8. Дәрілердің өнеркәсіптік өндірісі

Дәрілердің өнеркәсіптік өндірісі дайын дәрілік препараттарды стандартты жазбалар бойынша сериялық жаппай шығаруды қарастырады.

Фармацевтикалық өндіріс негізіне кең ауқымда машиналарды, аппараттарды, ағынды механизацияланған және автоматтандырылған желілерді қолдану жатады. Өндірістің ерекшелігіне белгілі бір сала шеңберінде мамандандырылуы, яғни белгілі бір өнім типтерін шығаруға өнеркәсіпті бағыттау. Мысалы ЖШС «Жанафарм» таблеткалар мен фитошайларды шығрауға бағытталған.

Өнеркәсіпті бір бағытта мамандандыру шығарылатын өнім сапасын жетілдіруді және сол өнім бойынша ғылыми жаңалықтарды өндіріске енгізуге мүмкіндік береді.

Фармацевтикалық өндірістердің мемлекеттің және фирмалардың келесі шаралары арқылы жүзеге асырылып отырады:

• халықты дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуде көмек көрсету бойынша жүргізілетін шараларды мемлекет тарапынан қаржыландыру;

• өндіріс пен ғылыми ізденіс жұмыстарын біріктіретін фирмаларды құру;

• емдік әсері жоғары препараттарды өндіру;

• қатаң стандартталған көмекші заттардың ассортиментін жасау;

• жетілдірілген өндіріс құралдарын шығарушы машина өндірісінің болуы;

• дәрігерлер мен халықты жаңа өнімдер туралы ақпараттандару және әлеуметтік зерттеулер жүргізу.

9. Дәрілік препараттардың фармакокинетикасы туралы негізгі түсініктер. Дәрілік заттардың асқазан-ішек трактісінен босап шығу, сіңірілу және бөлініп шығу жылдамдығы.

Жаңа дәрілік құралдарды тұтынушыға жеткізу дейінгі туындау ізденістері көптеген (12-15) жылдарға созылады. Ізденіс барысындағы зертханалық және клиника алды сынақтан өткен 5 мың кандидат-нысаннан, дағдылы жағдайда тек 5 ғана әсерлі және залалсыз дәрілік құрал ретінде клиникалық сынаққа рұқсат алады.

Осыған байланысты, кандидат-нысанды жарамсыз дәрілік зат ретінде ізденістердің алдыңғы сатыларында анықтау өте маңызды. Бұл мақсатты орындауға «ADME/TOX» бағдарламасы көмекке келеді.

Кандидат-нысандардың 40% шамасы фармакокинетика көрсеткіштері (абсорбция, таралу, метаболизм және денеден бөлінуі) бойынша, жаңа химиялық субстанция ретінде жарамсыз деп табылады. Бұған қосымша 11 % кандидат-нысандар жануарларға клиника алды сынақта уыттылық көрсетуі бойынша жарамсыз деп танылады.

Фармацевтикалық компаниялар алдындағы басты проблемалардың бірі, дәрілік заттардың уыттылығының препараттың клиникалық сынақтан өтіп, айналымға түскеннен кейін анықталынуы. Бұндай оқиға 2000 жылы «Warner-Lambert» фирмасы айналымға шығарған диаабетке қарсы қолданылатын «rezulin» препаратының, бауырға уыттылығына байланысты, айналымнан шығарылғаны тіркелген. Сонымен қатар кейбір препараттардың ұзақ қолданыс кезінде жанама әсерлеріне байланысты, айналымнан шығу оқиғалары да орын алған.

Дәрілік заттардың уыттылығын, канцерогендігін (қауіпті ісік), мутагендігін (тұқымға әсерлік) және тератогендігін (тұқым қуалау ?) бағдарлауды қамтамасыздайтын бағдарламалар құрушыларға Topkat (Ұлыбритания, «Oxford Molecular»), MultiCASE (АҚШ, Питсбург университеті, «MultiCASE» фирмасы), Derek («Lhasa Inc.»). осы бағдарламалар «Bristol-Myers Squibb» фирмасының ғылыми зерттеулерінде қолданылады.

Соңғы жылдары, дәрілік құралдарды дайындауда «дәрі туындаушы» концепциясы кең таралған. Бұл негізде дәрілік

зат молекуласын химиялық түрлендіру (модификация) арқылы «биоқайтымды туындылар» («дәрі туындаушы» синонимы) алады; Алынған туындылардың физика-химиялық қасиеттерінің өзгеруі, оларды тиімді тасымалдауға (керекті уақытта және керекті жерде) әкеліп, әсерліктерін көтереді.