²азаºстан Республикасы

Денсаулыº саºтау iсi ж¼нiндегi агенттiгi

²ара¹анды мемлекеттiк медицина академиясы

Студенттерге арнал¹ан оºу-¸дiстемелiк º½рал

Таºырыбы: “ЖАЛПЫ МИКРОБИОЛОГИЯ”

Факультет: санитарлы-гигиеналыº

Кафедра: медициналыº биология ж¸не микробиология

Êóðñ: 

Дайында¹ан:

Абдулина Г.А.

Байд¾йсенова °.´.

Жашкенова А.Н.

²àðà¹àíäû-2001

Ñàáàº

Таºырыбы: Вирусологиялыº зерттеу ¸дiстерi (вирустарды»

индикациясы). Вирустарды тауыº эмбрионы ж¸не

жасуша даºылдарында ¼сiп-¼ндiру. Фагтар. Фагтарды»

òèïií àíûºòàó

Ñàáຠ½çàºòû¹û: 5 ñà¹àò

Таºырыпты» ма»ыздылы¹ы: ²азiргi кезде жалпы инфекцияларды» арасында вирустыº таби¹аты бар аурулар ма»ызды роль алады. Сондыºтан аурулар диагностикасында жо¹ары эффективтiк вирусологиялыº ¸дiстер та¹айындау ºажет. Сабаº ¾стiнде вирустарды» репродукциясы, ¼ндiру ¸дiстерi, индикация мен идентификациялау ерекшелiктерi сауалдары талºыланады. Бактериофагтарды зерттеуiде ма»ызды роль алады себебi бактерияларды» тiршiлiк ету туралы толыº мiнездеме алу, ¼згергiш механизмдерiн айºын д¸лелдеуге. Бактериофагтарды бактериялыº инфекцияларды» диагностика, терапия ж¸не алдын алу ¾шiн ºолданылады.

Оºу-маºсаттыº ба¹ыты

Студент бiлу керек:

1. Вирустарды» универсалдi жiктелу принципiн.

2. Вирион туралы т¾сiнiктер, ультраº½рылысы, репродукция ерекшелiктерiн.

3. Вирустарды» ¼сiру ¸дiстерiн

4. Фагтарды» морфологиясын ж¸не ультраº½рылысын

5. Фагты» бактериалыº жасушамен ¸рекеттесу механизмiн, фагтарды» медицинада ºолдануы

Студент атºара бiлу керек:

1. Фагтар к¼мегiмен микробтарды» идентификациясын ж¾ргiзу.

2. Фаговарды аныºтау.

3. Бактериофагтарды сыртºы ºорша¹ан орта объектiлерiнен аныºтау.

Таºырыпты ¼з бетiмен дайындау¹а арнал¹ан сауалдар:

А) Бастапºы бiлiм бойынша:

1. Вирустарды» жалпы сипаттамасы, жасушалыº микроорганизмдерден айырмашылы¹ы.

2. Вирустарды» жiктелу принципi.

3. Вирустыº б¼лшектi» º½рылысы, вирустар морфологиясы ерекшелiктерi.

Б) Сабаºты» таºырыбы бойынша:

1. Вирустарды» жiктелуi. Вирион туралы т¾сiнiктеме.

2. Вирустарды ¼ндiру ¸дiстерi.

3. Жасушалыº даºылдарды» типтерi. Бiрiншi реттiк, ¸лсiн-¸лсiн ¼ндiрiлген, жартылай ¼ндiрiлгендер.

4. Вирустарды» индикация принциптерi.

5. Бактеритофагтарды» (фагтар) таби¹аты ж¸не ºасиеттерi, химиялыº º½рамы ерекшелiктерi. Фагтарды» негiзгi морфо-логиялыº топтары. Т-ж¾пты фагты» анатомиялыº º½рылысы.

6. Вируленттi фагтар, оны» бактериалыº жасушамен ¸рекеттесуi (продуктивтi инфекция).Фагты» к¼бею циклыны» сызы¹ы.

7. Орташа фагтар, оны» бактериалыº жасушамен ¸рекеттесу ерекшелiктерi. Профаг, лизогения жа¹дайы. Фагтыº конверсия.

8. Сыртºы ºорша¹ан ортадан фагтарды б¼лу. Грация ¸дiсiмен фагтар титрiн аныºтау.

9. Фагтарды» медицинада ºолдануы: фагодиагностика, фаготиптеу, фагопрофилактика, фаготерапия.

Сабаº жоспары

1. Адамны» вирустарыны», бактериофагтарды» морфологиясын ж¸не ультраº½рылысын талдау (электронограммалар демонстрациясы, таблицалар).

2. Вирустарды ин витро-да ¼ндiру т¸сiлдерiнi» демонстрациясы, индикация ж¸не идентификация ¸дiстерi.

3. Сыртºы ºорша¹ан орта объектiлерiнен фагтарды аныºтау:

“негативтi” колониялар демонстрациясы.

3. 4. Грация бойынша фагтарды титрлеу.

5. Бактериофагтарды медицинада ºолдануы: а) фагодиагностика – фаготиптеу реакцияларыны» демонстрациясы (S.aureus, S.typhi); б) фагопрофилактика ж¸не фаготерапия – препараттар демонстрациясы.

Студенттi» ¼зiндiк ж½мысы

Т¸жiрибелiк тапсырмаларды орындау ¾шiн арнал¹ан ¸дiстемелiк н½сºаулар

Тапсырма 1. Таблицаларда ж¸не электронограммаларда бактериофагтарды» т¾рлi морфологиялыº типтерiн талда»ыз, Т-ж¾п фагты» анатомиялыº º½рылысын зерттеу, º½рылысын альбом¹а салу.

