ¸дiсi бойынша боялады ж¸не иммерсиялыº микроскопия жасалынады.

Микроскопия кезiнде фагоцитозды ба¹алау критерийлерi (инфекциялыº процестi» динамикасы бойынша демонстрациялыº мазоктарды талдау):

1. Активтiлiк - ФК (фагоцитарлыº к¼рсеткiш) – 100 немесе 200 торша (нейтрофилдер немесе макрофагтар) iшiнен фагоцитоз¹а ½шыра¹ан торшаларды» (нейтрофилдер немесе макрофагтар) орташа %.

2. Интенсивтiлiгi - ФС (фагоцитарлыº сан) – фагоциттеушi бiр торша iшiндегi микробтар саны

Екi к¼рсеткiште 30 мин ж¸не 120 мин. инкубация со» б¼лек есептелiнедi

3. Аяºтал¹анды¹ы - фагоцитозды» толыº аяºтал¹аны, %(ФТА)

Дезинтеграция¹а ½шыра¹ан микробтар саны х 100

ÔÒÀ= ––––––––––––––––––––––––––––––––––

фагоцитоз¹а ½шыра¹ан микробтарды» жалпы саны

(¼згермеген + дезинтеграция¹а ½шыра¹ан микробтар)

4. ФСК (фагоцитарлыº санны» коэффициентi)

Ôѳ⁰

ÔÑÊ = ––––

Ôѹ²⁰

5. НБИ (нейтрофилдердi» бактерицидтiк индексi)

À

ÍÁÈ = –––,

Â

А – нейтрофил iшiнде ¼лген микробтар саны, орташа саны;

В – лейкоциттердi» жалпы микробтарды сi»iру саны.

Со»¹ы к¼рсеткiш ºор¹аныс реакцияны» наºты интенсивтiлiгiн сипаттайды.

Фагоцитозды» ºалыпты к¼рсеткiштерi: ФК 40-94.181.55%; ФК¹²⁰ - 92.0 2.52%; Ôѳ⁰ - 11.291.00%; Ôѹ²⁰ - 9.810.96%; ÔÑÊ – 1.160.04%; ÍÁÈ – 66,32,58%.

°дебиеттер:

Íåãiçãi:

1. Медицинская микробиология /Гл. ред. В.И.Покровский, О.К.Поздеев – М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 1998. – С.70-89.; 2. А..И.Коротяев, С.А.Бабичев Медицинская микробиология, иммунология и вирусология. Учебник. – Спб: «Специальная литература«, 1998. – С.151-165.; 3. Павлович С.А. Основы иммунологии. –Мн.: Выш. Шк., 1998. – С.11-19.; 4. °.°.Шортанбаев, Т.Е.Шайкенов, С.В.Кожанов Иммунология. Оºу º½ралы. – Алматы, 1994. – С.40-54.; 5. К.Х.Алмагамбетов Инфекция ж¸не иммунитет.Оºу º½ралы.–Астана, 2000; 6.Борисов Л.Б., Кузьмин-Соколов Б.Н., Фрейдлин И.С. Руководство к практическим занятиям по микробиологии – М.:Медицина, 1993. – 112с.

²осымша:

1.Р.В.Петров Иммунология. – М.: Медицина, 1987.– 416 с.; 2. Ройт А. Основы иммунологии. М., 1991.; 3. Лабинская А.С. Микробиология с техникой микробиологических методов исследования //М.:Медицина, 1968.– 466с.; 4. Справочник по микробиологическим и вирусологическим методам исследования /под ред. М.О.Биргера //М.:Медицина, 1973. – 456с.; 5. Вершигора А.Е. Общая иммунология. – Киев, 1990.

Ñàáàº

Таºырыбы: Антигендер. Антиденелер. Агглютинация реакциялары

(гемагглютинация реакциясы, пассивтi гемагглютинация

реакциясы, Кумбс реакциясы). Преципитация,

иммунофлюоресценция реакциялары

Ñàáàºòû» ½çàºòû¹û: 5 ñà¹àò.

Сабаº ¼ткiзу орыны: оºу лабораториясы

Жабдыºтауы – лабораториялыº ыдыс, тексерiлетiн сарысу,

серологиялыº реакциялар¹а арнал¹ан реактивтер, тест-ж¾йелер

Ñàáàºòû» îºóëûº ìàºñàòû

Студент бiлу керек:

1. Антигендер, антиденелер деге»iмiз не? Т¾сiнiктемелерi, химиялыº таби¹аты, ºасиеттерi.

2. Антигеннi» антиденелермен ¼зара спецификалыº байланысу реакциялары.

Студент атºара бiлу керек:

1. Агглютинация реакциясы ж¸не оны» модификацияларын ºою техникасын бiлу ж¸не оларды есептеу.

