23 Пытанне: Структура і ідэйны змест Беларуска-літоўскага летапісу 1446 года

Беларуска-літоўскі летапіс 1446 года захаваўся ў 4 спісах: Супральскі, Нікіфараўскі, акадэмічны – першая рэдакцыя, Слуцкі – другая рэдакцыя.

Супрасльскі спіс складаецца з двух частак: ізбраніе летопісанія ізложены в краце, з казання вялікіх князёў рускіх, а потым 1084 – 1446 гады. Даследчыкі мяркуюць, што непасрэднай крыніцай быў летапіс мітрапаліта Фоція.

Уключае аповесці пра нападзенні мангола-татар. Увага да падзей на Ворскле, Грундвальскай бітве. У склад гэтай часткі ўвайшла Смаленская хроніка. Няўдалая каранацыя Вітаўта, пахвала Вітаўту напісаны ў лепшых традыцыях урачыстага красамоўства. На пачатку – высокі міжнародны аўтарытэт Вітаўта. Мела выразную сацыяльную накіраванасць.

У параўнанні са старажытнарускім летапісаннем характар апісання падзеяў больш свецкі.У пачатку зводу адсутнічаюць звесткі пра рассяленне славянаў, пра паход Аскольда і Дзіра на Царград, выключаная інфармацыя пра паходы кіеўскіх князёў на яцьвягаў, радзімічаў, баўгараў, харватаў, палякаў. Аўтар не праявіў цікаўнасці да асуджэння княжацкіх міжусобіцаў, што было характэрна для «Аповесьці мінулых часоў». Таксама ў летапісе няма згадак пра дзяржаўную самастойнасць Полацкай зямлі ў Х — ХІІІ стст, што тлумачылася грамадзянскай вайной 30-х гадоў ХV ст. і расколам ВКЛ.

Дадзеная выбарковасць стала падставай для меркаванняў пра тэндэнцыйнасць зводу. У асноўнай частцы летапісу раскрываецца палітычная гісторыя ВКЛ амаль за стагоддзе: ад сьмерці Гедыміна (1341) па смерць Вітаўта (1430). У форме суцэльнага апавядання прадстаўлены змова Альгерда і Кейстута супраць Яўнуція, дынастычная вайна паміж Вітаўтам і Ягайлам, грамадзянская вайна паміж Сьвідрыгайлам Альгердавічам і Жыгімонтам Кейстутавічам.У заключнай частцы твору падзеі пераносяцца на Падолію (ад бітвы на рацэ Сінія Воды па паход Вітаўта ў гэты рэгіён).

24 Пытанне: Адлюстраванне барацьбы з іншаземнымі захопнікамі ў Беларуска-літоўскім летапісе 1446 года

Пра паходы Вітаўта на Смаленск у 1395 і 1404 гг., пра бітвы з татарамі на р. Ворскла ў 1399 г. і з нямецкімі крыжакамі пад Грунвальдам у 1410 г. і інш. У Беларуска-літоўскім летапісе 1446 г. змешчаны шэраг гістарычна-літаратурных матэрыялаў мясцовага паходжання. У ёй у сціслай, скандэнсаванай форме выказана гістарычная канцэпцыя ўсяго Беларуска-літоўскага летапісу 1446 г., яго асноўная ідэя. У гэтым летапісным зводзе сцвярджаецца погляд на Вялікае княства Літоўскае як на літоўска-славянскую дзяржаву, якая прызнаецца галоўным цэнтрам палітычнага аб'яднання ўсходнеславянскіх зямель. Апрача таго, у Беларуска-літоўскім летапісе 1446 г. упершыню зроблена спроба асэнсаваць і раскрыць выдатную ролю гэтай дзяржавы ў гісторыі Еўропы. (барацьба з мангола-татарамі)

25 Пытанне: Жанрава-стылёвыя асаблівасці “Пахвалы Вітаўту”

Гістарычная канцэпцыя аўтараў першага беларуска-літоўскага летапіснага зводу найбольш выразна і завершана выявілася ў “Пахвале Вітаўту”, адным з найбольш ранніх помнікаў беларускай свецкай панегірычнай прозы даўняй пары.

У пахвале Вітаўт паўстае перад чытачом у арэоле сваёй найвышэйшай велічы, славы і магутнасці як вялікі правадыр і мудры ўладар, як князь над князямі і цар над царамі. Традыцыйна. Бесдапаможнасць у раскрыцці велічы свайго героя.

Асвятляючы ўзнёсла-панегірычным промнем рэальныя факты гісторыі, сплаўляючы ў адно цэлае гістарычна-сапраўднае і літаратурна-мастацкае, пісьменнік стварыў манументальны вобраз ідэальнага князя, станоўчага эпічнага героя. Вельмі блізкі да Вітаўта Міколы Гусоўскага.

Урачыста-ўзнёслы, мажорны тон аповеду. Кніжныя выразы, вобразныя параўнанні, літаратурна завершаны. Пачынаецца „Пахвала" ў урачыстым стылю жыццём святых.

Аўтар яе, захоплены прыхільнік Вітаўтаў, меў заданні выказаць магутнасьць беларускага гаспадара. Піша ён не як гісторык, алё як пісьменьнік-мастак.