Бактериофагтар – бактерияларды» вирустары, оны» iшiнде к¼бее алады – репликациясы ¼ткен кезде бактериялыº жасуша лизиске ½шырайды. Осындай бактериялыº жасушамен ¸рекеттесуi (айºын инфекция) вируленттi фагтар¹а т¸н. Соны-мен ºатар, орташа фагтар бар, олар бактериалыº жасушада к¼бейiп оны лизиске ½шыратºаннан басºа жасырын т¾рге ауыса алады (профаг). Осы кезде бактерия тiрi ºалады да лизогендi т¾рге ауысады (¼зiнi» геномы º½рамына бактериофагты» геномын енгiзедi).

Тапсырма 2. Бактериофагтарды сыртºы ºорша¹ан орта объектiлерден б¼лу (судан, н¸жiстен)

Бактериофагты бiр объектiден б¼лiп алу ¾шiн (н¸жiс, ºалдыº су, топыраº ж¸не т.б.) тексерiлетiн материалды ЕПС егедi; термостатта инкубация жасайды (фагты аныºтау ¾шiн кей кезде орта¹а бактерия ºосады, фагты» ºайсысы оны лизистейтiн), одан кейiн фильтрлеу н¸тижесiмен бактериядан ажыратады. Фильтратты бактериямен ºоса егедi (ºайсысына фаг алу ¾шiн), 24 са¹ат термостатта инкубациядан со» ºорытындысын ба¹алайды - ¼скен бактериялар даºылдары арасында стерилдi даºтар к¼руге болады – б½л фагтарды» лизиске ½шыратºан “негативтi” колониялары.

Тапсырма 3. Вируленттi ж¸не орташа фагтарды» “негативтi” колонияларын ºоректiк ортада к¼ру, оларды» ерекшелiктерiн талдау.

Тапсырма 4. Фагтарды Грация бойынша агардыº ºатпар т¸сiлiнде фагтарды» титрлеу ºорытындысын н¸тижелеу демонстрациясы. “Жа¹ымсыз” колониялар саны» ертiндiге к¼бейтiп фагтар титрiн аныºтау.

Агардыº ºатпар т¸сiлi (Грация бойынша, 1936) – наºты бактериофагтарды титрлеу ¸дiсi, фагтармен ж½мыс ж¾ргiзгенде ¼те ºажет. Фаг титрi деге»iмiз – б½л 1 мл фаг препаратында фагтар б¼лшектерiнi» саны. Грация ¸дiсiнi» негiзгi принципi – тексерiлетiн фаг пен бактериалыº жасушаны пробиркада араластырады да стерилдi Петри ыдысына º½яды, ¾стiне 0.7% агар ºосады (екiншi ºабат секiлдi ºатады), термостатта инкубациядан со» ºоректiк орта бетiнде бактериялар бiркелкi ¼скен. Ал фагтыº б¼лшектер ¸сер еткен жерде бактерияларды» лизисi байºалады, я¹ни “жа¹ымсыз” колониялар к¼рiнедi. “Жа¹ымсыз” колониялар саны агар¹а ºосыл¹ан фагтыº б¼лшектерге с¸йкес келедi – оларды есептеу бойынша фагтарды» титрi аныºталады.

1. Фагтын ертi»дiсiн дайындау (10^-2-10^-7).

2. 0.7% àãàð¹à (45-50⁰С) + 0.1 мл бактериалыº даºыл ºосады. ²орытындысы: ертi»дi 10 ыдыста 150 “жа¹ымсыз” колониялар пайда бол¹ан. Фагтын титрi – 150 х 10 = 1.5 х10, я¹ни осындай фаг б¼лшектерi 1 мл фагте тiркелген.

Дайын ыдыстарда “жа¹ымсыз” колонияларды есептеп, оны к¼рсетiлген ертiндiге к¼бейтiп фаг титрiн аныºта»ыз.

Тапсырма 5. Бактерияларды фаготиптеу демонстрациясын талдау (стафилококк немесе сальмонеллалар) ²орытындысын альбом¹а салу

Фаготиптеу бiр т¾рге кiретiн бактерияларды» фаговарианттарын аныºтау ¾шiн ºолданады. Б¾л ¸дiс е» алдымен iш с¾зек бактерияларын, стафилококкаларды дифференциялау ¾шiн ºолданады; ж½ºтыру к¼зiн табу ¾шiн де ж¾ргiзiледi. Фаготиптеу ºорытындысын ба¹ала»ыз:

а) °р т¾рлi типтi фагтар ºатарымен стафилококкаларды» фаговарларын

б) Vi-фагтармен iш с¾зегi бактерияларын ажырату. Опытты ºою техникасы: ЕПА бар ыдысты жабатын бетiн типтi фагтар саны бойынша квадраттар¹а б¼лiнедi. Тексерiлетiн даºылды ЕПА бетiне газонмен егедi. °р квадратºа ¼зiне с¸йкес типтi фагтар ºосады. Термостатта 37⁰С 24са¹ат инкубация жасайды. ²ай фаг ¼скен бактерия даºылын лизиске ½шыратты стерилдi аймаº бiлiнедi, фаговар аныºталынады. Мысалы, тексерiлген стафилококк даºылы 29, 77 ж¸не 80 фагтармен лизиске ½шыра¹ан, я¹ни фаговар = 29/77/80.

Тапсырма 6. Емдiк ж¸не арнайы саºтандыру¹а ºолданатын бактериофаг препараттар демонстрациясын талдау, альбом¹а т¾сiру.

²орытынды баºылау¹а арнал¹ан с½раºтар