47 Пытанне: Мемуарыстыка эпохі Барока ў беларускай літаратуры. “Успаміны” Фёдара Еўлашоўскага

Канец XVI — пачатак XVII ст. знамянальныя тым, што ў гэты час у Вялікім Княстве Літоўскім, Рускім і Жамойцкім і інш. (ВКЛ) з’явіўся прынцыпова новы жанр гістарычных крыніц — мемуары. Паўстаўшы на хвалі Рэнесансу, яны адлюстравалі карціну свайго часу ва ўсёй яго разнастайнасці, супярэчлівасці — ад войнаў да дэталяў побыту, даўшы гэтым у рукі гісторыкаў багаты матэрыял па самых розных баках даўнейшага жыцця. Ва „Успамінах” больш за ўсё гаворыцца пра падзеі, што так ці інакш тычыліся самога Еўлашоўскага або зацікавілі яго, г.зн. фактах яго біяграфіі. Успаміны Фёдара Еўлашоўскага—самы ранні помнік беларускай мемуарнай літаратуры. Мемуары Еўлашоўскага—своеасаблівы зборнік надзвычай цікавых, месцамі нават сюжэтна разгорнутых бытавых навел, у цэнтры якіх жывы, рэальны чалавек з уласцівымі яму рысамі характару і псіхалогіі. Перад чытачом паўстае вобраз самога аўтара—цудоўнага сем’яніна, пяшчотнага сына, які паважае бацькоў, любіць сваіх дзяцей, перажывае за іх лёс. Арыгінал мемуараў—рукапіс без пачатковых 55 старонак. Мова мемуараў —узор гутаркова-апавядальнага беларуска-польскага жаргону, якім карысталіся ў той час службовыя асобы беларускага паходжання. Упершыню мемуары са значнымі папраўкамі былі надрукаваны ў 1866 годзе ўкраінскім гісторыкам Антановічам, які назваў іх «Дзённікам». Рукапіс мемуараў Фёдара Еўлашоўскага зберагаецца ў Галоўным архіве старажытных актаў у Варшаве.

48 Пытанне: Творчасць Афанасія Філіповіча

Беларускі пісьменнік, публіцыст, палітычны i царкоўны дзеяч. Пра мэту i вынікі свайго візіту ў Маскву напісаў спецыяльную рэляцыю, або, як потым сам назваў яе, «Гісторыю падарожжа ў Маскву». Гэта быў першы публіцыстычны твор Філіповіча, у якім ён у своеасаблівай форме, выкарыстоўваючы арыгінальныя паэтычныя прыёмы, расказаў пра цяжкае становішча праваслаўнага насельніцтва Беларусі i Украіны ў складзе Рэчы Паспалітай. Зняволены ў варшаўскай турме, ён напісаў i накіраваў каралю шэраг артыкулаў («Навіны», «Фундамент непарадку касцёла рымскага», «Рыхтаванне на суд», «Парада набожная» i інш.), у якіх з дэмакратычных пазіцый крытыкаваў палітыку Рэчы Паспалітай, царкоўных іерархаў i свецкіх магнатаў, выступаў супраць царкоўнай уніі, за саюз з Расійскай дзяржавай. У зборніку публіцыстыкі Ф. «Дыярыуш» («Дзённік», 1646) сабраны яго падарожныя i тлумачальныя запіскі, успаміны i дзённікі, аўтабіяграфічны нарыс, легенды i містычныя прывіды, пасланні i лісты, вьікрывальныя прамовы, канспектыўныя накіды асобных артыкулаў, філасофскія трактаты багаслоўскага характеру, а таксама вершы, прысвечаныя барацьбе. Ідэйная насычанасць, каларытнасць i разнастайнасць стылёвых адценняў, багацце апавядальных сродкаў, розных мастацкіх прыёмаў робяць «Дыярыуш» Філіповіча адным з яркіх помнікаў палемічнай публіцыстыкі 17 ст. У ім знайшлі адлюстраванне пэўныя грані гераічнай барацьбы беларускага народа за свае нацыянальныя i рэлігійныя правы, культуру, звычаі i традыцыі напярэдадні шырокага вызваленчага руху сярэдзіны 17 ст.