28 Пытанне: Творчасць Яна Вісліцкага. “Пруская вайна” як помнік гераічнага эпасу ў Беларусі ў першай палове 16 ст.

У 1516 г. Ян Вісліцкі у Кракаве выдаў новалацінскую паэму “Пруская вайна” ( пра год выдання напісана ўжо ў загалоўку), прысвечаную перамозе над Тэўтонскім ордэнам ля Грунвальда. Паэмы двойчы перавыдавалася ў Польшчы ў 1887 і 1933 гг. Поўны пераклад гэтай паэмы на беларускую мову ўпершыню ажыцявіла Ж. Некрашэвіч. Польскія вучоныя XIX ст. ў большасці сваей дакаралі Яна Вісліцкага за тое, што ен дрэнна апісаў Грунвальдскую бітву ў сваей паэме. Гераічная паэма (эпапея) абавязкова пісалася на класічных мовах, складалася “гераічным” памерам – гекзаметрам, на пачатку гераічнай паэмы фармуляваўся так званы аргумент усей паэмы – кароткі выклад. Ва уступнай частцы гераічнай паэмы абавязкова прысутнічаў зварот да боства (інвакацыя). Першая частка – паэтычная прэлюдыя, экспазіцыя да гераічнага эпасу, умоўна малітоўны зварот да алімпійскіх багоў і музы эпічнай паэзіі Каліопы. Другая частка прысвечана гісторыі заваявання крыжакамі прусаў, апісанню агрэсіўнай палітыкі нямецкага Ордэна да сваіх суседзяў, падрыхтоўцы і ходу самой Грунвальдскай бітвы, якая скончылася перамогай аб’яднаных сіл саюзнікаў пад кіраўніцтвам Ягайлы і вялікага князя Вітаўта. У якасці гістарычных крыніцаў паэт выкарыстоўваў “Гісторыю Польшчы” Яна Длугаша, лісты караля Ягайлы, народныя легенды і гістарычныя паданні. Трэцяя частка паэмы “Пруская вайна” прысвечана шлюбу Ягайлы, які не меў дынастычнага наступніка ад папярэдніх шлюбаў, з беларускай князеўнай Соф’яй Гальшанскай.

29 Пытанне: Перадгісторыя і гісторыя Грунвальдскай бітвы ў “Прускай вайне” Яна Вісліцкага

У першым радку “Прускай вайны” Ян Вісліцкі піша пра “слаўную чутку”, якая дайшла да часоў паэта, і распавядала яна пра векапомнаю перамогу пад Грунвальдам. Чутка узвялічыла подзвігі караля Ягайлы – дзеда Жыгімонта. Да тэмы Грунвальдскай бітвы Ян Вісліцкі падыходзіць праз самую вядомую падзею антычнасці – Траянскую вайну. Грунвальдскую бітву супастаўляе з Траянскай вайной, а потым дадае свой уласны каментар ад 1-ай асобы.

30 Пытанне: Мікалай Гусоўскі. Рымскі перыяд творчасці

Рымскі перыяд жыцця і творчасці амаль самы вядомы з усіх этапаў яго біяграфіі. Невядома дакладна, калі Гусоўскі апынуўся ў Рыме. Паэт мог быць выкліканы туды Эразмам Целкам. Але думаецца, што Гусоўскі прыбыў у Рым раней 1521г. і прабыў там не адзін год, прынамсі да восені 1522г., калі памер яго мецэнат Эразм Вітэліус. Асноўная мэта прыезду: стварэнее шырокай кааліцыі еўрапейскіх дзяржаў супраць Турцыі і Крымскага ханства, якія пагражалі бяспецы ўсей Еўропы. У 1522г. Рым і іншыя мясціны Італіі апанавала чума. Нейкі грэк Спартанус паводле паганскага рытуалу ўзяўся выбывіць рымлянаў ад заразы, ахвяраваўшы чорнага быка. Хрысціянская набожнасць Гусоўскага была абражаная гэтым учынкам, з нагоды чаго ен напісаў верш “На ахвярапрынашэнне чорнага быка ў Рыме”. Пачуцці, выкліканыя падзеямі часоў чумы, знайшлі водгук яшчэ ў трох творах Гусоўскага: “Малітва да святой Ганны”, “Чутка, якая нечакана ўзнікла ў касцеле сан Ларэнца ін Дамаза”, “Да святога Себасцяна”. Эпідэмія закранула і жыцце самога паэта: 22 верасня 1522г. памер яго мецэнат Эразм Целак. Аддаючы даніну памяці гэтаму чалавеку, Гусоўскі ўшанаваў яго, змясціўшы на надмагіллі нябожчыка сваю вершаваную эпітафію.