а. Шыныда агглютинация реакциясын ºою.

б. Тура емес агглютинация реакциясын ºою (ТЕАР).

в. О– ж¸не Н–агглютинациясы реакциясын (демонстрацияда)

2. Преципитация реакциясы ж¸не оны» модификацияларын ºою техникасын бiлу ж¸не оларды есептеу.

а. Кольцепреципитация

б. Гельдегi преципитация реакциясы (ºосарлан¹ан иммунодиффузия

¸дiсi). Оухтерлони бойынша С.diphtreriae токсиндерiн, Ig, СРБ – С–

реактивтi белок аныєтау ѕшiн гельдегi преципитация реакциясы

(демонстрация)

Таєырып бойынша јз бетiмен дайындалу№а арнал№ан сЅраєтар:

1. Антигенге тѕсiнiктеме, химиялыє таби№аты, єасиеттерi. Корпускулярлы жёне ертi»дi антигендер. Таби№и антигендер.

2. Антигендiк детерминанта т¾сiнiктемесi, таби¹аты, антиген молекуласында оны» саны, антигеннi» спецификасы.

3. Гаптендер, толыº жетiлген антигендерден айырмашылы¹ы. Конъюгирленген антигендер. Ландштейнер реакциясы.

4. Микробтыº жасушаны» антигендерi, орналасу орыны, химиялыº таби¹аты. Микробтарды» ºарама–ºайшы ¸серететiн антигендер, химиялыº º½рамы, ºан тобы антигендерiмен, трансплантациялыº антигендермен ¼зара байланысы. Инфекциялыє процессте жёне иммундыє жауап дамуында№ы бЅл антигендердi» ма»ызы. Форсманны» гетерогендiк антигендерiнi» сипаттамасы.

5. Жануарларды» жёне адам организмнi» антигендерi. МНС антигендерiне тѕсiнiктеме.

6. Антиденелер туралы тѕсiнiктер, оларды» антигендермен спецификалыє јзара байланысуы. Иммунитет реакциялары, екi фазалары, мiнездемесi.

7. Агглютинация реакциясы. Реакцияны» ингредиенттерi, механизмi, ºою ¸дiстерi, практикада ºолдануы.

8. Шыныда ж¸не пробиркаларда агглютинация реакциясын ºою ¸дiстерi, сары суда¹ы титрдi аныºтау. Диагностикумдер, оларды ºолдануы, О– ж¸не Н–агглютинациялары.

9. Тура емес гемагглютинация реакциясы, ингредиенттерi, ºою ¸дiсi, практикада ºолдануы.

10. Ко–агглютинация реакциясы.

11. Толыº жетiлмеген антиденелердi аныºтайтын Кумбс реакциясы.

12. Преципитация реакциясы. Ингредиенттерi, механизмi, ºою ¸дiстерi, ºолданылуы. Диагностикалыº преципитациялайтын сары суларды алу.

13. Саºиналы преципитация (кольцепреципитация), гельде, капиллярларда преципитация реакциялары. °р реакцияны» ма»ызы ж¸не практикада ºолдануы.

14. Агглютинация ж¸не преципитацияны» с¸йкестiгi ж¸не айырмашылы¹ы.

Аºпаратты–дидактикалыº блок.

Антигендер – генетикалыº б¼где заттар, адам организмiне енгiзгенде иммундыº жауап тудырады (гуморальдыº ж¸не жасушалыº). Антигеннi» беткейiнде антигендiк детерминанттар (детерминантты топтар) орналасады. Олар антигеннi» спецификалы¹ына жауапты.

Гуморальдыº иммундыº жауап антигендерге ºарсы спецификалыº антиденелермен пайда болуымен к¼рiнедi. Б½ны организмнi» иммундыº ж¾йесi ¾ш типтi жасушаларды» – макрофагтар, Т– ж¸не В–лимфоциттер ºатысуымен жасайды.

Антиденелер – иммуноглобулиндер, спецификалыº активтiк орталарымен белгiлi антигенмен комплекс антиген+антидене пайда бол¹ызып байланысады. Антидененi» активтi ортасы ауыр ж¸не же»iл полипептидтiк тiзбектерден пайда бол¹ан. Иммуноглобулиннi» активтiк ортасыны» пiшiнi, к¼лемi гомологиялыº антигеннi» детерминантына с¸йкес келедi, я¹ни антиген+антидене комплексте байланысып иммунитет реакцияларын ºалыптастырады. Иммунитет реакциялары ажыратылады антиген мiнездемесi ж¸не ¼ту жа¹дайы бойынша. Реакция екi фазадан º½ралады: спецификалыº (к¼рiнбейдi) ж¸не (спецификалыº емес).